Η Ομοσπονδία Περιβαλλοντικών Οργανώσεων Κύπρου (ΟΠΟΚ) εκφράζει έντονες ανησυχίες και σοβαρούς προβληματισμούς για τις δυνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, την ανθρώπινη υγεία και την ποιότητα ζωής στην ευρύτερη περιοχή χωροθέτησης της Μονάδας Ολοκληρωμένης Εγκατάστασης Διαχείρισης Αποβλήτων (ΟΕΔΑ) και του Χώρου Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ) Πεντακώμου, λόγω της συνεχιζόμενης καύσης αποβλήτων, από την περασμένη Παρασκευή, 15.07.2022, μέχρι σήμερα.
Η ΟΠΟΚ επισημαίνει για πολλοστή φορά ότι στην ευρύτερη περιοχή Βασιλικού ασκούνται ήδη υπέρμετρες περιβαλλοντικές πιέσεις και υφίστανται ήδη σημαντικές συσσωρευτικές επιπτώσεις, οι οποίες δύναται να επηρεάζουν σοβαρά την δημόσια υγεία και την ποιότητα ζωής των κατοίκων και κοινοτήτων της περιοχής, ενώ παράλληλα δύναται να προκαλέσουν οχληρία (π.χ. οσμές) σε μεγάλο βαθμό και σημαντική ρύπανση του περιβάλλοντος (κυρίως της ατμόσφαιρας, των υδάτων και του εδάφους).
Το πρόσφατο περιστατικό πρόκλησης πυρκαγιάς, στις 11.06.2022, στις εγκαταστάσεις συλλογής, διαχείρισης και φύλαξης των αποβλήτων ελαστικών οχημάτων (τέλος κύκλου ζωής) στον χώρο του λατομείου του Τσιμεντοποιείου Βασιλικού, καταδεικνύει ότι οι πιο πάνω κίνδυνοι για το περιβάλλον, τη δημόσια ασφάλεια και την ανθρώπινη υγεία, οι οποίοι προκύπτουν από την υπερσυσσώρευση βιομηχανικών εγκαταστάσεων βαριάς οχληρίας στην ευρύτερη περιοχή Βασιλικού, δεν είναι απλά θεωρητικοί, αλλά υπαρκτοί.
Πέραν των πιο πάνω, η συνεχιζόμενη και ανεξέλεγκτη καύση αποβλήτων στην περιοχή επαναφέρει στο προσκήνιο της επικαιρότητας το πρόβλημα της σοβαρής δυσλειτουργίας και της συνεπακόλουθης δυσοσμίας που προκαλείται από την μονάδα ΟΕΔΑ και ΧΥΤΥ Πεντακώμου, καθώς και το συνεπακόλουθο συστημικό (δηλαδή σοβαρό, διαχρονικό, γενικευμένο και επαναλαμβανόμενο) πρόβλημα της αδυναμίας επιβολής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.
Σημειώνεται ότι η μονάδα ΟΕΔΑ και ΧΥΤΥ της περιφέρειας Λεμεσού χωροθετείται στο Πεντάκωμο και λειτουργεί από τον Νοέμβριο του 2017 για όλα τα μεικτά δημοτικά απόβλητα της περιφέρειας Λεμεσού. Η εν λόγω μονάδα ξεκίνησε τη λειτουργία της παράλληλα με το κλείσιμο του ανεξέλεγκτου Χώρου Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων (ΧΥΤΑ) στο Βατί Λεμεσού. Επισημαίνεται ότι, από την έναρξη της λειτουργίας της μέχρι σήμερα, η μονάδα ΟΕΔΑ και ΧΥΤΥ Πεντακώμου παρουσιάζει τα ακόλουθα σοβαρότατα προβλήματα, τα οποία καταγράφονται και αναλύονται σε σειρά επιστολών και τοποθετήσεων της ΟΠΟΚ:
- Η επεξεργασία των αποβλήτων δεν είναι ικανοποιητική και δεν τηρείται η βέλτιστη διαθέσιμη τεχνική, καθότι παράγονται οργανικά απόβλητα με ψηλή υγρασία, τα οποία δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εναλλακτικό καύσιμο και θάβονται.
