Υπό τον τίτλο «Κατά Φύσιν Ζην» οι φετινές εκδρομές του Συνδέσμου Ξεναγών Κύπρου – δεύτερος σταθμός το Μουσείο Μνήμης Καλαμουργικής Λιβαδιών

Ο Σύνδεσμος Ξεναγών Κύπρου, στο πλαίσιο της εκδήλωσης «Γνωρίστε την Κύπρο», διοργάνωσε εκδρομές, προσφέροντας την ευκαιρία σε Κύπριους κάθε ηλικίας να γνωρίσουν καλύτερα τον τόπο μας. Οι εκδρομείς ξεναγήθηκαν από αδειούχους ξεναγούς.

Υπό τον τίτλο «Κατά Φύσιν Ζην» οι φετινές εκδρομές είχαν ως κεντρικό θέμα τη διαχρονική σχέση των κατοίκων της Κύπρου με το φυσικό περιβάλλον του νησιού. Ο τίτλος των εκδρομών παραπέμπει στον φιλόσοφο Ζήνωνα. Ο Ζήνωνας ο Κιτιέας είπε ότι το πιο σημαντικό είναι να ξέρεις να ζεις. Ο Στωικός φιλόσοφος δίδαξε ότι η φύση είναι τακτική και τέλεια και ότι πρέπει να ζούμε έχοντας υπόδειγμα τη φύση, «Κατά Φύσιν Ζην».

Η εκδρομή της 24ης Φεβρουαρίου είχε ως πρώτο σταθμό τον αρχαιολογικό χώρο Καλαβασού – Τέντας. Εκεί οι εκδρομείς είδαν από κοντά τα κατάλοιπα του νεολιθικού οικισμού (8500-5500 π.Χ.).

Οι επισκέπτες ενημερώθηκαν ότι τα οικοδομικά υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για το κτίσιμο των κατοικιών συλλέχθηκαν από το φυσικό περιβάλλον της τοποθεσίας (νερό από τον γειτονικό ποταμό Βασιλικό, πέτρες και καλάμια από τις όχθες του ποταμού, ξύλα από δέντρα του τόπου και ώχρα για το βάψιμο των σπιτιών από τα πετρώματα της περιοχής).

Επίσης, αναφέρθηκε ότι η περιοχή διέθετε πετρώματα πυριτόλιθου και κερατόλιθου που ήταν ιδανικά για το άναμμα φωτιάς και την κατασκευή εργαλείων αντίστοιχα. Επιπρόσθετα, ο τόπος προσφερόταν για κυνήγι ενώ τα εύφορα εδάφη ήταν ιδανικά για την καλλιέργεια δημητριακών και λαχανικών.

Τέλος, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι το νεολιθικό χωριό κτίστηκε στο συγκεκριμένο σημείο στοχευμένα για να εξυπηρετούνται οι καθημερινές ανάγκες των κατοίκων του στο μέγιστο δυνατόν.

Ο δεύτερος σταθμός της εκδρομής ήταν το Μουσείο Μνήμης Καλαμουργικής Λιβαδιών. Το 2015 η τέχνη της καλαθοπλεκτικής και της ψαθοπλεκτικής καταγράφηκε και συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO ως παραδοσιακή τέχνη των Λιβαδιών.

Το μουσείο των Λιβαδιών δημιουργήθηκε μετά από πρωτοβουλία του Δήμου Λιβαδιών και εγκαινιάστηκε το 2016 . Ονομάζεται Μουσείο Μνήμης Καλαμουργικής επειδή τα εκθέματά του, κατασκευασμένα από ένα φυσικό υλικό που χρησιμοποιείται στην Κύπρο για χιλιάδες χρόνια, προβάλλουν τη μνήμη της τέχνης της καλαμουργικής, ως τεχνική αλλά και ως κοινωνική αξία της κοινότητας των Λιβαδιών. Με τον όρο καλαμουργική εννοούμε το σύνολο των δημιουργικών εργασιών που έχουν ως πρώτη ύλη τους το καλάμι.

Μπαίνοντας στο κτιριακό συγκρότημα του μουσείου τα μεγάφωνα – ακούγονταν ηχητικά από κελαηδίσματα πουλιών – μας καλούσαν να μπούμε μέσα στον εκθεσιακό χώρο. Μέσα στο μουσείο έχουν τοποθετηθεί επιμελώς φυτά καλαμιών που δημιουργούν την εντύπωση ότι περπατάς μέσα σε καλαμιώνα. Οι τοίχοι του μουσείου είναι επενδυμένοι με καλαμωτές. Τα καλαμουργικά εκθέματα είναι τοποθετημένα μέσα σε ανοίγματα που συμβολίζουν «Παράθυρα Μνήμης» που ανοίγουν στον κόσμο της τέχνης και της χρήσης του καλαμιού.

Στη συλλογή του μουσείου περιλαμβάνονται καλάθια διαφόρων χρήσεων και τεχνικών κατασκευής, καλαμωτή, ψαθαρκά, μουσικά όργανα, εργαλεία επεξεργασίας του καλαμιού, ιστορικο-φωτογραφικό υλικό και μικρού μήκους ταινίες που αποτυπώνουν την ανθρώπινη παρέμβαση στο καλάμι και τις τεχνικές δημιουργίας των προϊόντων. Στη διπλανή αίθουσα η κυρία Παυλίνα, εκπαιδεύτρια καλαθοπλεκτικής, έφτιαχνε ένα καλάθι απαντώντας με ευχαρίστηση στις διάφορες ερωτήσεις των επισκεπτών.

