Ο Κυριάκος Τηλεμάχου στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Αραδίππου: “Η δύναμη της πένας δημιουργεί κόσμους και αποκαλύπτει αλήθειες”

ΟΟ Κυριάκος Τηλεμάχου, γεννημένος στη Γεροσκήπου, είναι το δεύτερο παιδί από τα πέντε παιδιά του Λάμπρου Τηλεμάχου και της Δέσποινας Μάη. Είναι νυμφευμένος με τη Θέκλα Θεοδώρου από την Αραδίππου και μαζί έχουν δύο παιδιά και τρία εγγόνια.

Η ζωή του Κυριάκου έχει σημαδευτεί από σημαντικά γεγονότα, όπως η γέννησή του που συνέπεσε με έναν μεγάλο σεισμό στο νησί, καθώς και από τολμηρές πράξεις από μικρή ηλικία, όπως τότε που καβάλησε το τρίτροχο ποδηλατάκι του και πήγε στο γειτονικό παντοπωλείο, να αγοράσει ψωμί, αγνοώντας την απαγόρευση της κυκλοφορίας, που επέβαλαν οι Άγγλοι, σε μια προσπάθεια να καταστείλουν τη δράση της ΕΟΚΑ.

Ακόμη και ως παιδί, έδειξε έντονη περιέργεια και επιθυμία για μάθηση. Ήταν τότε που ο μεγάλος του αδελφός πήγε στην πρώτη τάξη του δημοτικού, εκείνος τον ακολουθούσε στο σχολείο και σιγά σιγά έμαθε να διαβάζει, κρυφακούοντας το μάθημα και ρίχνοντας κρυφές ματιές στον μαυροπίνακα από το ανοικτό παράθυρο της τάξης.

Μαζί του είχαμε μια ευχάριστη και μεστή πληροφοριών και απόψεων συνομιλία.

Κυριάκο, επέτρεψε μου να σου μιλάω στον ενικό. Μίλησέ μας λίγο για τον εαυτό σου, για να σε γνωρίσουν καλύτερα οι αναγνώστες μας.

Στο επιτρέπω. (γέλια) Γεννήθηκα στις 14 του Μάη του 1953. Οι πρώτες εικόνες που αχνοθυμάμαι τοποθετούνται στο 1957. Το πρώτο μου λεξιλόγιο είχε άρωμα πολέμου: Κέρφιου (κατ’ οίκον περιορισμός), ΕΟΚΑ, “πόμπα”, Χαντς απ (ψηλά τα χέρια), μιλίταροι, κοκκινοσκούφηδες, επικουρικοί, αντάρτες και άλλα παρόμοια. Το 1959 πήγα στο δημοτικό σχολείο και γνώρισα τον μαγικό κόσμο του βιβλίου. Αποφοίτησα από το δημοτικό με άριστα. Πέρασα ανάμεσα στους πρώτους τις εισαγωγικές εξετάσεις για το γυμνάσιο και άρχισα να καταλαβαίνω ότι ο καινούριος δρόμος μου θα είναι σπαρμένος με γράμματα και αριθμούς. Τέλειωσα το πρακτικό τμήμα του γυμνασίου και πέρασα τις εξετάσεις για Ιατρική Αθηνών και, Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Πέρασα και τις εξετάσεις για εισαγωγή στην Παιδαγωγική Ακαδημία Κύπρου. Τελικά γράφτηκα στην Παιδαγωγική Ακαδημία με βαριά καρδιά, διότι δεν περίσσευαν λεφτά για σπουδές στην Αθήνα.

Πήρα πτυχίο δασκάλου. Συμπλήρωσα τη θητεία μου στην Εθνική Φρουρά και το 1977 και διορίστηκα δάσκαλος στο Λιοπέτρι. Τελέσαμε τον γάμο μας με τη Θέκλα και δεν είχαμε ούτε σπίτι, ούτε λεφτά. Για ενίσχυση των εσόδων μας, προσλήφθηκα στο ΡΙΚ ως εκφωνητής. Το πρωί δίδασκα στο σχολείο. Νωρίς το απόγευμα δίδασκα σε φροντιστήριο Αγγλικών και μετά εκφωνούσα δελτία ειδήσεων από το ραδιόφωνο. Μεταξύ των δελτίων έκανα μεταφράσεις για τη «ραδιοφωνική εφημερίδα». Τα σαββατοκύριακα έγραφα «ιστορίες της ζωής μου» και ταυτόχρονα έγραφα και κυπριακά σκετς, επ΄ αμοιβή. Τελικά τα καταφέραμε και αποκτήσαμε σπίτι. Άφησα όλες τις εξωδιδακτικές δουλειές και ησύχασα. Ησύχασα από τις εξωδιδακτικές εργασίες, αλλά ασχολήθηκα με την άλλη αγάπη μου, τα πολιτιστικά. Μετά από μία μακρά και γόνιμη θητεία στη Δημοτική Εκπαίδευση, συνταξιοδοτήθηκα από τη θέση του ΠΛΕ (Πρώτος Λειτουργός Εκπαίδευσης) και τώρα διάγω μια ήσυχη ζωή μαζί με τη Θέκλα, τη σύντροφο της ζωής μου, που στάθηκε δίπλα μου με αξιοπρέπεια και θάρρος και μαζί περάσαμε τα δύσκολα και μοιραστήκαμε τις χαρές και τις λύπες της ζωής, που δεν λείπουν από κανέναν.

