Πλάθοντας παιδιά που θα αλλάξουν τον κόσμο

Ήταν πολύ θετικό και ελπιδοφόρο να βλέπω με την έναρξη της σχολικής χρονιάς την προηγούμενη βδομάδα, τόσες αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με συμβουλές για το τι να μάθουμε στα παιδιά μας φέτος πηγαίνοντάς τα στο σχολείο.   Διάβασα από πολλούς πως καλό θα ήταν να παροτρύνουμε τα παιδιά μας να υποδεχτούν τυχόν νέους συμμαθητές τους, να πλησιάσουν και να καλωσορίσουν τα ντροπαλά παιδιά και να τα κάνουν παρέα, να καταγγείλουν κάθε εκφοβιστικό επεισόδιο και να υποστηρίζουν το θύμα, να μην αποκλείουν το διαφορετικό, το ιδιαίτερο αλλά και το «απ’ αλλού φερμένο», να συμπεριλάβουν κάθε απομονωμένο παιδί στην παρέα τους και να γίνουν φίλοι του.  Πολύ ωραίες προτάσεις προς τους γονείς και εξίσου όμορφο να βλέπουμε προσπάθεια, ολοένα και από περισσότερα άτομα, για να γίνουν τα παιδιά πιο υποστηρικτικά το ένα προς το άλλο, ώστε να υπάρχουν όλο και λιγότερα απομονωμένα παιδιά.

Είναι γεγονός ότι οι φιλικές σχέσεις στην παιδική ηλικία παίζουν σημαντικό ρόλο. Τα παιδιά στο σχολείο θα μπορούσαν να κάνουν τη διαφορά στις μεταξύ τους ζωές, τόσο θετικά, όσο και αρνητικά.  Στο σχολείο, ιδανικά, κανένα παιδί δε θα έπρεπε ούτε να φοβάται να πάει, ούτε να του δημιουργείται άγχος, ούτε να νιώθει ότι το κοροϊδεύουν – και συνεπώς να απομονώνεται ή να αρρωσταίνει στη σκέψη της επόμενης μέρας στο σχολείο.

Γεγονός επίσης είναι ότι ο εκφοβισμός έχει ξεφύγει και τα κρούσματα που ακούγονται, συχνά είναι πολύ ακραία και έντονα. Το θετικό ωστόσο είναι ότι πολύ συχνότερα πλέον ο εκφοβισμός καταγγέλλεται και γίνεται προσπάθεια για αντιμετώπισή του.  Βέβαια, τα τελευταία χρόνια γίνονται πολλές επιστημονικές έρευνες για το θέμα του σχολικού εκφοβισμού. Ως εκ τούτου παρακολουθείται εκτενέστερα, τα κρούσματα καταγγέλλονται με λιγότερο φόβο και αυτό ίσως να έχει και ως αποτέλεσμα να φαίνεται και μεγαλύτερη η συχνότητα του εκφοβισμού από ότι παλιά.  Και στο παρελθόν όμως υπήρχε ο σχολικός εκφοβισμός. Ίσως και εξίσου με τώρα. Πιθανόν σε πιο ήπια μορφή ή ίσως και το ίδιο. Το ότι δεν είχε κατονομαστεί όμως, ενδεχομένως να έκανε τον εκφοβισμό –φαινομενικά- πολύ λιγότερο. Ήταν δηλαδή σχεδόν «αναμενόμενο» ότι «Ε, παιδιά είναι, μαλώνουν», κανείς δεν το κατάγγελλε και τα θύματα συχνά ούτε αντιδρούσαν ούτε υποστηρίζονταν, ίσως και γιατί δε θεωρούσαν ότι είχαν καν δικαίωμα να αντιδράσουν ή να ζητήσουν βοήθεια.

Ευτυχώς, τα πράγματα άλλαξαν. Έχει δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα θέματα διαφορετικότητας και εκφοβισμού και έχει υπάρξει μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση, κατανόηση και αποδοχή του διαφορετικού, αλλά και αντιμετώπιση του εκφοβισμού.

Παρ’ όλα αυτά το λυπηρό σε αυτή την περίπτωση είναι ότι εμείς που μεγαλώσαμε σε άλλες εποχές, δεν αλλάξαμε, ούτε μάθαμε, απαραίτητα, να δεχόμαστε καθετί διαφορετικό από εμάς, να το σεβόμαστε και να μην το περιγελάμε. Και άρα και στα παιδιά μας, δεν έχουμε όλοι διδάξει το σεβασμό και την αποδοχή, τη συμπερίληψη και το καλωσόρισμα. Πώς άραγε τα περιμένουμε να ακολουθήσουν τις πιο πάνω παροτρύνσεις;  Απλά επειδή θα τους τις πούμε, αναμένουμε ότι θα τις κάνουν; Στην πραγματικότητα τι από αυτά κάνουμε εμείς; Τι βλέπουν τα παιδιά από εμάς που θα τους δώσει το καλό παράδειγμα;

