Φωτοβολταϊκά πάρκα: Χάνονται γεωργική γη και προϊόντα

Η αυξανόμενη κατασκευή μικρών και μεγάλων φωτοβολταϊκών (ΦΒ) πάρκων στην Κύπρο, ειδικότερα την τελευταία 5ετία, έχει εγείρει, μεταξύ άλλων, μια έντονη και ουσιαστική δημόσια συζήτηση.

Αυτή αφορά τον ορθολογισμό της υποβάθμισης ή ακόμη και καταστροφής σημαντικών εκτάσεων γεωργικής γης, οικότοπων και πυρήνων βιοποικιλότητας με σκοπό τη μεγαλύτερη διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), στο ενεργειακό μίγμα, ανέφερε μεταξύ άλλων ο Ορέστης Μάτσας, μηχανολόγος μηχανικός (MEng) EΜΠ, υποψ. διδάκτορας στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών & Μηχ. Περιβάλλοντος (PhD –c-) Πανεπιστημίου Κύπρου.

Ο κ. Μάτσας εκτίμησε πως για να πραγματοποιηθεί, όμως, η συγκεκριμένη συζήτηση σε σωστή βάση πρέπει να είναι ξεκάθαρη η αφετηρία της. Τόσο η αναγκαιότητα της μετάβασης της χώρας σε ένα ενεργειακό μοντέλο που θα βασίζεται σε καθαρές και πράσινες μορφές ενέργειας όσο και το χρονικό πλαίσιο στο οποίο πρέπει, αυτή, να επιτευχθεί πηγάζουν από το θεσμικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).

Χωρίς να παραγνωρίζεται η οικουμενική αναγνώριση, σε επιστημονικό, κοινωνικό, πολιτικό, ακόμη και οικονομικό επίπεδο, της ανάγκης μετριασμού της κλιματικής κρίσης και των επιπτώσεών της, στην πραγματικότητα αυτό που πραγματικά και άμεσα οδηγεί την κυπριακή Πολιτεία στο να ενεργήσει ουσιαστικά προς αυτή την κατεύθυνση δεν είναι άλλο από τις ενωσιακές της υποχρεώσεις, που πηγάζουν από την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, συμπληρώνει.

Μάλιστα, οι πολιτικές αυτές τείνουν, προσθέτει, να γίνονται ολοένα και πιο φιλόδοξες, ως προς την ταχύτητα της εγκατάλειψης της χρήσης ορυκτών καυσίμων και της μετάβασης σε ΑΠΕ, με την Κύπρο να αντιμετωπίζει σημαντικά και πολυεπίπεδα ζητήματα προσαρμογής. Αυτά εντοπίζονται, σε μεγάλο βαθμό, στο επικαιροποιημένο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ).

Επεσήμανε επίσης πως αφορούν τόσο την προβληματική προσέγγιση στον ενεργειακό σχεδιασμό της χώρας για το μέλλον όσο και την αδυναμία της Πολιτείας να πετύχει τους στόχους που τίθενται ενώπιόν της από την ΕΕ, ακόμη και σε ένα Σχέδιο με καταχρηστικές και εξαιρετικά φιλόδοξες παραδοχές. Παρ’ όλα αυτά την παρούσα ανάλυση δεν θα απασχολήσει το ΕΣΕΚ.

Η υποχρέωση της ΕΕ

Ο κ. Μάτσας τόνισε πως μια από τις σημαντικότερες αλλαγές που επέφερε το νομοθετικό πακέτο του «Fit for 55» αφορούσε τον υποχρεωτικό στόχο της ΕΕ για τη χρήση ΑΠΕ, στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας, μέχρι το 2030. Ειδικότερα, από το 32%, στόχος που ίσχυε έως και το 2022, σήμερα ο στόχος ανέβηκε στο 42,5%. Το γεγονός αυτό άλλαξε προς τα πάνω και την αντίστοιχη απαίτηση για συνεισφορά της Κύπρου στον συγκεκριμένο στόχο της ΕΕ, όπως είπε. Συγκεκριμένα, αφού λήφθηκαν υπ’ όψιν οι ιδιαιτερότητες της χώρας, ως –ενεργειακά απομονωμένο σύστημα, σύμφωνα με τη μεθοδολογία για τον επιμερισμό του υποχρεωτικού στόχου της ΕΕ, το ποσοστό διαμορφώθηκε, από 24% που ήταν πριν, σε τουλάχιστον 33% ΑΠΕ στην εγχώρια ακαθάριστη τελική κατανάλωση του 2030.

