*Του Δρ. Ανδρέα Μασούρα
Επίκουρου Καθηγητή – Δικηγόρου
Μέλους Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου.
Η διαχείριση για την αντιμετώπιση της πανδημίας και του ιού Covid-19 είναι ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα και το οποίο αφορά την στρατηγική ή και στρατηγικές και την συνεργασία τμημάτων και ειδικοτήτων και το πιο σημαντικό αφορά την επιστημονική τεκμηρίωση και συμβολή σε κάθε στάδιο της αντιμετώπισής του. Το πιο βασικό πρόβλημα όμως που προκύπτει είναι κατά πόσον έγιναν εκείνες οι ενέργειες ή εκείνες οι σωστές ενέργειες έτσι ώστε να διασφαλιστεί η προστασία της δημόσιας υγείας. Σε αυτό το άρθρο εξετάζω το ζήτημα της ευθύνης – είτε ιατρικής είτε και διοικητικής – σε αυτή την διαδικασία. Θα πρέπει εν πρώτοις να ξεκαθαρίσουμε ένα σημείο: Ένα νοσοκομείο, είτε δημόσιο είτε ιδιωτικό, δεν αποτελείται μόνο από το ιατρικό – επιστημονικό του προσωπικό αλλά και από την διοίκησή του.
Το ερώτημα που ταλανίζει την κοινή γνώμη τα τελευταία εικοσιτετράωρα είναι γιατί δεν έκλεισαν τα νοσοκομεία και γιατί δεν έγιναν οι ρυθμίσεις εκείνες έτσι ώστε οι ασθενείς να μεταβαίνουν σε ασφαλές μέρος διασφαλίζοντας έτσι και την υγεία των επαγγελματιών υγείας; Η απάντηση δεν μας αφορά σε νομικό επίπεδο. Άλλωστε οι αιτίες μπορεί να είναι πολλές όπως η ασυνεννοησία, η πολιτική βούληση και άλλα. Αυτό που θα δούμε εδώ είναι πώς η δικαιοσύνη θα αντιμετώπιζε ενδεχομένως αυτό το θέμα.
Για να κατανοήσουμε όμως καλύτερα τα συστατικά στοιχεία του προβλήματος θα χρησιμοποιήσω τα γεγονότα μιας άλλης υπόθεσης που εκδικάστηκε σε κυπριακό Δικαστήριο και αφορούσε ιδιωτικό νοσηλευτήριο και υπόθεση μικροβίου στον χώρο. Αναφέρομαι στην υπόθεση 41164/11.
Σύμφωνα με τα γεγονότα της υπόθεσης, νερό μολυσμένο με το βακτηρίδιο της λεγεωνέλας από το σύστημα ύδρευσης της κλινικής τοποθετήθηκε σε μηχάνημα nebulizer (υγραντήρας), δηλαδή σύστημα εξάτμισης του νερού στον αέρα, με αποτέλεσμα αυτό το μικρόβιο να υπάρχει στον αέρα που ανέπνεαν τα νεογνά. Ως αποτέλεσμα αυτού τρία νεογνά απεβίωσαν από την νόσο της λεγεωνέλλας και άλλη ασθένησαν και νοσηλεύτηκαν σε νοσοκομείο.
Να σημειώσουμε εδώ ένα σημαντικό στοιχείο: Οι κατηγορούμενοι δεν γνώριζαν και δεν υπήρχε καμιά μαρτυρία ότι γνώριζαν ότι το σύστημα ύδρευσης είχε μολυνθεί με αυτόν τον τρόπο αλλά έχουν κριθεί ένοχοι από το Δικαστήριο διότι – όπως τονίζεται στην απόφαση – όφειλαν να γνωρίζουν το πρόβλημα και να το αποφύγουν. Και ακριβώς αυτό είναι το κομβικό σημείο που θα πρέπει να παραλληλίσουμε νομικά με την περίπτωση της πανδημίας και συγκεκριμένα με την διαχείριση που έγινε μέχρι τώρα τόσο με τα δημόσια νοσοκομεία όσο και με τα ιδιωτικά νοσηλευτήρια. Το γεγονός δηλαδή του ότι όφειλαν να γνωρίζουν το πρόβλημα και να κάνουν ότι ήταν δυνατόν για να το αποφύγουν. Στην ουσία αυτό που έγινε ήταν να εξωτερικεύουν το πρόβλημα εκτός κρατικού νοσοκομείου και να το διοχετεύσουν στα ιδιωτικά νοσηλευτήρια θέτοντας έτσι σε άμεσο κίνδυνο την δημόσια υγεία. Βέβαια, εδώ η ευθύνη αγγίζει και τα ιδιωτικά νοσηλευτήρια διότι και αυτά είχαν και έχουν την υποχρέωση να γνωρίζουν.