Είναι αδιαμφισβήτητο, πλέον, ότι «τα παιδιά δεν υπακούουν. Μιμούνται».  Ως ενήλικες και ως γονείς, αλήθεια, κατά πόσο εμείς υποδεχόμαστε/καλωσορίζουμε κάποιους νέους γονείς; Πώς αντιμετωπίζουμε εμείς τον απομονωμένο και ντροπαλό γονέα που ίσως βλέπουμε καθημερινά περιμένοντας το παιδί μας να σχολάσει; Άραγε εμείς θα προσεγγίσουμε τον μη-Κύπριο γονέα ή κηδεμόνα; Θα του πούμε ένα «γεια»;

Και εκτός σχολείου, πώς μιλάμε για τη διαφορετικότητα; Πώς εκφραζόμαστε γενικότερα για τους άλλους;  Μιλάμε με αγάπη και ενσυναίσθηση όταν ακούμε διάφορες ιστορίες, δείχνοντας στα παιδιά μας τη σημασία της αποδοχής, του σεβασμού και της υποστήριξης των άλλων;  Ή βρίζουμε, απαξιώνουμε, κακοχαρακτηρίζουμε, κοροϊδεύουμε, μιλάμε με λύπηση, απόρριψη και αποδοκιμασία για οτιδήποτε είναι διαφορετικό, ξένο, λιγότερο τυχερό, φτωχό, αλλιώτικο και μη ευνοημένο;

Επιπρόσθετα, το πώς εμείς λύνουμε τις διαφορές μας, συχνά διδάσκει τα παιδιά τον «μοναδικό και φυσιολογικό»  τρόπο, για να λύνουν τις δικές τους διαφορές για πολλά χρόνια.  Όσο πιο γερές οι βάσεις, είτε θετικές είτε αρνητικές, τόσο πιο δύσκολο θα είναι να κλονιστούν στο μέλλον, εκτός εάν υπάρξει επαφή με άλλα ερεθίσματα ή υπάρξει παρέμβαση.  Ο τρόπος επίλυσης των διαφορών μας με τους άλλους, θα μπορούσε να μάθει πολλά στο παιδί μας αλλά και να διαμορφώσει, σε κάποιο βαθμό, το πώς συμπεριφέρεται στο σχολείο. Αν βριζόμαστε, πολύ εύκολο είναι το παιδί να θεωρήσει αυτό ως το «φυσιολογικό» και να το πράττει. Αν τσακωνόμαστε και χτυπιόμαστε μεταξύ μας, το ίδιο. Αν αποφεύγουμε να λύσουμε κάθε πρόβλημα και να θέσουμε όρια, τότε πιθανότατα και το παιδί μας να δυσκολεύεται.  Πάντα, φυσικά παίζει ρόλο και η προσωπικότητα ενός παιδιού, η ιδιοσυγκρασία του. Ωστόσο παίζει και καθοριστικό ρόλο το τι βλέπει από εμάς, το πώς συμπεριφερόμαστε εμείς στο ίδιο, στον σύντροφο και στους γύρω μας.

Να σημειωθεί, ότι όλο αυτό αποτελεί ένα τεράστιο θέμα από μόνο του. Δεν είναι απόλυτο ότι πάντα και όλες οι παιδικές συμπεριφορές είναι απομίμηση των γονεϊκών προτύπων.  Είναι πιθανό, διάφορες συμπεριφορές ενός παιδιού να αποτελούν κραυγή απόγνωσης, αγωνίας ή και βοήθειας.  Ωστόσο, εδώ αναφέρομαι σε συμπεριφορές των ενηλίκων που μπορούν να αποτελέσουν πρότυπο για τα παιδιά.

Η αλλαγή μάγκες ξεκινάει από εμάς. Σε όλα.  Η δική μας αλλαγή μπορεί να επηρεάσει και το πώς συμπεριφέρονται τα παιδιά μας στους άλλους και να επιτευχθεί – συνεπώς – και μια θετική αλλαγή στη συναναστροφή τους με άλλα παιδιά, εντός αλλά και εκτός σχολείου.  Μια τέτοια διαφοροποίηση θα έχει αλυσιδωτές επιρροές, που ναι, ίσως και να αλλάξουν τον κόσμο. Ή έστω, το δικό μας κόσμο. Τα παιδιά δεν κάνουν κάτι γιατί υπάκουσαν στην προσταγή ή προτροπή μας να το κάνουν. Κάνουν κάτι γιατί μιμούνται εμάς.  Στα παιδιά μας, οι δικές μας συμπεριφορές είναι που καθρεφτίζονται. Εμείς είμαστε το είδωλο, εμείς και το φως που βοηθά στην ανάκλαση του ειδώλου μέσα από τον καθρέφτη, εμείς και το παράδειγμα.

Εσύ, τι παράδειγμα δίνεις;

Με την ευκαιρία αυτή θέλω να ευχαριστήσω το Larnakaοnline για την πρόταση συνεργασίας και να ευχηθώ να έχουμε μια όμορφη πορεία που θα συνεισφέρει σε όλους μας κάτι θετικό. Τα σχόλια είναι καλοδεχούμενα και θα χαρώ να λάβω αιτήματα σας για θέματα που σας απασχολούν και που θα επιθυμούσατε να αναπτύξουμε στο προσεχές μέλλον.

Καλή νέα σχολική χρονιά σε όλους!

Έλενα Αθανασίου
Εκπαιδευμένη στην Οικογενειακή και ΣυστημικήΨυχοθεραπεία
MSc Ψυχολογία Υγείας
BSc Ψυχολογία