Πανηγυρικός λόγος Χρίστου Σενέκη για την επέτειο της έναρξης του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ 55-59 στη Σωτήρα.
Λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 31ης Μαρτίου προς 1η Απριλίου 1955, στη Λευκωσία, η ομάδα του Δράκου ανατινάσσει τμήμα του Ραδιοφωνικού Ιδρύματος.
Ταυτόχρονα ανατινάσσονται κτίρια της Αρχιγραμματείας.
Στη Δεκέλεια, η ομάδα Αυξεντίου χτυπά τις Βρετανικές Βάσεις.
Εκρήξεις δονούν την Αμμόχωστο, τη Λεμεσό, τη Λάρνακα, την επισταθμία Επισκοπής.
Και ο Μόδεστος Παντελή υπογράφει με τη θυσία του την έναρξη του λαμπρότερου αγώνα της ιδιαίτερης πατρίδας μας, του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ 55-59, για την αποτίναξη του βρετανικού αποικιακού ζυγού και την ενάσκηση του αναφαίρετου δικαιώματος της αυτοδιάθεσης των λαών.
Με το πρώτο φως της 1ης Απριλίου 1955 κυκλοφορεί η προκήρυξη του Αρχικού Διγενή:
«Με τη βοήθεια του Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράσταση ολοκλήρου του Ελληνισμού και με τη βοήθεια των Κυπρίων, ΑΝΑΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΔΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΤΙΝΑΞΗ ΤΟΥ ΑΓΓΛΙΚΟΥ ΖΥΓΟΥ, με σύνθημα εκείνο, το οποίο μας κατέλειπαν οι πρόγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην: «Ή ΤΑΝ Ή ΕΠΙ ΤΑΣ»».
Προηγήθηκε ο όρκος της Φανερωμένης, στις 22 Αυγούστου 1954, από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο:
«Υπό τους ιερούς αυτούς θόλους ας δώσωμεν σήμερον τον άγιον όρκον: Θα παραμείνομεν πιστοί έως θανάτου εις το εθνικόν μας αίτημα. Άνευ υποχωρήσεων. Άνευ παραχωρήσεων. Άνευ συναλλαγών. Θα περιφρονήσωμεν την βίαν και τυραννίαν. Με θάρρος θα υψώσωμεν το ηθικόν παράστημά μας υπεράνω των μικρών και εφήμερων κωλυμάτων, εν και μόνον επιδιώκοντες, εις εν και μόνον αποβλέποντες τέρμα, την Ένωσιν και μόνον την Ένωσιν.»
Ένωσιν και μόνον Ένωσιν με τον εθνικό κορμό, όπως τον όρισε ο Ιωάννης Καποδίστριας στις διαβουλεύσεις για τα όρια του νεότευκτου ελληνικού κράτους:
«Τα όρια της Ελλάδας, από τεσσάρων μεν αιώνων διεγράφησαν από δικαιώματα, τα οποία ούτε ο χρόνος, ούτε οι μεγάλες συμφορές κατόρθωσαν να διαγράψουν, διεγράφησαν δε από το 1821 με το αίμα που χύθηκε στις σφαγές των Κυδωνιών, της Κύπρου, της Χίου, της Κρήτης, των Ψαρών, του Μεσολογγίου και στις πολυάριθμες ναυμαχίες και μάχες, στις οποίες δοξάστηκε το γενναίο τούτο έθνος.»
Και «δεν αργεί να καρπίσει τ’ αστάχυ, δεν χρειάζεται μακρύ καιρό για να φουσκώσει της πίκρας το προζύμι…»
Και φρόντισε γι’ αυτό ο Χόπκινσον με το «ουδέποτε η Κύπρος θα μπορούσε να τύχει αυτοδιάθεσης».
«Οι φίλοι του άλλου πολέμου» στρεψοδίκησαν και τα αμούστακα παιδιά της Κύπρου, των Ακριτών εγγόνια, στήνουνε χορό στα μαρμαρένια αλώνια.
Οι Άγγλοι τα χάνουν. Αντιδρούν βίαια. Εφαρμόζουν σκληρά μέτρα για να τρομοκρατήσουν τους εξεγερμένους. Εμπλέκουν το τουρκικό στοιχείο, που το στρέφουν εναντίον των Ελλήνων του νησιού.
Όμως, η σκυτάλη του χρέους ερχόταν από μακριά, δια μέσου των αιώνων. Από τις Θερμοπύλες και τη Σαλαμίνα, τους ήρωες του ’21, τους μακεδονομάχους, τους ήρωες του ’40.
Και είχε ήδη παραδοθεί στον Γρηγόρη Αυξεντίου, τον Κυριάκο Μάτση, τον Καραολή, τον Μούσκο, τον Ζάκο, τον Παλληκαρίδη, τον Πίττα, τον Δράκο, τους αδερφούς Κάρυους.