Μίλησέ μας για την ιδέα της συγγραφής αλλά και τι σημαίνει για σένα.

Η συγγραφή είναι μια υπέροχη δραστηριότητα που προσφέρει μεγάλη χαρά στον δημιουργό και ικανοποίηση στους αναγνώστες. Η συγγραφή επιτρέπει στον συγγραφέα να εκφράσει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις ιδέες του με έναν μοναδικά προσωπικό τρόπο. Η δημιουργία ενός κόσμου φτιαγμένου με λέξεις μοιάζει με μυστήριο εξομολόγησης και απαιτεί ψηλάφηση της ψυχής. Ολοκληρώνοντας το γραπτό έργο, νιώθεις μια αίσθηση επιτυχίας και ολοκλήρωσης.

Μέσω της συγγραφής, η γνώση και οι ιδέες μπορούν να διαδοθούν ευρέως. Τα βιβλία, τα άρθρα και τα δοκίμια είναι πολύτιμα μέσα για την εκπαίδευση και την επιμόρφωση των ανθρώπων. Διατηρούν τον Πολιτισμό και την Ιστορία και καταγράφουν τις εμπειρίες, τις παραδόσεις και τις γνώσεις της παρούσας κοινωνίας και τις παραδίδουν στις μελλοντικές γενιές. Τα γραπτά έργα μπορούν να συνδέσουν ανθρώπους με διαφορετικά υπόβαθρα και κουλτούρες. Η συγγραφή επιτρέπει την ανταλλαγή ιδεών και εμπειριών, δημιουργώντας ένα δίκτυο ανθρώπινης αλληλεπίδρασης, πέρα από τα όρια του χρόνου και του χώρου.

Ο συγγραφέας γεννιέται ή γίνεται στην πορεία της ζωής του, λόγω συγκυριών; Και πώς καταλαβαίνει κανείς μέσα του πως έχει το σαράκι του συγγραφέα;

Οι συγγραφικές ικανότητες είναι πρωτίστως εγγενείς. Κάποιος γεννιέται με το ταλέντο και την έφεση στη συγγραφή. Αυτός έχει φυσική κλίση στο γράψιμο και δημιουργική φαντασία, λεκτική ευχέρεια και την ικανότητα να αφηγείται ιστορίες. Στον αντίποδα, άλλοι υποστηρίζουν ότι η συγγραφή είναι μια δεξιότητα που αναπτύσσεται μέσω της πρακτικής, της εκπαίδευσης και της εμπειρίας. Κάποιος μπορεί να καλλιεργήσει τις συγγραφικές του ικανότητες διαβάζοντας, γράφοντας τακτικά και λαμβάνοντας εποικοδομητική κριτική από τους πιο έμπειρους. Οι επιρροές από το περιβάλλον, οι εμπειρίες ζωής και η εκπαίδευση μπορούν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη ενός συγγραφέα. Τελικά, είτε κάποιος γεννιέται είτε γίνεται συγγραφέας, το σημαντικότερο είναι η αγάπη για τη γραφή και η συνεχής επιδίωξη της βελτίωσης. Η αφοσίωση, η μάθηση και η πρακτική μπορούν να μετατρέψουν την έφεση στη συγγραφή σε πραγματικό ταλέντο και επιτυχημένη καριέρα.