- Τα υπολείμματα της επεξεργασίας αποτελούν τον μεγαλύτερο όγκο των αποβλήτων, κατά παράβαση της απαίτησης για εφαρμογή μέτρων ελαχιστοποίησης των υπολειμμάτων από την επεξεργασία αποβλήτων και βελτιστοποίησης της επαναχρησιμοποίησης, αναγέννησης, ανακύκλωσης ή/και της ανάκτησης ενέργειας από τα υπολείμματα.
- Δεν τηρούνται διαδικασίες χαρακτηρισμού και προαποδοχής αποβλήτων, καθώς και διαδικασίες αποδοχής αποβλήτων.
- Παρόλο που έχουν επισημανθεί εδώ και καιρό τα προβλήματα και έγιναν μελέτες και εισηγήσεις ειδικών, ο φορέας εκμετάλλευσης δεν προχώρησε σε διορθωτικές ενέργειες, ώστε να επιλυθούν τα πιο πάνω προβλήματα και η εγκατάσταση να λειτουργεί σύμφωνα με τις προδιαγραφές και τις απαιτήσεις του κράτους και να καταστεί δυνατή η αδειοδότηση της.
- Παράγονται αυξημένες ποσότητες στραγγισμάτων που πρέπει να τύχουν επεξεργασίας και διάθεσης με αυξημένες ανάγκες σε ενέργεια, κατά παράβαση της βέλτιστης διαθέσιμης τεχνικής για μείωση των εκπομπών στα νερά και στην ατμόσφαιρα.
- Παράγονται αέρια από τον χώρο ταφής, τα οποία δεν τυγχάνουν επεξεργασίας και χρήσης κατά παράβαση των όρων αδειοδότησης. Ουσιαστικά, η μονάδα έχει μετατραπεί από ΧΥΤΥ σε ΧΥΤΑ, αφού χρησιμοποιείται για ταφή βιοαποικοδομήσιμων αποβλήτων με ψηλή υγρασία, χωρίς να τηρούνται οι προϋποθέσεις για αδειοδότηση.
- Ο XYTY έχει πληρωθεί σε σημείο που θα απαιτηθεί νέος χώρος σύντομα, ως αποτέλεσμα της μη αποτελεσματικής χρήσης των πόρων.
- Δεν παράγεται βιοαέριο από την αναερόβια χώνευση και επομένως δεν γίνεται αποδοτική χρήση των πόρων.
- Η λειτουργία της εγκατάστασης δεν συνάδει με το άρθρο 19 της Οδηγίας για τα Απόβλητα (Οδηγία 2008/98/ΕΚ, Κανονισμός 1357/2014, Οδηγία 2015/1127, Κανονισμός 2017/997, Οδηγία 2018/851), αφού τα απόβλητα δεν υποβάλλονται σε εργασίες προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση ή άλλες εργασίες ανάκτησης, σύμφωνα με τα άρθρα 4 (Ιεράρχηση αποβλήτων) και 13 (Προστασία του περιβάλλοντος) της εν λόγω Οδηγίας. Όπως προκύπτει, έχουν παραχθεί και εξαχθεί πολύ μικρές ποσότητες ανακυκλώσιμων, μικρές ποσότητες διαχωρισμένων ανακυκλώσιμων παραμένουν αποθηκευμένες χωρίς τη δυνατότητα εξαγωγής, ενώ τα υπόλοιπα εισερχόμενα θάβονται. Συνεπώς, υφίσταται σοβαρό πρόβλημα στην τήρηση της ιεραρχίας διαχείρισης αποβλήτων (άρθρο 4 της Οδηγίας για τα Απόβλητα), κατά την οποία ισχύει ως τάξη προτεραιότητας η πρόληψη, η προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση, η ανακύκλωση ή άλλου είδους ανάκτηση, όπως η ανάκτηση ενέργειας και ως τελευταία επιλογή η διάθεση.