Πρόσθεσε πως, στην Κύπρο, το 2023 το ποσοστό της μέσης παραγωγής ηλεκτρικής ενεργείας από ΑΠΕ ανήλθε στο 21,5% της ακαθάριστης τελικής κατανάλωσης, από το οποίο το σημαντικότερο μέρος (16,8%) προήλθε από ΦΒ συστήματα. Συνεπώς, γίνεται αντιληπτό, είπε ο κ. Μάτσας, ότι τόσο το 2024 όσο και τα 6 επόμενα χρόνια η Κύπρος καλείται να καλύψει μια απόσταση τουλάχιστον 11,5% ποσοστιαίων μονάδων, προκειμένου να ικανοποιήσει το ελάχιστο 33% που της αναλογεί.

Επανερχόμενοι στο ζήτημα της χωροθέτησης και κατασκευής των ΦΒ πάρκων, είναι, όπως είπε, σημαντική η ακόλουθη επισήμανση -η Κύπρος κατάφερε να επιτύχει τον αντίστοιχο στόχο αναφοράς για το έτος 2020, για χρήση ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση, ο οποίος ανερχόταν στο 13%, κατέληξε.

Τι λέει ο Θεοπέμπτου

O βουλευτής του Κινήματος των Οικολόγων Περιβαλλοντιστών Χαράλαμπος Θεοπέμπτου ανέφερε πως το πρόβλημα με την εγκατάσταση των φωτοβολταϊκών πάρκων εστιάζεται στο γεγονός ότι με διάφορες αδιαφανείς διαδικασίες, κατά τους ισχυρισμούς του, καταλήγουν μεγάλες εκτάσεις κρατικής γης στα χέρια των εταιρειών με φωτοβολταϊκά, τις οποίες χρησιμοποιούν για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών.

Πρόσθεσε πως στην Κύπρο έχουν εγκατασταθεί πάρα πολλά φωτοβολταϊκά πάρκα από 150 KW μέχρι 10 MW σε αρδευόμενες περιοχές, σε κτηνοτροφικές και λατομικές περιοχές, σε περιοχές προστασίας της φύσης αλλά και σε γεωργική γη με την αποκοπή πολλών αιωνόβιων δέντρων. Αποτέλεσμα αυτού είναι να χάνεται γεωργική γη και να παρατηρείται απώλεια προϊόντων.

Ενδεικτικά, ο κ. Θεοπέμπτου ανέφερε πως η διαδικασία θα έπρεπε να αλλάξει, δηλώνοντας πως όταν δώσεις ένα κομμάτι κρατικής γης δίπλα από μια κοινότητα, και η κοινότητα σχεδίαζε για τόσα χρόνια να κάνει εκεί ένα έργο, δεν γίνεται ξαφνικά να χάνεται η γη, χωρίς να το γνωρίζει η ίδια η κοινότητα.

Ακολούθως αναφέρθηκε και στα παράπονα που έχουν διατυπώσει κάτοικοι διαφόρων περιοχών αναφορικά με τη σημαντική απώλεια γεωργικής γης ζωτικής σημασίας, για την παραγωγή σιτηρών και άλλων αγροτικών προϊόντων.

Επιπρόσθετα αναφέρθηκε και στις προειδοποιήσεις που έχουν γίνει από τα ΗΕ σχετικά με την αναγκαιότητα της παραγωγής τροφής.

Συγκεκριμένα, τα ΗΕ ισχυρίζονται, όπως ανέφερε, ότι μετά το 2030, λόγω της φυσιολογικής αύξησης του πληθυσμού αλλά και εξαιτίας της συνεχόμενης και αυξανόμενης μετανάστευσης η οποία υπάρχει προς τις βόρειες χώρες, θα έχει μεγάλο αριθμό ατόμων σε μια περιοχή, πιο πολλούς από το κανονικό, με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος και δυσκολία στην παραγωγή και στην εξεύρεση τροφής.

Πρόβλημα μετά το 2030

Εκτίμησε δε πως το πρόβλημα θα εμφανιστεί μετά το 2020-2030. Επεσήμανε επίσης πως υπάρχει σύσταση από την ΕΕ να δημιουργηθεί ένα πρόγραμμα για τη βιοοικονομία βάσει του οποίου θα διαφανεί ποια είναι η εύφορη γη, πού μπορούμε να παράγουμε και πού μπορεί να γίνουν εγκαταστάσεις νερού ώστε να παραχθεί τροφή.

Άμα, είπε ο κ. Θεοπέμπτου, γνωρίζεις όλα αυτά και βλέπεις την εύφορη γη να καταλήγει στα φωτοβολταϊκά πάρκα, αντιλαμβάνεσαι πόσο λάθος είναι η κατάσταση.

Είπε πως τώρα η κυβέρνηση είπε να τοποθετηθούν τα φωτοβολταϊκά σε ορισμένες περιοχές και πάνω σε σιλό σε υψηλή βάση, ούτως ώστε να μην κάθονται κάτω και έτσι να μπορεί ο γεωργός να καλλιεργεί.

