Ο Σάββας Τσερκεζής, από τον Μαζωτό, ο αγράμματος αυτός χωρικός που φοίτησε δυο χρόνια στο Δημοτικό του Μαζωτού, και έγραψε σε μια υπέροχή λαϊκή γλώσσα το «Ημερολόγιο» της πολυτάραχης ζωής του, το οποίον εκδόθηκε με την επιμέλεια του αείμνηστου Φοίβου Σταυρίδη.
Ο Τσερκεζής γεννήθηκε το 1875. Το 1888 σε ηλικία δεκατεσσάρων χρόνων, επιβιβάστηκε λαθρεπιβάτης σε πλοίο στο λιμάνι της Λάρνακας για τη Σμύρνη όπου εργάστηκε για έξι χρόνια κάτω από δύσκολες και με στερήσεις συνθήκες. Εκεί γνώρισε και αγάπησε την κόρη του μάστρου του, την οποία παντρεύτηκε ύστερα από πολλά χρόνια μετά τη μικρασιατική καταστροφή. Επέστρεψε στην Κύπρο αλλά ξενιτεύεται για δεύτερη φορά προς αναζήτηση εργασίας σε διάφορους μέρη της ελληνικής διασποράς: Βηρυτός, Ιόππη, Αλεξάνδρεια.
Πολέμησε στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 ως εθελοντής για περισσότερο από έναν χρόνο. Το 1898 επανήλθε στην Κύπρο. Το δρομολόγιο Κύπρος-Σμύρνη, το έκανε αρκετές φορές πάντα για βιοποριστικούς λόγους μέχρι το 1907.
Σε ηλικία 33 χρονών μεταναστεύσε στις Η.Π.Α. Στο Λος Άντζελες., δούλεψε ως εργάτης στο μάζεμα λεμονιών. Σχεδόν τυφλώνεται από υποτροπή παλαιού τραχώματος.
Παρόλη την επισφαλή του υγεία, ο ανήσυχος πατριώτης, δηλώνει παρών ως εθελοντής στους Βαλκανικούς Πολέμους και παίρνει μέρος σε πολλές μάχες. Τον Ιούνιο του 1913 τραυματίζεται και νοσηλεύεται για τρεις μήνες.
Απολύεται με αναρρωτική άδεια και επιστρέφει στο χωριό του όπου του επιφυλάσσουν «βασιλική υποδοχή». Ύστερα από ολιγόμηνη διαμονή πάει στην Αθήνα και από εκεί τον Μάιο του 1914, μεταναστεύει στην Αυστραλία. Γρήγορα όμως, αρχές του 1915, ξαναβρίσκεται στην Αμερική. Ανοίγει τσαγκαράδικο στο Λος Άντζελες και για πρώτη φορά νιώθει κάποια οικονομική άνεση.
Μεσολαβεί η Μικρασιατική Καταστροφή και ο Τσερκεζής αρχίζει να αναζητά μέσω επιστολών την παλιά του αγάπη, την κόρη του αφεντικού του στην Σμύρνη, Θεοδώρα Πιπεράκη. Ως από θαύμα την εντοπίζει στη Μασσαλία πρόσφυγα με την οικογένειά της. Τον Οκτώβρη του 1922 αφήνει οριστικά την Αμερική με σκοπό να τη συναντήσει. Παντρεύτηκαν στην Κύπρο το 1924. Έμειναν στον Μαζωτό, όπου ο Τσερκεζής επαγγελόταν τον καφετζή. Οι παλαιότεροι που το γνώρισαν μαρτυρούν το χάρισμά του στην αφήγηση ιστοριών από την πολυκύμαντη ζωή του.
Το 1931 το ζεύγος φεύγει από την Κύπρο και εγκαθίσταται στην Αθήνα, και ζει τις κακουχίες της κατοχής. Ο Σάββας Τσερκεζής πέθανε το 1963, δύο χρόνια μετά τον θάνατο της γυναίκας του.
Έγραψε με μοναδικό αφηγηματικό τρόπο, αυτός ο αγράμματος αλλά πολύπειρος Κύπριος μετανάστης την αυτοβιογραφία του ξεκινώντας από 1880 έως το 1924. Οι προσωπικές του μαρτυρίες συμπίπτουν με τις πιο δραματικές στιγμές της νεότερης ελληνικής ιστορίας, με δύο πολέμους του 1897 και 1912, και δίνουν ανάγλυφη εικόνα των δυσκολιών που αντιμετώπιζαν οι μετανάστες στα πέρατα του κόσμου για ένα καλύτερο αύριο για τους ίδιους και τις οικογένειές τους.
Η αυτοβιογραφία του Σ. Τσερκεζή, «Ημερολόγιον του βίου μου», εκδόθηκε με επιμέλεια και σημειώσεις του Φοίβου Σταυρίδη από το Εκπαιδευτικό και Πολιτιστικό Κέντρο της Λαϊκής Τράπεζας το 1988. Ανατυπώθηκε το 1993 και επανεκδόθηκε σε Β΄ έκδοση επαυξημένη το 2007 με τίτλο «Ημερολόγιον του βίου μου αρχόμενον από του 1886».
Φωτογραφία: Αρχείο Φοίβου Σταυρίδη. Ευχαριστώ τον κ. Σωκράτη Αντωνιάδη για τα βιογραφικά.
Πηγή: Σκαλιώτικες Αναδρομές
