Ο λόγος της συχνής εισβολής μεδουσών στην Κύπρο- Τι κάνουμε εάν μας τσιμπήσουν

Οι μέδουσες είναι πολύπλοκα ζώα που ζουν στη γη για περισσότερα από 500 χρόνια.  Αποτελούν μια μεγάλη ομάδα οργανισμών που ανήκει στη συνομοταξία κνιδόζωα (από το αρχαιοελληνικό κνίδη, που σημαίνει τσουκνίδα, εξαιτίας της ικανότητάς τους να κεντρίζουν)  που υπάρχει σε όλες τις θάλασσες του κόσμου.

Στο νερό είναι πανέμορφα με απίστευτα χρώματα και σχήματα, αλλά μπορούν να είναι και επικίνδυνα. Λόγω των εξειδικευμένων κυττάρων (κνιδοκύτταρα) που χρησιμοποιούν για να ακινητοποιούν τη λεία τους, η σωματική επαφή με κάποια είδη μεδουσών (γνωστά ως τσούχτρες) μπορεί να προκαλέσει επώδυνα συμπτώματα στον άνθρωπο όπως φλεγμονή, κνησμός, κόκκινα & ερεθισμένα σημάδια στο δέρμα και οίδημα.

Tα τελευταία χρόνια, βλέπουμε εξάρσεις πληθυσμών μέδουσας να γίνονται όλο και πιο συχνές και μαζικές, προκαλώντας σημαντικές οικολογικές και οικονομικές επιπτώσεις. Λόγω του ότι τρέφονται κυρίως με ζωοπλαγκτόν (κύρια πηγή τροφής για ψάρια), μικρά ψαριά, αυγά και προνύμφες ψαριών οι εξάρσεις τους μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντικές μειώσεις της αλιευτικής παραγωγής. Εκτός από την αλιεία, οι εξάρσεις μεδουσών επηρεάζουν σημαντικά τις κολυμβητικές περιοχές, τον τουρισμό και άλλες θαλάσσιες δραστηριότητες.

Τα τελευταία χρονιά στην Μεσόγειο Θάλασσα και στις παραλίες της Κύπρου το φαινόμενο της άνθησης έγινε πολύ αισθητό καθώς χιλιάδες μέδουσες εισβάλουν στις παραλίες.

Ο Γιώργος Κωνσταντίνου, θαλάσσιος βιολόγος στην Μarine and Environmental Research (MER) Lab επισημαίνει μιλώντας στο SigmaLive,

«Οι πληθυσμιακές εξάρσεις φαίνεται να ευνοούνται από τη ρύπανση, την υπεραλίευση σημαντικών θηρευτών, τις αλλαγές των κλιματικών συνθηκών και τα ακραία φαινόμενα που παρουσιάζονται όλο και πιο τακτικά στην Μεσόγειο. Επιπλέον, πολλές από τις πρόσφατες εξάρσεις που βλέπουμε στις Κυπριακές θάλασσες προκαλούνται από τροπικά είδη μεδουσών που εισχωρήσαν στην Μεσόγειο μέσω της Διώρυγας του Σουέζ. Είναι σημαντικό να θεσπίσουμε καλύτερη πολιτική για διαχείριση της αλιείας, να μετριάζουμε τον ευτροφισμό και άλλες μορφές ρύπανσης και να μειώσουμε τις επιπτώσεις μας στο κλίμα.

Στο SigmaLive μίλησε και ο Περικλής Κλείτου, ερευνητής της MER,

«Τα φαινόμενα αυτά που παρατηρούνται μας βοηθούν να εκτιμήσουμε καλύτερα τη σημασία της ισορροπίας των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και προστασίας σημαντικών θηρευτών.  Στο Ισραήλ, κάθε έξαρση του ξενικού είδους Rhopilema nomadica εκτιμήθηκε ότι προκαλεί ζημιές στον τουρισμό αξίας €1,8 έως 6,2 εκατομμυρίων. Το είδος αυτό βασάνισε αρκετές φορές τις παραλίες της Κύπρου τα τελευταία 5 έτη. Ως νησί που βασίζεται στη θάλασσα και τον τουρισμό χρειάζεται να εφαρμόσουμε σύστημα παρακολούθησης και να αντιμετωπίσουμε τους κινδύνους που δύναται να αναπτυχθούν.»