Ποια η σχέση ενός αγαπημένου τόπου με τη συγγραφική διαδικασία;

Η επίδραση του τόπου και του περιβάλλοντος στη συγγραφική διαδικασία είναι πολυδιάστατη και μπορεί να επηρεάσει τόσο την έμπνευση όσο και τον τρόπο γραφής ενός συγγραφέα. Ο τόπος μπορεί να επηρεάσει τη γλώσσα και την διάλεκτο που χρησιμοποιεί ένας συγγραφέας. Η τοπική ιστορία, οι παραδόσεις και οι πολιτιστικές πρακτικές μπορούν να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης για τις θεματικές του συγγραφέα. Επίσης, οι πολιτικές και οικονομικές συνθήκες του τόπου μπορούν να επηρεάσουν τα θέματα που πραγματεύεται ο συγγραφέας, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει τα κοινωνικά ζητήματα. Τελικά, οι βιωματικές εμπειρίες του συγγραφέα, που συνδέονται με τον τόπο και το περιβάλλον του, μπορούν να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης και να διαμορφώσουν τον τρόπο αφήγησης και τη θεματολογία των έργων του. Ο τόπος και το περιβάλλον είναι θεμελιώδεις παράγοντες που διαμορφώνουν τη συγγραφική διαδικασία, προσφέροντας έμπνευση, θέματα και συναισθηματικό υπόβαθρο στο έργο ενός συγγραφέα.

Είσαι δραστηριοποιημένος σε πολλά διαφορετικά συγγραφικά είδη: μυθιστόρημα, ποίηση, θέατρο…. Μέσα από ποιο είδος εκφράζεσαι καλύτερα;

Το διήγημα είναι το αγαπημένο μου είδος, γιατί λόγω της συντομίας και της συμπύκνωσης της αφήγησης η επίδραση του στην αίσθηση του αναγνώστη είναι εξαιρετικά έντονη. Οι χαρακτήρες είναι στενά συνδεδεμένοι με τον τόπο και την τοπική κοινωνία και διακρίνονται για την αυθεντικότητά τους. Ένα διήγημα μπορεί να δώσει μια πιο συγκεκριμένη και εστιασμένη ματιά στα αναφερόμενα ζητήματα. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που τα διηγήματα μπορούν να είναι τόσο ισχυρά και αλησμόνητα.

Τα βιώματα της δικής σου γενιάς πώς συγκρίνονται με τα όσα βιώνουμε σήμερα, διακρίνεις εξέλιξη ή κατολίσθηση;

Οι εμπειρίες της προηγούμενης και της παρούσας γενιάς διαφέρουν σημαντικά λόγω των κοινωνικών, τεχνολογικών και οικονομικών αλλαγών που έχουν επισυμβεί τις τελευταίες δεκαετίες. Καθόσον αφορά στις κοινωνικές δομές και αξίες, γνωρίζουμε ότι παλαιότερα υπήρχε μια Ισχυρότερη έμφαση στην παραδοσιακή οικογένεια και τις παραδοσιακές αξίες. Μεγαλύτερη αίσθηση κοινότητας και συλλογικότητας. Οι επαγγελματικές διαδρομές ήταν σταθερότερες με λιγότερες αλλαγές σταδιοδρομίας. Η ψυχαγωγία προσφερόταν μέσω τοπικών εκδηλώσεων, βιβλίων, ραδιοφώνου και τηλεόρασης. Οι επιλογές για ταξίδια ήταν περιορισμένες. Η νέα γενιά παρουσιάζει μεγαλύτερη ποικιλομορφία στις δομές και στις κοινωνικές αξίες, αυξημένη ατομικότητα και εκτεταμένη χρήση του διαδικτύου και των ψηφιακών μέσων. Σήμερα παρουσιάζεται συχνότερη αλλαγή επαγγελματικής πορείας και παγκοσμιοποίηση της αγοράς εργασίας, με αυξημένη κινητικότητα και τηλεργασία. Όμως, οι νέοι μας έρχονται αντιμέτωποι με την ανεργία και την επισφάλεια στην εργασία.

Πώς κρίνεις το ρόλο του εκπαιδευτικού του χτες και του εκπαιδευτικού του σήμερα; Τί σημαίνει ο όρος παιδαγωγός για σένα;

Ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει εξελιχθεί σημαντικά από το χθες μέχρι σήμερα, διότι ενδιαμέσως επεσυνέβησαν πολλές κοινωνικές, τεχνολογικές και εκπαιδευτικές αλλαγές. Ο εκπαιδευτικός του χθες ακολουθούσε την παραδοσιακή διδασκαλία και έδινε έμφαση στη διάλεξη και την απομνημόνευση.