Βαριά η κληρονομιά. Αλλά, οι αγωνιστές της ΕΟΚΑ ήταν αποφασισμένοι να φανούν αντάξιοι των ενδοξότερων αγώνων του Έθνους.
Ούτε τα απάνθρωπα βασανιστήρια στα κολαστήρια της Κοκκινοτριμιθιάς, της Πύλας και του Πολεμίου, ούτε οι φρικτές εκτελέσεις δια απαγχονισμού θα κάμψουν το φρόνημα του εξεγερμένου λαού.
Πρώτοι ανεβαίνουν στο ικρίωμα της αγχόνης οι αγωνιστές Καραολής και Δημητρίου, στις 10 Μαΐου 1956.
Την προηγούμενη μέρα, Τετάρτη του Πάσχα, στην Αθήνα, χιλιάδες λαού συγκεντρώθηκαν στην Πλατεία Ομονοίας για να καταδικάσουν τα σκληρά μέτρα του άγγλου κυβερνήτη Χάρντινγκ και τον προγραμματισμένο για την επόμενη μέρα απαγχονισμό των δύο Κυπρίων αγωνιστών.
Μετά το πέρας του συλλαλητηρίου, οι συγκεντρωμένοι θέλησαν να οδεύσουν προς τη Βρετανική Πρεσβεία στο Κολωνάκι. Η Αστυνομία τούς εμπόδισε, με αποτέλεσμα να ξεσπάσουν ταραχές. Τα επεισόδια γενικεύτηκαν με τα όργανα της τάξης να ανοίγουν πυρ κατά των διαδηλωτών, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους τρεις διαδηλωτές:
Ο Ευάγγελος Γεροντής (28 ετών), ο Ιωάννης Κωνσταντόπουλος (21 ετών) και ο Φραγκίσκος Νικολάου (23 ετών), καθώς και ένας αστυφύλακας, ο Κώστας Γιαννακούρης. Στα νοσοκομεία μεταφέρθηκαν 265 τραυματίες.
Πάνδημος, πλέον, ο ελληνισμός στηρίζει με κάθε μέσο, με κάθε τρόπο και με κάθε ευκαιρία τον αγώνα των υπόδουλων Ελλήνων Κυπρίων για ελευθερία και αυτοδιάθεση.
Ακολουθούν στην αγχόνη οι αγωνιστές Ζάκος, Μιχαήλ και Πατάτσος, στις 9 Αυγούστου 1956.
Ο δεύτερος τριπλός απαγχονισμός θα λάβει χώρα στις 21 Σεπτεμβρίου 1956, με τους αγωνιστές Μαυρομμάτη, Παναγίδη και Κουτσόφτα.
Τελευταίος θα ανέβει στο ικρίωμα της αγχόνης, του λεγόμενου πολιτισμένου βρετανικού στέμματος, ο 18χρονος μαθητής Ευαγόρας Παλληκαρίδης, στις 14 Μαρτίου 1957, «ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την Ελευθερία του».
Κορυφαίες στιγμές της τετράχρονης εποποιίας της ΕΟΚΑ ήταν:
1) Το λεωνίδιο «μολών λαβέ», που ο Γρηγόρης Αυξεντίου ανέσυρε από το χρονοντούλαπο της ιστορίας, για να γίνει «μια χούφτα στάχτη, παρά γονατισμένος», για να αναγνωριστεί από τις «χοντρές ελληνικές κοκάλες του κι από κείνο το χρυσό κωνσταντινάτο που άχνιζε στον κόρφο του και στον κόρφο του κόσμου».
Σ’ εκείνο το κρησφύγετο, σ’ εκείνη «τη σπηλιά που το στόμιό της βλέπει ολόισα τον ήλιο», σύσσωμος ο κυπριακός Ελληνισμός θα μεταλαμβάνει αενάως αρετή. Εξ άλλου, «η αρετή μας είναι η αμοιβαία μας χρησιμότητα».
2) Η απάντηση του Κυριάκου Μάτση στον στρατηγό Χάρτινγκ «ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιούμεθα αλλά περί αρετής» και η μετέπειτα θυσία του στο Δίκωμο, στις 19 Νοεμβρίου 1958, κάνοντας πράξη την προσφώνηση προς τους συμμαθητές του μερικά χρόνια νωρίτερα ότι «αν πραγματικά μια φορά κανείς πεθαίνει, το να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα, θεία είναι η δάφνη».
3) Η θρυλική μάχη στον αχυρώνα του Λιοπετρίου, όπου ο Αντρέας Κάρυος, ο Ηλίας Παπακυριακού, ο Φώτης Πίττας και ο Χρίστος Σαμάρας υπογράφουν με τη θυσία τους το Έπος του 55-59, μετατρέποντας τον άσημο αχυρώνα του Παναγιώτη Καλλή σε νέο Χάνι της Γραβιάς.