Oι πιο συχνές μεγάλες μέδουσες που συναντάμε στις Κυπριακές θάλασσες είναι η ξενική Rhopilema nomadica (νομαδική μέδουσα), η ξενική Cassiopea andromeda (ανάποδη μέδουσα), η Aurelia aurita (γνωστή ως «γυαλί»), η Cotylorhiza tuberculata (καφέ κίτρινου χρώματος με σχήμα που θυμίζει τηγανητό αυγό), η Rhizostoma pulmo (μεγάλη γαλάζια μέδουσα) και η μωβ μέδουσα (Pelagia noctiluca). Οι εξάρσεις στην Κύπρο παρουσιάζονται πιο συχνά κατά την άνοιξη έως φθινόπωρο και τα περισσότερα προβλήματα λόγω επίπονου τσιμπήματος φαίνεται να προκαλούνται από τις μωβ μέδουσες και την νομαδική μέδουσα.

Οι μέδουσες δεν επιτίθενται σκόπιμα στους ανθρώπους αλλά τα τσιμπήματα συμβαίνουν όταν οι άνθρωποι αγγίζουν κατά λάθος τους οργανισμούς αυτούς.

Αν δείτε στο νερό απλά κρατήστε επαρκή απόσταση από τα πλοκάμια τους. Η θεραπεία από τσίμπημα των μεδουσών καθορίζεται από τη σοβαρότητα του τραυματισμού. Οι θεραπείες ποικίλλουν ευρέως, ανάλογα με τον τύπο της μέδουσας, τη γεωγραφική θέση, το τμήμα της μέδουσας που σας τσίμπησε (σώμα ή πλοκάμι), το μέγεθος του τσιμπήματος και τον μεμονωμένο ασθενή.

Η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη υγειονομική περίθαλψη μπορεί να βοηθήσουν άμεση αντιμετώπιση τυχόν τσιμπήματος.

Οι ειδικοί μας δίνουν κατευθυντήριες γραμμές για πρώτες βοήθειες στην περίπτωση τσιμπήματος από μέδουσα:

• Μείνετε ήρεμοι και βγείτε από το νερό ή αφαιρέστε το θύμα από το νερό αμέσως λόγω του κινδύνου αναφυλακτικού σοκ και πνιγμού.
• Ενημερώστε κάποιον ότι σας τσίμπησε μέδουσα και χρειάζεστε ιατρική βοήθεια.

• Παρακολουθήστε για σοβαρή αλλεργική αντίδραση.
• Ξεπλύνετε την πληγή με θαλασσινό νερό. Μην τοποθετείτε την πληγή κάτω από τρεχούμενο φρέσκο νερό ή νερό βρύσης.

• Μην τρίβετε το τραυματισμένο σημείο.
• Αφαιρέστε τυχόν πλοκάμια ή ξένα σώματα από την τραυματισμένη περιοχή.

• Ξεπλύνετε την πληγή με ξίδι για να σταθεροποιήσετε τις νηματοκύστεις και να μειώσετε τον πόνο.
• Ξυρίστε την πληγείσα περιοχή με κρέμα ξυρίσματος και ξυράφι ασφαλείας για να βοηθήσετε στην απομάκρυνση των νηματοκύστεων.

• Σε περίπτωση επίμονου πόνου, μουλιάστε την πληγή σε ζεστό, μη ζεματιστό νερό. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το ζεστό νερό μπορεί να είναι αποτελεσματικό μόνο για τον έλεγχο του πόνου.
• Καλέστε το 112 ή 199 (για Κύπρο)  το συντομότερο δυνατό.

• Ξεκινήστε μια προκαταρκτική αξιολόγηση σχετικά με τα ζωτικά σημεία (όπως η κυκλοφορία, οι αεραγωγοί και η αναπνοή) και σχεδιάστε τη θεραπεία πρώτων βοηθειών.
• Εάν δεν υπάρχει ιατρική εγκατάσταση κοντά στην τοποθεσία του ατυχήματος, μπορείτε να πάρετε αντιισταμινικά φάρμακα και παυσίπονα. Η έγκαιρη φαρμακευτική αγωγή θα βοηθήσει στον έλεγχο των κλινικών συμπτωμάτων όπως το οίδημα και ο πόνος.