Γιώργου Κυπριανού
Θεολόγου Εκπαιδευτικού
Πρόεδρου Πολιτιστικού Συλλόγου ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ
Μέγα και θλιβερό το γεγονός της μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε Τζαμί. Προσβολή και ύβρις. Βέβηλη και ιερόσυλη πράξη απέναντι στην παγκόσμια θρησκευτική και πολιτιστική κληρονομιά. Ειδικά για τους ρωμηούς της οικουμένης αποτελεί ένα αποκαρδιωτικό γεγονός και ξύσιμο μιας ανεπούλωτης πληγής, βαρύ κτύπημα και βαθύ τραύμα σε ό,τι μας κρατά ζωντανούς και ελπίζοντες. Ωστόσο, προσωπικά προσπαθώ να αποκωδικοποιήσω το νόημα και την έκταση του γεγονότος εντός μου κάπως διαφορετικά.
Όσο κι αν για μας η Πόλη και η Αγία Σοφιά αποτελούν την πεμπτουσία της ιστορικής μας παρουσίας και μαρτυρίας ως ορθοδόξων ρωμηών, όσο κι αν Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (κατά άλλους είρωνες Βυζαντινή) εδραίωσε, επαύξησε, διατράνωσε και κραταίωσε την Ορθοδοξία ως συνείδηση και ως εγκόσμιο θεσμό και επί γης δόξα τε και δύναμη, δεν παύει να έχει εκπέσει και ευτελιστεί στο επίπεδο ενός κενού συνθήματος και εμβλήματος. Και εξηγούμαι.
Μου φαντάζει πολύ ειρωνικό και με απογοητεύει η μεγάλη κατακραυγή ενάντια στην απόφαση του ομολογουμένως πολιτικά και εθνικά αυτόχειρα Ερτογάν, τη στιγμή που η πλειονότητα των κατακραυγαζόντων δεν μετέχει του οράματος και της βαθιάς ουσίας της έννοιας της ρωμηοσύνης. Και εδώ χωρεί ο πολύς ακαδημαϊκός π. Ιωάννης Ρωμανίδης, ο πατέρας της έννοιας της ρωμηοσύνης, ο οποίος διευκρινίζει: «Ο Ρωμηός γνωρίζει ότι η Ρωμηοσύνη του κατέχει την αλήθεια και είναι η ύψιστη μορφή των πολιτισμών. Αλλά κατανοεί άριστα το γεγονός ότι ο Θεός αγαπά τον Ρωμηό, όχι όμως περισσότερο από τους άλλους…Ο ηρωισμός της Ρωμηοσύνης είναι αληθινή και διαρκής κατάσταση του πνεύματος και όχι αγριότητα, βαρβαρότητα και αρπακτικότητα… Καί σήμερον άλλοι παραμένουν Ρωμηοί, άλλοι όμως αμερικανεύουν, ρωσεύουν, φραντσεύουν, αγγλεύουν, δηλαδή γραικεύουν».
Δυστυχώς, οι έννοιες «Ρωμηοσύνη», «Πόλη», «Αγία Σοφία» έχουν ερμηνευτεί και ενίοτε χρησιμοποιηθεί ως συνθήματα φανατισμού, εθνικισμού, εκδικητικών τάσεων, εθνικής πόλωσης και μισαλλοδοξίας. Το ζητούμενο όμως είναι η εσωτερική και πνευματική διάσταση της ρωμηοσύνης και όχι η ταύτισή της με γεωπολιτικές θεωρίες, διεκδικήσεις και εκδικήσεις. Και μεις πόρρω απέχουμε από αυτήν. Το βλέπουμε καθημερινά. Στις συνήθειές μας, στις απόψεις μας, στη στάση ζωής, στις επιλογές και αποφάσεις μας.
Τώρα κοπτόμαστε για την Αγία Σοφία. Και καλά κάνουμε. Πόσοι όμως μέχρι τώρα προβληματιστήκαμε για το πόσο αληθινά ρωμηοί είμαστε, πόση ρωμηοσύνη διασώσαμε εντός και εκτός μας; Πόσοι κάναμε αυτοκριτική για το νόημα της ζωής μας, για το αν χαρακτηρίζεται και εμποτίζεται από τις αιώνιες αξίες της ρωμηοσύνης; Πίστη, παράδοση, ελευθερία, αλληλοπεριχώρηση δικαιοσύνη, αδελφικότητα, ταπεινοφροσύνη, πνευματική εγρήγορση, ιστορική συνείδηση και ταυτότητα, υπευθυνότητα και πάντων υπερτέρα αγάπη προς όλους, ακόμα και προς τον εχθρό; Πώς μπορεί κάποιος να εκζητεί τον αφανισμό του «εχθρού» ως πόθο εκδίκησης και δικαίωσης και να θεωρεί ότι έτσι υπηρετεί το όραμα της ρωμηοσύνης; Διότι άλλο να αναφέρεις τον αφανισμό ως αποτέλεσμα πράξεων και επιλογών και άλλο να τον επιθυμείς με μένος.