- Η εγκατάσταση λειτουργεί με τρόπο που δημιουργεί σοβαρή οχληρία, δηλαδή έντονη όχληση από οσμές, κατά παράβαση του άρθρου 13 (Προστασία του περιβάλλοντος) της Οδηγίας για τα Απόβλητα και των βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών.
- Η εγκατάσταση δεν τυγχάνει ικανοποιητικής συντήρησης του εξοπλισμού και δεν διασφαλίζει την ομαλή λειτουργία του, κατά παράβαση της υποχρέωσης για ετοιμότητα και ανταπόκριση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Για παράδειγμα, ο τεμαχιστής εξακολουθεί να είναι εκτός λειτουργίας για μεγάλο χρονικό διάστημα και η εγκατάσταση συνεχίζει να παραλαμβάνει ογκώδη απόβλητα, τα οποία βρίσκονται αποθηκευμένα στην μονάδα σε μεγάλες ποσότητες χωρίς προφυλάξεις για κίνδυνο πυρκαγιάς. Επίσης, η πρέσα οργανικών κατά καιρούς δεν λειτουργεί λόγω βλάβης. Δυσλειτουργία παρουσιάζεται και στην επεξεργασία των οργανικών, καθότι οι αναερόβιοι χωνευτές παράγουν πολύ μικρή ποσότητα βιοαερίου.
- Λόγω των παραβάσεων που παρατηρούνται, δεν διασφαλίζονται οι διατάξεις των περί Αποβλήτων Νόμων του 2011 έως 2021.
- Η μονάδα δεν λειτουργεί σύμφωνα με την περιγραφή του έργου και τους όρους της Περιβαλλοντικής Έγκρισης (Γνωμάτευση για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον από την κατασκευή και λειτουργία εγκαταστάσεων ολοκληρωμένης διαχείρισης των οικιακών στερεών απορριμμάτων της επαρχίας Λεμεσού, ημερομηνίας 20.12.2012, και Γνωμάτευση για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον από την κατασκευή και λειτουργία μεθόδου βιολογικής επεξεργασίας στη μονάδα ολοκληρωμένων εγκαταστάσεων διαχείρισης των οικιακών στερεών απορριμμάτων της επαρχίας Λεμεσού, ημερομηνίας 12.01.2017), την οποία εξέδωσε η Περιβαλλοντική Αρχή και με βάση την οποία χορηγήθηκε Πολεοδομική Άδεια και χρηματοδοτήθηκε το εν λόγω έργο από Ευρωπαϊκά Ταμεία.
- Η εγκατάσταση δεν εξασφαλίζει τη συμμόρφωση με την περιβαλλοντική νομοθεσία, κατά παράβαση της υποχρέωσης που περιλαμβάνεται στο Σχέδιο Περιβαλλοντικής Διαχείρισης.
- Η επεξεργασία αποβλήτων στην εγκατάσταση βρίσκεται σε αντίθεση τόσο με τους στόχους, όσο και με τα μέτρα της Στρατηγικής Διαχείρισης Δημοτικών Αποβλήτων 2015-2021, η οποία εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο και σύμφωνα με την οποία η μονάδα ΟΕΔΑ και ΧΥΤΥ Πεντακώμου θα αξιοποιεί το μεικτό απόβλητο στο μέγιστο βαθμό, εφαρμόζοντας την ιεράρχηση της διαχείρισης των αποβλήτων μέσω μηχανικής διαλογής για διαχωρισμό των ανακυκλώσιμων, αξιοποίηση του οργανικού και λοιπού υπολείμματος με κομποστοποίηση ή παραγωγή καύσιμου υλικού (SRF/RDF) για ανάκτηση ενέργειας και ελαχιστοποίηση του ποσοστού που θα προωθείται για τελική διάθεση.
