Γρηγόρης Αζαριάδης: Tα τρομακτικά γεγονότα που ταλανίζουν την σύγχρονη κοινωνία πολλές φορές ξεπερνούν και την πιο διεστραμμένη συγγραφική φαντασία

Συνέντευξη στον Τειρεσία Λυγερό 

Ο Γρηγόρης Αζαριάδης γεννήθηκε το Φλεβάρη του 1951 στην Αθήνα, όπου συνεχίζει απτόητος να ζει. Γράφει αστυνομικά μυθιστορήματα και κριτικές αστυνομικής λογοτεχνίας. Βιβλία του που έχουν εκδοθεί είναι τα: Παλιοί λογαριασμοί (πρώτη έκδοση Γαβριηλίδης 2012), Τελευταία παράσταση της Μαρίνας Φιλίππου (Γαβριηλίδης 2013), Το μοτίβο του δολοφόνου (Γαβριηλίδης 2015), Σκοτεινός λαβύρινθος (ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2018) και Παραπλάνηση (ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2020). Το πιο πρόσφατο βιβλίο του είναι Η Οργάνωση (BELL 2022). Δηλώνει μεγάλος θαυμαστής του κλασικού νουάρ (Τσάντλερ), του γαλλικού νεο-πολάρ (Μανσέτ) και του κοινωνικοαστυνομικού μυθιστορήματος (Σγιεβάλ-Βαλέε), και στο ζενίθ των φαντασιώσεών του αρχίζει να πιστεύει ότι γράφει στο δικό τους ύφος.

Ας γνωρίσουμε τον συγγραφέα Γρηγόρη Αζαριάδη μέσα από την συνέντευξη που μας παραχώρησε.

Διαβάζοντας το τελευταίο σας βιβλίο «Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ» γεννιέται το ερώτημα αν πραγματικά υπάρχει μια τέτοιου τύπου «οργάνωση», που λειτουργεί και κατευθύνει την σύγχρονη κοινωνία …

Η «ΟΡΓΑΝΩΣΗ» αποτελεί το έπος του οργανωμένου εγκλήματος στη σημερινή κοινωνία. Φυσικά, και υπάρχει και λειτουργεί στην κοινωνία μας και αυτό είναι ορατό σε κάθε επίπεδο και κάθε τομέα της καθημερινής μας ζωής. Πρόκειται για μια «Υπερκυβέρνηση του εγκλήματος», όπως αναφέρω στο βιβλίο. Με τομείς διαχωρισμένους, από τη διακίνηση ναρκωτικών και τα κυκλώματα πορνείας, το trafficking, τους εκβιασμούς για την εκμετάλλευση περιοχών, τα λαθραία προϊόντα (καύσιμα, τσιγάρα κλπ) μέχρι την πολιτική διαφθορά και την διαπλοκή, που έχουν ως αποτέλεσμα την συγκάλυψη σοβαρών εγκλημάτων. Είναι ξεκάθαρα μια πολυδαίδαλη επιχείρηση με σκοπό το κέρδος και την συγκέντρωση εξουσίας στα χέρια των ηγετικών στελεχών της.

Πως προσεγγίζει ένας συγγραφέας ένα τόσο δύσκολο και επικίνδυνο θέμα που εμπλέκει πρόσωπα και ομάδες από την πολιτική και την κοινωνική ζωή μιας χώρας ;

Με τόλμη ! Και παράλληλα με σεβασμό στη σοβαρότητα του θέματος, πράγμα που απαιτεί επίμονη και ενδελεχή, έως και επικίνδυνη, έρευνα για να ανακαλύψει και να αποκαλύψει στοιχεία που αφορούν στην διείσδυση του οργανωμένου εγκλήματος στις καθημερινές δραστηριότητες των προσώπων και των ομάδων της σύγχρονης κοινωνίας. Οι περισσότεροι συγγραφείς σφυρίζουν αδιάφορα. Σαν τους πολίτες που περνάνε δίπλα από ένα μισοπεθαμένο μετανάστη που εκλιπαρεί για ένα ευρώ και γυρίζουν την πλάτη, λέγοντας «είναι θέμα του κράτους» … Προσωπικά θεωρώ ότι όποιοι κι αν είναι οι κίνδυνοι όταν έχεις πραγματικά πρόθεση να βάλεις το νυστέρι στην πληγή πρέπει να αισθάνεσαι χρέος την αναφορά στα συγκεκριμένα θέματα, με στόχο την ενημέρωση των πολιτών για αυτές τις παράνομες δραστηριότητες.

Η αστυνομική λογοτεχνία και γενικά η συγγραφική τέχνη ακολουθεί και μιμείται τη ζωή ή μήπως η ίδια η ζωή αποτελεί ένα καλοδουλεμένο σενάριο που συνεχώς μας εκπλήσσει ; Δημιουργική φαντασία vs. πραγματικότητας …

Είναι μια δύσκολη ερώτηση, που ίσως επιδέχεται αμφίσημες απαντήσεις. Κάτι σαν το δίλημμα «η κότα έκανε το αυγό ή το αυγό την κότα ;» Η αστυνομική λογοτεχνία συχνά αντιγράφει την πραγματικότητα. Θυμηθείτε πόσο δημοφιλή είναι τα βιβλία που αναφέρονται σε αληθινά εγκλήματα, τα περίφημα «true crime». Ο συγγραφέας παίρνει σαν βάση ένα αληθινό έγκλημα και χρησιμοποιεί την λογοτεχνική του ικανότητα να το αναπλάσει με τους προσωπικούς του όρους. Από την άλλη πλευρά, αυτά τα τρομακτικά γεγονότα που ταλανίζουν την σύγχρονη κοινωνία μας (γυναικοκτονίες, κυκλώματα παιδεραστών, πορνεία ανηλίκων κλπ) πολλές φορές ξεπερνούν ακόμα και την πιο διεστραμμένη συγγραφική φαντασία.

