Έλλειψη εργατικού δυναμικού, επιπτώσεις στην Κυπριακή Οικονομία και σχετικές εισηγήσεις

Σύμφωνα με στοιχεία του αρμόδιου Τμήματος Εργασίας στη πλατφόρμα τους , υπάρχουν 11.500 κενές θέσεις εργασίας, ενώ κάποιες χιλιάδες ανέρχονται οι ανάγκες προσωπικού σε ιδιωτικές πλατφόρμες αναζήτησης εργασίας.

H ανεργία μετά την πανδημία, σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, μειώθηκε στο 4.4%  λόγω των μέτρων στήριξης των επιχειρήσεων του Κράτους, αλλά και λόγω του ότι μεγάλος αριθμός κοινοτικών, οι οποίοι προέρχονται από χώρες που παραδοσιακά έρχονταν στην Κύπρο για εργασία, επέστρεψαν πίσω στις χώρες καταγωγής τους και ακολούθως σε άλλες χώρες με πιο φθηνό βιοτικό επίπεδο, σε σχέση με την Κύπρο ή σε χώρες με πιο ψηλές αμοιβές.

Η έλλειψη εργατικού δυναμικού έχει σοβαρό αντίκτυπο σε όλους τους  Τομείς Εργασίας και θέτει σε κίνδυνο την εύρυθμη λειτουργία του συνόλου των επιχειρήσεων και κατ επέκταση της οικονομίας.Ειδικότερα στον Τομέα του λιανικού, υπάρχουν περιπτώσεις όπου καταστήματα καθυστέρησαν το άνοιγμα τους λόγω ανεπάρκειας προσωπικού και καταστήματα στις τουριστικές περιοχές που αναγκάστηκαν να κλείσουν νωρίτερα λόγω έλλειψης προσωπικού. Η κατάσταση αυτή, επηρεάζει σημαντικά την εύρυθμη λειτουργία των καταστημάτων, αναγκάζοντας το προσωπικό να δουλέψει υπερωρίες, με όλες τις αλυσιδωτές επιπτώσεις που συνεπάγονται και για τους ίδιους τους εργαζόμενους αλλά και για τις ίδιες τις επιχειρήσεις.

Τα ίδια προβλήματα αντιμετωπίζει και η Τουριστική βιομηχανία, όπου σε κάποιες περιπτώσεις οι ελλείψεις φτάνουν το 50% του προσωπικού. Σύμφωνα με την γενική Διευθύντρια του ΣΤΕΚ ελλοχεύει σοβαρός κίνδυνος το 2022 τα ξενοδοχεία και τα εστιατόρια  να μην μπορούν να παρέχουν ποιοτικές υπηρεσίες στους επισκέπτες, λόγω της αδυναμίας εξεύρεσης εργατικού δυναμικού.

Πέραν από την ήδη υπάρχουσα έλλειψη εργατικού δυναμικού, τα νέα ανοίγματα στο λιανικό εμπόριο εκτόξευσαν την ζήτηση προσωπικού.  Συγκεκριμένα στοMetropolisMallυπάρχουν 600 θέσεις εργασίας, στο Εκπτωτικό Χωριό στην Κοκκινοτριμυθιά 350 θέσεις εργασίας και στο Καζίνο Melcoστη Λεμεσό 2.500 κενές θέσεις εργασίας. Τα πιο πάνω αποδεικνύουν ότι  η ζήτηση προσωπικού, υπερτερεί της προσφοράς.

Η κατάσταση αυτή, κρίνει επιτακτική την ανάγκη για αλλαγή στη στρατηγική και εκσυγχρονισμό του πλαισίου απασχόλησης προσωπικού από τρίτες χώρες.  Το θέμα με την έλλειψη εργατικού δυναμικού και την ανάγκη εκσυγχρονισμού της στρατηγικής απασχόλησης ξένων εργατών από τρίτες χώρες, έθεσε και το ΚΕΒΕ, το οποίο διαπιστώνει μεγάλη έλλειψη εργατικού δυναμικού σε όλους τους τομείς οικονομικής δραστηριότητας και σε επαγγέλματα, όπως εργάτες παραγωγής, ανειδίκευτοι εργάτες, εργάτες βάρδιας, αχθοφόροι, καθαριστές, βοηθοί κουζίνας, τραπεζοκόμοι, καμαριέρες, ακόμα και σε υψηλής εκπαίδευσης προσωπικό.