- Η επεξεργασία αποβλήτων στην εγκατάσταση βρίσκεται σε αντίθεση τόσο με τους στόχους, όσο και με τα μέτρα του Προσχεδίου της Στρατηγικής Διαχείρισης Δημοτικών Αποβλήτων 2021-2027, καθιστώντας την υλοποίηση των στόχων και των μέτρων της εν λόγω αναθεωρημένης Στρατηγικής δύσκολη, εάν όχι ανέφικτη.
Δεδομένου ότι το εν λόγω έργο συγχρηματοδοτήθηκε από το Ταμείο Συνοχής και τα Διαρθρωτικά Ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Κύπρο, η σοβαρή δυσλειτουργία της μονάδας ΟΕΔΑ και ΧΥΤΥ Πεντακώμου έχει ήδη οδηγήσει στην εμπλοκή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε μία νέα διαδικασία παράβασης (αρ. 2217/2021), μετά την καταδικαστική απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (έκτο τμήμα), της 18ης Ιουλίου 2013, στην υπόθεση C-412/12, Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά Κυπριακής Δημοκρατίας [«Παράβαση κράτους μέλους – Οδηγία 1999/31/ΕΚ – Υγειονομική ταφή αποβλήτων – Λειτουργία χωρίς σχέδιο διευθετήσεως του χώρου – Υποχρέωση τερματισμού της»]. Η νέα διαδικασία παράβασης αφορά την κακή εφαρμογή της Οδηγίας 1999/31/ΕΚ του Συμβουλίου της 26ης Απριλίου 1999 περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων και της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 19ης Νοεμβρίου 2008, για τα απόβλητα και την κατάργηση ορισμένων οδηγιών.
Με βάση τα πιο πάνω, η ΟΠΟΚ στηρίζει τα δίκαια αιτήματα της Συντονιστικής Επιτροπής των Εννέα Κοινοτήτων Περιοχής Βασιλικού, τα οποία είναι:
- Άμεση λειτουργία του νεοανεγειρόμενου Πυροσβεστικού Σταθμού στο Ενεργειακό Κέντρο Βασιλικού.
- Ανάκληση της Απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου για μετεγκατάσταση και λειτουργία τριών εργοστασίων παραγωγής ασφαλτικού σκυροδέματος στην κοινότητα Καλαβασού.
- Αποφυγή οποιασδήποτε αδειοδότησης νέων βιομηχανικών εγκαταστάσεων βαριάς οχληρίας στην ευρύτερη περιοχή Βασιλικού, καθώς και αναβάθμιση των υφιστάμενων και αδειοδοτημένων βιομηχανικών εγκαταστάσεων βαριάς οχληρίας, με αυστηρότερους όρους λειτουργίας και ασφάλειας.
- Άμεση σύσταση Διαχειριστικής Επιτροπής Ενεργειακού Κέντρου Βασιλικού, με τη συμμετοχή των Τοπικών Αρχών, και διενέργεια συστηματικών περιβαλλοντικών ελέγχων στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις της ευρύτερης περιοχής Βασιλικού, σε τακτά χρονικά διαστήματα.
- Εφαρμογή ολοκληρωμένου προγράμματος περιβαλλοντικής παρακολούθησης και επιστημονικής έρευνας για τις δυνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, τη δημόσια ασφάλεια και την ανθρώπινη υγεία από την υπερσυσσώρευση βιομηχανικών εγκαταστάσεων βαριάς οχληρίας στην ευρύτερη περιοχή Βασιλικού.
Καταλήγοντας, η ΟΠΟΚ απαιτεί την άμεση λήψη μέτρων για τερματισμό της σοβαρότατης δυσλειτουργίας και της συνεπακόλουθης δυσοσμίας που προκαλείται από την μονάδα ΟΕΔΑ και ΧΥΤΥ Πεντακώμου, καθώς και την αποτελεσματική επιβολή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.