Πως βλέπετε την παραγωγή της αστυνομικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα; Υπάρχει μια συμπαγής αστυνομική λογοτεχνική σχολή στην Ελλάδα;

Η παραγωγή αστυνομικής λογοτεχνίας είναι σχεδόν υπερβολική. Δυσανάλογη με την κουλτούρα της κοινωνίας μας. Κάθε χρόνο όλο και περισσότεροι δοκιμάζουν να γράψουν και να εκδώσουν ένα αστυνομικό μυθιστόρημα κι αυτό δεν είναι πάντα προωθητικό στοιχείο για τον χώρο. Από πλευράς σχολής, υπάρχουν αρκετές τάσεις/ρεύματα στη χώρα μας. Το επικρατέστερο ποσοτικά και πιο ενδιαφέρον ποιοτικά είναι το μεσογειακό κοινωνικοαστυνομικό μυθιστόρημα, ένα ιδιότυπο κοινωνικό νουάρ με έμφαση τα σύγχρονα κοινωνικά και πολιτικά θέματα. Αυτό που έχει προγόνους τον Μαρή και τον Μάρκαρη και διαδόχους αρκετούς αξιόλογους νέους συγγραφείς. Αλλά, ανάμεσα στη νεότερη γενιά διακρίνονται και άλλες τάσεις, όπως το «βορειοευρωπαικό», το ψυχολογικό θρίλερ κλπ

Το αστυνομικό μυθιστόρημα είναι το κοινωνικό μυθιστόρημα της εποχής μας ; Γιατί ;

Η απάντηση κρύβεται στη μετάβαση από το κλασικό αστυνομικό μυθιστόρημα («whodunit») στο σύγχρονο («whydunit») Από την στιγμή που περάσαμε από την ανακάλυψη του ενόχου στην αποκάλυψη των κινήτρων που οδήγησαν στο έγκλημα, αυτόματα προσθέσαμε στην εξίσωση τα σύγχρονα κοινωνικά θέματα, αυτά που τελικά προκαλούν ή πυροδοτούν την παραβατική συμπεριφορά. Ο αστυνομικός συγγραφέας έχει την δυνατότητα να αναλύσει αυτά τα θέματα και να τα περιγράψει με ιδιαίτερο τρόπο, ως φόντο πίσω από την επιφάνεια της αστυνομικής πλοκής. Οπότε ο αναγνώστης ελκύεται από την δράση και την εξέλιξη της πλοκής, αλλά παράλληλα δέχεται ερεθίσματα για τα σύγχρονα κοινωνικά θέματα, ευκολότερα από κάποιο άλλο βιβλίο με αποκλειστικά κοινωνικό θέμα. Αυτή η μετάβαση στο κοινωνικοαστυνομικό μυθιστόρημα είναι και η βασική αιτία για τη διεύρυνση του αναγνωστικού κοινού της αστυνομικής λογοτεχνίας, που πλέον συμπεριλαμβάνει αρκετές γυναίκες και νεότερες ηλικίες.

Nordic noir vs. Μεσογειακό νουάρ … Ομοιότητες και διαφορές των δύο μεγάλων σχολών της εποχής μας …

Πρόκειται αναμφίβολα για δύο από τις σημαντικότερες σχολές στον Ευρωπαϊκό χώρο. Υπάρχουν αρκετές ομοιότητες στις δύο σχολές με βασικότερη την ενασχόληση των κύριων εκπροσώπων τους με τα σύγχρονα κοινωνικά θέματα, όπως προαναφέραμε. Από την άλλη πλευρά, η σημαντικότερη διαφορά τους είναι ότι στο μεσογειακό νουάρ παρατηρούμε αρκετές αναφορές και στην πολιτική κατάσταση των χωρών. Είναι πιο «πολιτικοποιημένο» … Κι αυτό μπορεί να εξηγηθεί από την πολιτική πραγματικότητα των μεσογειακών χωρών, όπου τις τελευταίες δεκαετίες υπήρξαν αρκετές αυταρχικές κυβερνήσεις, έως και πολυετή δικτατορικά καθεστώτα, με αποτέλεσμα την καταπίεση των ελευθεριών του λαού και την ανάπτυξη των ευρύτερων κεντροαριστερών ρευμάτων. Αντίθετα, οι σκανδιναβικές χώρες διακρίνονται για την πολιτική σταθερότητα και την οικονομική ανάπτυξη επί σειρά ετών.

Σίγουρα μπορεί να ανιχνεύσουμε και άλλες σημαντικές διαφορές, όπως το profiling των βασικών ηρώων των μυθιστορημάτων μέχρι και τις διατροφικές συνήθειες. Οι αστυνομικοί στο Nordic noir έχουν πολλά θέματα, διαζύγια, κακές σχέσεις με προϊσταμένους, αλκοόλ και μοναχική ζωή. Τρώνε στο πόδι, πρόχειρο φαγητό χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις και συνήθως καταναλώνουν σκληρό αλκοόλ. Οι μεσογειακοί συνάδελφοι τους έχουν οικογένειες, ή σταθερές σχέσεις, είναι πολύ κοινωνικοί, αγαπούν το καλό φαγητό, το κρασί και τις παρέες.