Η κάλυψη των εν λόγω αναγκών, θα μπορούσε να εξασφαλιστεί με την αδειοδότηση επιχειρήσεων για εργοδότηση προσωπικού από τρίτες χώρες, κάτω από προϋποθέσεις που θα διασφαλίζουν ότι δεν επηρεάζονται οι Κύπριοι και Κοινοτικοί Ευρωπαίοι πολίτες που κατοικούν και εργάζονται στην Κύπρο. Για να διασφαλιστεί  αυτό, είναι σημαντικό να οριστούν δικλίδες ασφαλείας όπως ο κατώτατος μισθός σε όλες τις κατηγορίες επαγγελμάτων, καθώς επίσης και η εξασφάλιση προσοντούχου εξειδικευμένου προσωπικού, για κάθε κλάδο εργασίας.

Για διασφάλιση των πιο πάνω, υποβάλλονται οι πιο κάτω εισηγήσεις :

• Ετοιμασία Μακροπρόθεσμου πλάνου με χρονοδιάγραμμα απορρόφησης εργατικού δυναμικού, για κάλυψη των κενών θέσεων εργασίας για την επόμενη πενταετία. Για παράδειγμα στην τουριστική βιομηχανία θα μπορούσε να παραχωρηθεί άδεια παραμονής και εργασίας στους φοιτητές από τρίτες χώρες που ολοκληρώνουν τις σπουδές τους, οι οποίοι ήδη είναι γνώστες του αντικειμένου, εφόσον δικαιούνται να εξασκούν πρακτική άσκηση κατά τη διάρκεια των σπουδών τους. Η ίδια πρακτική θα μπορούσε να ακολουθηθεί και στους φοιτητές οι οποίοι ολοκληρώνουν τις σπουδές τους στον κλάδο της υγείας (π.χ. νοσοκόμοι). Εάν το μέτρο αυτό αποδώσει, θα μπορούσε να εξεταστεί το ενδεχόμενο αύξησης του ποσοστού φοίτησης ατόμων από τρίτες  χώρες για συγκεκριμένους κλάδους σπουδών.
• Για κάλυψη των αναγκών σε θέσεις εργασίας που αποδεδειγμένα από το Γραφείο Εργασίας, είναι δύσκολο να εξευρεθεί προσωπικό είτε από Κύπρο είτε από Ευρωπαϊκή Ένωση, σε επαγγέλματα όπως καθαριστές, καμαριέρες, λαντζέριδες, εργάτες σε εργοστάσια, η Π.Ο.Ι.Γ.Ε.Ε. η οποία έχει συνεργασία με αρμόδια κυβερνητικά γραφεία άλλων χωρών όπως στη Σρι Λάνκα και στο Νεπάλ,θα μπορούσαντα γραφεία αυτά, εκτός από την εξεύρεση του προσωπικού, να αναλάβουν και την ανάλογη εκπαίδευση/κατάρτιση τους, ούτως ώστε να διασφαλιστεί η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών τους στην Κύπρο. Σημειώνεται ότι, εκ πρώτης τα εν λόγω κυβερνητικά γραφεία, είναι πρόθυμα να υλοποιήσουν κέντρα εκπαίδευσης, εφόσον η πρακτική αυτή ακολουθείται και για τις περιπτώσεις των οικιακών εργαζομένων που έρχονται στη Κύπρο.
• Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μείωση στον αριθμό των κοινοτικών που έρχονται για εργασία στην Κύπρο, λόγω του χαμηλού μισθού που λαμβάνουν αλλά και του αυξημένου κόστους διαμονής τους. Αυτό θα μπορούσε να επιλυθεί με την επιχορήγηση και αδειοδότηση για ανέγερση εργατικών εστιών.
• Ίση μεταχείριση μεταξύ επιχειρήσεων είτε εφαρμόζουν συλλογική σύμβαση μέσω Συντεχνιών, είτε όχι.
• Οι διαδικασίες αδειοδότησης για προσωπικό από τρίτες χώρες να ολοκληρώνονται σε σύντομο χρονικό διάστημα και όχι πέραν των 4 εβδομάδων, σήμερα χρειάζεται περίοδος 4 μηνών.