Ελληνίδες, Έλληνες,
Μιλώντας κανείς για τον αγώνα της ΕΟΚΑ 55-59, εδώ, στη Σωτήρα Αμμοχώστου, στην καρδιά του «Τριγώνου του Τρόμου», όπως χαρακτήρισαν οι άγγλοι την περιοχή, οφείλει να υποκλιθεί στον τεράστιο αριθμό μυημένων και εθελοντών, οι οποίοι προσέφεραν ποικιλοτρόπως τις υπηρεσίες τους, ρισκάροντας πολλές φορές την ίδια τους τη ζωή.
Οφείλει να αναφερθεί στο θρυλικό κρησφύγετο του Αγίου Νικάνδρου, το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως παρατηρητήριο και ως σωτήριο καταφύγιο πολλών αγωνιστών.
Οφείλει να αναφερθεί στον Αρχιμανδρίτη Γεώργιο Ιωάννου, τον σεβαστό μας παπά-Γιωρκή, ο οποίος μυήθηκε στην Οργάνωση τη δεύτερη μόλις ημέρα του Αγώνα και έμελλε να πιει το πικρό ποτήρι των βασανιστηρίων στα Ανακριτήρια της παλιάς Αμμοχώστου και στα Κρατητήρια της Πύλας.
Οφείλει να αναφερθεί στη θρυλική απόδραση των Ανδρέα Κάρυου, Φώτη Πίττα, Φρίξου Δημητριάδη και Χριστάκη Τρυφωνίδη από τα Κρατητήρια της Πύλας, κρυμμένοι στην κρύπτη του φορτηγού που ανήκε στον Γαβριήλ Περό. Η αχαϊκή ιδέα της κρύπτης στο φορτηγό ανήκε στον πολυμήχανο «Οδυσσέα» της ΕΟΚΑ, Αντώνη Κατσιάρη.
Ασφαλώς, σημείο αναφοράς για την τεράστια προσφορά της Σωτήρας Αμμοχώστου θα αποτελεί αενάως το Μουσείο Αγώνος ΕΟΚΑ, που αποτελεί πιστό αντίγραφο των κρατητηρίων και φιλοξενεί, μεταξύ άλλων, το φορτηγό της ιστορικής απόδρασης των τεσσάρων αγωνιστών.
Ελληνίδες, Έλληνες,
Χωρίς καμία υπερβολή ο απαράμιλλος ηρωισμός και η αυτοθυσία των αγωνιστών της λιλιπούτειας Κύπρου, απέναντι στη μέχρι τότε άτρωτη σιδερόφρακτη βρετανική αποικιοκρατική δύναμη, προκάλεσαν τον θαυμασμό ολόκληρου του κόσμου.
Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι η βρετανική αποικιοκρατία αρχίζει πλέον να σείεται συθέμελα.
Τα κατορθώματα των Ελλήνων της Κύπρου μεταφέρονται σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη και μετατρέπονται σε επαναστατικά, αντιαποικιακά κύματα, τα οποία θα σημάνουν την αρχή του τέλους της καταδυνάστευσης των λαών από το βρετανικό στέμμα.
Το νέο κράτος της Κυπριακής Δημοκρατίας θα αποτελέσει το πολυτιμότερο κληροδότημα των αγωνιστών της ΕΟΚΑ προς τις επόμενες γενιές. Ένα κράτος, που τις δεκαετίες που ακολούθησαν αποδείχθηκε και αποδεικνύεται το ανθεκτικότερο οχυρό για τη φυσική και εθνική επιβίωση του κυπριακού Ελληνισμού.
Ελληνίδες, Έλληνες,
Υιοθετώντας, λοιπόν, τη θουκυδίδεια προτροπή στον περίφημο Επιτάφιο Λόγο του Περικλή, οι ήρωες θα πρέπει να τιμούνται με έργα και όχι λόγια.
Γι’ αυτό, η άοκνη προσπάθεια επίτευξης μιας αξιοπρεπούς συμφωνίας συνολικής διευθέτησης του Κυπριακού, που
α) θα απαλλάσσει την πατρίδα μας από τα κατοχικά στρατεύματα,
β) θα καταργεί τις αναχρονιστικές εγγυήσεις και τα επεμβατικά δικαιώματα τρίτων,
γ) θα κατοχυρώνει τα θεμελιώδη ατομικά δικαιώματα και ελευθερίες, και
δ) θα δημιουργεί ένα κράτος ασφάλειας και ευημερίας για όλους,
είναι η μοναδική οδός εκπλήρωσης του δικού μας χρέους απέναντι στους ήρωες της ΕΟΚΑ 55-59 και απέναντι στις γενιές που θα έρθουν μετά από εμάς.