Επίσης, δεν μπορώ να μην σχολιάσω τα πρόσφατα ζητήματα που προέκυψαν εν μέσω κορωνοϊού και με αφορμή το περιβόητο άρθρο της μαθήτριας. Εδώ και τόσους μήνες, η Εκκλησία έγινε δέκτης απίστευτης πολεμικής από τα ίδια τα παιδιά της. Τα Μυστήρια της Εκκλησίας, η πίστη ως βίωμα, η παρουσία της ορθόδοξης πίστης στο εκπαιδευτικό σύστημα και άλλα τόσα που αφορούν διδασκαλίες του Ευαγγελίου πέρασαν από το κόσκινο της κριτικής και της αμφισβήτησης από «ρωμηούς» αδελφούς. Και δεν αναφέρουμε στα σχόλια απέναντι σε ταγούς της Εκκλησίας. Αναφέρουμε στη βαθιά κρίση που βίωσε και βιώνουν οι αρχές και αξίες της Εκκλησίας και προπαντός δε η πίστη στην παραδεδομένη, καταγεγραμμένη και βιωμένη από τους αγίους μας αλήθεια του Ευαγγελίου ανάμεσά μας.
Η Πόλης αλώνεται πάλιν και πολλάκις, πολυτρόπως και πολυμερώς κάθε φορά που οι αλήθειες της ρωμηοσύνης κλονίζονται. Κάθε φορά που η ρωμηοσύνη ως βίωμα και ήθος εκδιώκεται και εκθρονίζεται από τα ξενόφερτα ήθη τα έκτροπα και ντροπιαστά που «περήφανα» κουβαλούνται μαζικά πανταχόθεν. Κάθε φορά που η Αγία Σοφιά αντί να μάς πληγώνει ακόμα και ως μουσείο και να μας προβληματίζει για τη ζωή και το ήθος μας, καταντά σύμβολο επιδιώξεων και άλλων σκοπιμοτήτων. Κάθε φορά, που έρμαιο στα συμφέροντα ιδικών μας και ξένων, είμαστε έτοιμοι να δεχτούμε νόμους, κανόνες και συμπεριφορές αλλότριες από το ήθος της Εκκλησίας μας. Κάθε φορά, που θέλουμε να συμβαδίσουμε με τον «πολιτισμένο» κόσμο της Δύσης ή τον «μυστικιστικό» κόσμο της Ανατολής. Κάθε φορά που ο καθρέφτης του σώματος και της ψυχής μας δεν υπογράφει τη μορφή μας «ρωμηός» αλλά οτιδήποτε άλλο. Κάθε φορά που η πίστη μας κλονίζεται.
Ας μετατρέψουμε, λοιπόν, τον πόνο του γεγονότος της μετατροπής της Αγιάς Σοφιάς σε Τζαμί σε πρόκληση αυτοκριτικής και εφαλτήριο επιστροφής σε εκείνο που ανόρθωσε την Αγιά Σοφιά ως οικοδόμημα και ως δύναμη εξ ύψους. Κυρίως ας ενσκύψουμε στην προσευχή και στην περισυλλογή, όπως ο Χριστός στο Όρος των Ελαιών προ της Συλλήψεως και του Πάθους. Με δάκρυα ως θρόμβους αίματος, με αγωνία για το όποιο Πάθος και την απώλεια κάθε Ιούδα. Και ας αφεθούμε στο θέλημα του Κυρίου. Με εμπιστοσύνη, αγάπη, πόνο και υπακοή. Ως αληθινοί ρωμηοί και όχι ως κακέκτυπα. Και τέλος, ενώπιον της αναταραχής που ήδη άρχισε να διαφαίνεται στον ορίζοντα, να δοθούμε ολοκληρωτικά στην Αγία Σοφία του Θεού, στον Βασιλιά της Δόξης, τον Κύριο Ιησού Χριστό, επαναλαμβάνοντας παραφρασμένα τα δικά του λόγια: Απελθέτω αφ’ ημών το ποτήριον τούτο, πλην ουχ ως ημείς θέλουμεν αλλ’ ως Συ», η Αγία Σοφία του Θεού.