Ένας από τους λόγους που το μουσείο των Λιβαδιών επιλέχθηκε να είναι ο αμέσως επόμενος σταθμός μετά τον αρχαιολογικό χώρο Καλαβασού -Τέντας ήταν για να αναδειχθεί η αδιάλειπτη χρήση του καλαμιού στην Κύπρο από τη Νεολιθική Εποχή μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα. Αξίζει να αναφερθεί ότι τελευταία, με την άνοδο των τιμών στις κατασκευές, σε κάποιες περιοχές της Ευρώπης χρησιμοποιείται το καλάμι, ως δομικό και ως μονωτικό υλικό, αφενός για να εξοικονομηθούν χρήματα κατά την κατασκευή, αφετέρου για την καλύτερη ενεργειακή απόδοση της κατοικίας.

Επίσης, αρκετά τουριστικά καταλύματα στην Κύπρο διαθέτουν κατασκευές επενδυμένες με καλάμι. Το Μουσείο Μνήμης Καλαμουργικής Λιβαδιών αναδεικνύει ότι οι κάτοικοι ενός χωριού εκμεταλλεύτηκαν με βιώσιμο τρόπο το φυσικό περιβάλλον στο οποίο ζούσαν και ότι ένα φυσικό υλικό είχε επηρεάσει θετικά ολόκληρη την κοινωνία του χωριού. Το μουσείο των Λιβαδιών είναι μοναδικό στο είδος του στην Κύπρο και μπορεί να εμπνεύσει.

Ακολούθως, επισκεφτήκαμε την Αλυκή Λάρνακας. Η τοποθεσία, γνωστή στους ντόπιους ως «Αλυκή», είναι στην πραγματικότητα μια από τις τέσσερις λίμνες που βρίσκονται στην περιοχή. Είναι ένας από τους πιο σημαντικούς βιότοπους στην Ευρώπη για τα υδρόβια πτηνά. Το 1997 η περιοχή ανακηρύχθηκε προστατευόμενη ενώ είναι ενταγμένη στο Δίκτυο Natura 2000 (ένα ευρύ ευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων φυσικών περιοχών για είδη χλωρίδας, πανίδας, πτηνών και οικοτόπων). Τα φλαμίγκο και άλλα αποδημητικά πουλιά ήταν πιστά στο ραντεβού τους χαρίζοντας όμορφες εικόνες στους επισκέπτες. Εκεί έγινε αναφορά στην αλυσίδα τροφής των μεταναστευτικών πουλιών της λίμνης και επισημάνθηκαν αφενός τα αλληλένδετα στοιχεία της φύσης και αφετέρου το πόσο ευάλωτο είναι το περιβάλλον. Η αλμύρα του νερού οφείλεται στην αλατότητα του υπεδάφους των λιμνών της περιοχής. Το αλμυρό νερό είναι ιδανικό για την ανάπτυξη ενός είδους φυκιού (Dunaniella salina) με το οποίο τρέφεται η μικρή γαρίδα άλμης Artemia (Artemia salina). Με τη γαρίδα Artemia τρέφονται τα υδρόβια πτηνά της λίμνης.

Απέναντι μας το τζαμί Χαλά Σουλτάν Τεκκέ, κτισμένο με κυπριακή πέτρα (ασβεστιτικό ψαμμίτη), γίνεται ένα με το φυσικό περιβάλλον της περιοχής χωρίς να παρεμβαίνει στη φυσικότητα του τοπίου. Ένα γραμμικό μονοπάτι της φύσης περνά δίπλα από την Αλυκή και οδηγεί μέχρι το παλιό Υδραγωγείο των Καμάρων. Αλήθεια, μπορεί να φανταστεί κάποιος τη Λάρνακα χωρίς τις αλυκές της;

Κατά τη διάρκεια της εκδρομής γινόταν σύγκριση μεταξύ της αυτάρκειας που είχαν στο παρελθόν οι κάτοικοι του νησιού και της σημερινής εισαγωγής από το εξωτερικό αναγκαίων ειδών καθημερινής ανάγκης. Επίσης, λέχθηκε ότι η γεωγραφική θέση της Κύπρου και οι φυσικοί πόροι του νησιού, όπως ο χαλκός, είχαν επηρεάσει την εξέλιξη της ιστορίας του τόπου και των κατοίκων του.

Η ξενάγηση έκλεισε μπροστά στο άγαλμα του φιλοσόφου Ζήνωνα στην πλατεία Ευρώπης στις Φοινικούδες Λάρνακας. Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι ο Ζήνωνας ήταν ένας από τους πρώτους οικολόγους, αφού υπογράμμιζε ότι το φυσικό περιβάλλον είναι πολύ σημαντικό για την επιβίωση των ανθρώπων.

Επίσης, ο φιλόσοφος από το Κίτιο δίδαξε ότι πρέπει να ζούμε σύμφωνα με το φυσικό περιβάλλον που βρισκόμαστε. Ο Στωικός φιλόσοφος έλεγε ότι ο στόχος του ανθρώπου πρέπει να είναι η κατάκτηση της ευτυχίας ακολουθώντας τους νόμους της φύσης. Ο Ζήνωνας δίδαξε ότι η γνώση της φύσης είναι προϋπόθεση για την ευτυχία του ανθρώπου. Ο σύγχρονος άνθρωπος πόσο καλά γνωρίζει τη φύση;