• Να δίνεται η έγκριση αδειοδότησης σε νεοσύστατες εταιρείες, αφού παρουσιάσουν πλάνο εργασιών της εταιρείας με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα και τον αριθμό των ατόμων που προτίθεται να εργοδοτήσουν, ακολουθώντας το παράδειγμα της πολιτικής για τις εταιρείες ξένων συμφερόντων.
• Οι αλλοδαποί φοιτητές να μπορούν να εργοδοτούνται σε όλα τα επαγγέλματα με πλήρη απασχόληση σε περίοδο που δεν έχουν μαθήματα και όχι μόνο σε εκείνα που καθορίζονται με διάταγμα.
• Απλούστευση των διαδικασιών αίτησης και εγγραφής ατόμων από τρίτες χώρες, μέσω δημιουργίας ηλεκτρονικού συστήματος, πρακτική η οποία ακολουθείται από άλλες Ευρωπαϊκές Χώρες. Η νέα πλατφόρμα για την διευθέτηση των ραντεβού στο Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης (ΤΑΠΜ) είναι μεν φιλική προς το χρήστη, αλλά δεν παρέχει αμεσότητα ως προς την εξυπηρέτηση, αφού για να διευθετηθεί ραντεβού χρειάζονται πέραν των 4 μηνών.
• Πέραν των 70% των εταιρειών ξένων συμφερόντων έχουν έδρα την Λεμεσό και ως εκ τούτου, θα ήταν βοηθητικό να δημιουργηθεί νέο τμήμα εξυπηρέτησης των εν λόγω εταιρειών και των εργαζομένων τους, στη Λεμεσό.
• Σε αρκετές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δύναται η δυνατότητα σε αδειοδοτημένα ΙΓΕΕ να αιτηθούν και να εργοδοτήσουν άτομα από τρίτες χώρες και ακολούθως να διοχετευτούν στην αγορά για κάλυψη των αναγκών επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Νοείται ότι, αυτό θα γίνεται κάτω από προϋποθέσεις και εγγυήσεις οι οποίες θα εξασφαλίζουν το εργατικό προσωπικό. Υπάρχει η δυνατότητα να υλοποιηθεί και στην Κύπρο, ήδη εφαρμόζεται εν μέρει μέσω της Επιχείρησης Προσωρινής Απασχόλησης (ΕΠΑ), εφόσον τροποποιηθεί η σχετική νομοθεσία «Ο περί της Εργασίας μέσω Επιχείρησης Προσωρινής Απασχόλησης Νόμος 2012 (174(Ι)/2012». Στην εν λόγω Νομοθεσία υπάρχουν πολλοί περιορισμοί στους τομείς της απασχόλησης, αφού αποκλείει τους τομείς κατασκευαστικών και τουρισμού,καθώς επίσης και στη χρονική διάρκεια εργοδότησης. Υπάρχει επίσης σχετική Ευρωπαική Οδηγία «Directive 2008/104/ECif the European Parliament and of the council, of 19/11/2008 one temporary agency work».
• Αιτητές Πολιτικού Ασύλου. Η Υπουργός Εργασίας Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων σωστά έχει επιτρέψει την εργοδότηση αιτητών ασύλου σε κάποιους τομείς τις οικονομίας, παρόλα αυτά στην εφαρμογή παρουσιάζονται σοβαρές δυσκολίες, εφόσον πολλές φορές μέχρι να εκπαιδευτούν στις θέσεις εργασίας τους εξετάζεται το αίτημα τους για πολιτικό άσυλο και αναγκάζονται να αποχωρήσουν. Αυτό έχει ως συνέπεια οι επιχειρήσεις να μην μπορούν να εξασφαλίσουν σταθερό και ποιοτικό προσωπικό, εφόσον σύμφωνα και με τον στόχο του Υπουργείου Εσωτερικών είναι οι υποθέσεις των αιτητών ασύλου να εξετάζονται άμεσα και όχι πέραν των τριών μηνών.