Είναι τα λεγόμενα, όπως είπε, αγροφωτοβολταϊκά. Ο κ. Θεοπέμπτου διερωτήθηκε γιατί να χάνεται η κρατική γη και η γεωργική για 25 έτη και να μην προωθούνται τα φωτοβολταϊκά στα σπίτια. Ακολούθως αναφέρθηκε και στο πρόβλημα της διαφθοράς.

Σύμφωνα με τον Θεοπέμπτου, «αυτή τη στιγμή παράγει ρεύμα η ΑΗΚ με πετρέλαιο και με μια τιμή που αυξάνεται κατά 250 εκατ. ευρώ λόγω του ότι πληρώνουμε ρύπους». Άρα, εκτίμησε, «η παραγωγή ηλεκτρισμού από την ΑΗΚ έχει υψηλό κόστος, πάνω από 18 σεντ την κιλοβατώρα».

Πρόσθεσε πως οι εταιρείες που μπορούν να παράγουν τα φωτοβολταϊκά δύνανται να παράγουν ρεύμα 3- 4 σεντ την κιλοβατώρα. Διερωτήθηκε επίσης «γιατί τόσα χρόνια βάλαμε τόσα πολλά φωτοβολταϊκά και η τιμή του ηλεκτρισμού δεν μειώθηκε;».

Αυτό, συνέχισε, που τους έλεγε η κυβέρνηση είναι ότι «εάν βάζετε φωτοβολταϊκά, θα αγοράζω απ’ εσάς τον ηλεκτρισμό στην τιμή που στοιχίζει για την ΑΗΚ. Στην ΑΗΚ στοιχίζουν 18 σεντ -τα φωτοβολταϊκά στοιχίζουν 4 σεντ, με αποτέλεσμα να βάζεις φωτοβολταϊκά και να βγάζεις 300%- 400% κέρδος».

Αυτό, σημείωσε, άλλαξε τώρα, ωστόσο, όπως είπε, για πολλά χρόνια πριν ήταν έτσι το σύστημα. Τώρα, συνέχισε, «πάω να βάλω φωτοβολταϊκό, μου στοιχίζει 4 σεντ να το παραγάγω και πάω να κάνω συμφωνία με κάποιον για να του πουλήσω το ρεύμα. Αυτός ακολούθως επιλέγει να αγοράσει το ρεύμα από την ΑΗΚ 18 σεντ, άρα εάν εγώ προσφέρω πιο χαμηλό ποσό από τα 18 σεντ θα το αγοράσει γιατί είναι πιο χαμηλό από την ΑΗΚ και εγώ θα βγάλω πάρα πολύ κέρδος γιατί θα το πουλώ 14, ενώ θα μου στοιχίζει 4». Ενδεικτικά είπε πως η υψηλή τιμή της ΑΗΚ δίνει ευκαιρίες κέρδους.

Ο κ. Θεοπέμπτου ανέφερε πως αυτή την περίοδο έληξε η συζήτηση στην ΕΕ για την αναδιαμόρφωση της αγοράς ηλεκτρισμού. Η αναδιαμόρφωση της αγοράς ηλεκτρισμού δίνει στην Κύπρο το δικαίωμα σε έναν πολίτη να βάλει φωτοβολταϊκά πάνω στην ταράτσα του και να πουλάει το ρεύμα στον γείτονά του, όπως είπε.

Δηλαδή, εξήγησε, να μην πουλούν ρεύμα μόνο τα φωτοβολταϊκά πάρκα και η ΑΗΚ, αλλά οποιοσδήποτε πολίτης να μπορεί να πωλεί ρεύμα. Αυτή τη στιγμή, όπως είπε, δεν σε αφήνουν να βάλεις φωτοβολταϊκά από την προηγούμενή σου κατανάλωση, σε δυσκολεύουν.

Ο κ. Θεοπέμπτου εκτίμησε πως εδώ και χρόνια, από τότε που ξεκινήσαμε να βάζουμε φωτοβολταϊκά συστήματα, έπρεπε να αναβαθμίσουμε το δίκτυο της ΑΗΚ για να μην έχουμε προβλήματα με την επέκταση των φωτοβολταϊκών στις κατοικημένες περιοχές πάνω σε στέγες.

Επίσης, συνέχισε, «από το 2018 έπρεπε να έχουμε περίπου στο 80% των εγκαταστάσεων έξυπνους μετρητές». Είπε, ακόμη, πως σε μια νέα εξέλιξη ήρθε η αλλαγή της Οδηγίας, η οποία ψηφίστηκε και θα μπει σε εφαρμογή στις 5 του Ιανουαρίου ο Κανονισμός για το δικαίωμα των πολιτών να πουλούν ηλεκτρισμό.

Στην Οδηγία, πρόσθεσε, συμπεριλαμβάνεται η αλλαγή που έχει γίνει και που δίνει το δικαίωμα στον πολίτη να μην αυξάνεται η τιμή του ηλεκτρισμού μέσα σ’ έναν χρόνο, κατέληξε ο κ. Θεοπέμπτου.