Δηλαδή, ενώ γνώριζαν οι υπεύθυνοι – όποιοι και να είναι σε οποιαδήποτε επίπεδο και θέση -[αναφερόμαστε σε αυτούς που φέρουν την νομική ευθύνη] την επικινδυνότητα μετάδοσης του ιού με όλες τις συνεπακόλουθες επιπτώσεις στην δημόσια υγεία δεν μερίμνησαν δεόντως ως όφειλαν. Ακόμα όμως και στην απομακρυσμένη περίπτωση όπου δεν γνώριζαν τον βαθμό επικινδυνότητας, όφειλαν να λάβουν όλα τα απαραίτητα μέτρα και να προβούν σε όλες τις απαιτούμενες ενέργειες προς διασφάλιση της υγείας τόσο των εργαζομένων επαγγελματιών υγείας όσο και ευρύτερα για να παρεμποδίσουν την αλυσιδωτή μετάδοση του ιού στην βάση της κοινωνίας.
Μάλιστα, παραλληλίζοντας τα σημερινά γεγονότα με την νομολογία και στην βάση της προαναφερθείσας απόφασης του Δικαστηρίου (41164/11), αναφέρεται το εξής: «Σ’ αυτό το σημείο εναπόκειται στην αμέλεια τους η οποία δεν οφείλεται σε αλόγιστη απερισκεψία και αδιαφορία αλλά σε πολύ λανθασμένη εκτίμηση των κινδύνων που οφείλεται στην αδυναμία των κατηγορουμένων να δώσουν την απαιτούμενη προσοχή σ’ αυτά τα ζητήματα ως όφειλαν δυνάμει του καθήκοντος που τους επιβάλλεται με βάση τον νόμο».
Στην περίπτωση μας σήμερα ισχύει ακριβώς κάτι πιο έντονο από τα γεγονότα της απόφασης αυτή. Δεν υπάρχει η δικαιολογία ότι δεν γνώριζαν και άρα προέβησαν σε λανθασμένη εκτίμηση των κινδύνων. Στην περίπτωση του ιού οι υπηρεσίες του κράτους και οι υπεύθυνοι γνώριζαν αφού αυτό υποδηλώνει άλλωστε και η κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην οποία περιήλθε η χώρα.
Πέραν όμως των δικαστικών αποφάσεων και της νομολογίας μπορούμε να ανατρέξουμε και στο άρθρο 168 της συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αφορά την δημόσια υγεία και το οποίο αναφέρει ότι προκειμένου να βελτιωθεί η ασφάλεια των ασθενών, θα πρέπει να αναπτυχθούν πιο αποτελεσματικά συστήματα, διαδικασίες και εργαλεία στον τομέα της ασφάλειας της υγειονομικής περίθαλψης. Τα πρότυπα ασφαλείας και οι πρακτικές που εφαρμόζονται στην υγειονομική περίθαλψη θα πρέπει να επανεξετάζονται τακτικά. Άρα, ένα άλλο ζήτημα που τίθεται εδώ είναι ακριβώς ποια πρότυπα ακολουθήθηκαν από τις αρχές έτσι ώστε να διασφαλιζόταν στον καλύτερο δυνατό βαθμό η προστασία της δημόσιας υγείας των πολιτών; Ερώτημα το οποίο επίσης παρουσιάζει ιδιαίτερο νομικό ενδιαφέρον.
Ο παραλληλισμός στο συγκεκριμένο άρθρο αποσκοπεί να στο δώσει τροφή για σκέψη για τυχόν ευθύνες που προκύπτουν από διαχειρίσεις τέτοιου είδους στο ευρύτερα πλέγμα και πεδίο τις ιατρικής ευθύνης.