Θεωρούσε τον εαυτό του ως αυθεντία και κύρια πηγή γνώσης. Χρησιμοποιούσε μαυροπίνακα, και χειρόγραφες σημειώσεις και το βιβλίο λειτουργούσε ως ευαγγέλιο. Εστίαζε σε βασικές γνώσεις και δεξιότητες. Ο σύγχρονος παιδαγωγός δίνει έμφαση στη συμμετοχική και βιωματική μάθηση και ενεργεί ως διευκολυντής και καθοδηγητής της μαθησιακής διαδικασίας. Κάνει εκτεταμένη χρήση ψηφιακών εργαλείων και τεχνολογίας στην τάξη και η σχέση του με τους μαθητές είναι περισσότερο ισότιμη και συνεργατική. Ενθαρρύνει την ανοιχτή επικοινωνία και την κριτική σκέψη και εστιάζει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων του 21ου αιώνα, όπως η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα και η συνεργασία.

Ο όρος “παιδαγωγός” έχει την ρίζα του στην αρχαία ελληνική λέξη “παιδαγωγός”, η οποία αναφερόταν σε αυτόν που οδηγούσε τα παιδιά (παίδες) και ήταν υπεύθυνος για την εκπαίδευσή τους. Σήμερα, ο παιδαγωγός καθοδηγεί τους μαθητές στη μαθησιακή τους πορεία, προσφέροντας υποστήριξη και κίνητρα. Δημιουργεί ένα περιβάλλον που ενθαρρύνει την εξερεύνηση, την ανακάλυψη και τη συνεργασία. Αποτελεί πρότυπο συμπεριφοράς, ηθικής και στάσης ζωής για τους μαθητές. Ενθαρρύνει τη διά βίου μάθηση, είναι ευέλικτος και προσαρμόζεται στις ανάγκες των μαθητών και στις αλλαγές της εκπαιδευτικής πραγματικότητας.

Ετοιμάζεις κάτι καινούριο; Με τί ασχολείσαι αυτή την περίοδο;

Ασχολούμαι με τα εγγόνια μου και η όποια σκέψη για συγγραφική δραστηριότητα μετατίθεται…(γέλια)

Θέλω να διαλέξεις ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο σου, ένα πολύ χαρακτηριστικό απόσπασμα, να το παραθέσεις εδώ και μετά να το σχολιάσεις.
“Με κάλεσε και πάλι με το όνομά μου λίγο πριν από το τέλος. Μου έπιασε το χέρι με τ΄ αδύνατά της δάκτυλα και ζήτησε για τελευταία φορά να της απαγγείλω τους στίχους για την Κρατησίκλεια. Κουνούσε τα ξεψυχισμένα χείλη μα δεν της περίσσευε πνοή να πει το «Δεν καταδέχονταν η Κρατησίκλεια». Έσβησε ήσυχα και αναλήφθηκε στους ουρανούς την ώρα π΄ άκουγε το «Τούτο γαρ εφ’ ημίν μόνον, αι τύχαι δε, όπως αν ο Δαίμων διδώ πάρεισι».”

Το απόσπασμα επιχειρεί έναν παραλληλισμό της υπερήφανης συζύγου και μάνας αγωνιστών της ΕΟΚΑ με την Κρατησίκλεια της Σπάρτης. Οι δύο αυτές υπέροχες γυναίκες δεν σκύβουν το κεφάλι και υπερήφανα πορεύονται προς το τραγικό τέλος με αξιοπρέπεια. “Πρόσεχε βασιλιά των Λακεδαιμονίων, όταν βγούμε έξω να μη μας δει κανείς δακρυσμένους, ούτε να κάνουμε κάτι που δεν αξίζει στην Σπάρτη. Γιατί αυτό εξαρτάται μονάχα από εμάς. Η τύχη έρχεται όπως το θέλει ο Θεός”.

Η λαογραφία μελετά τα στοιχεία του παραδοσιακού, λαϊκού πολιτισμού. Πόσο σημαντικό είναι να επιβιώσουν ή να μην αλλοτριωθούν αυτά τα στοιχεία;

Ο παραδοσιακός πολιτισμός περιλαμβάνει τα έθιμα, τις παραδόσεις, τις τέχνες, τις γλώσσες και τους τρόπους ζωής που έχουν μεταδοθεί από γενιά σε γενιά. Αντιπροσωπεύει την ιστορία και την ταυτότητα των κοινοτήτων και των λαών. Στις σύγχρονες κοινωνίες, ο παραδοσιακός πολιτισμός αντιμετωπίζει τον κίνδυνο αλλοτρίωσης εξαιτίας διαφόρων παραγόντων, όπως η παγκοσμιοποίηση, η τεχνολογική ανάπτυξη και οι κοινωνικές αλλαγές. Η παγκοσμιοποίηση μπορεί να οδηγήσει στην ομογενοποίηση των πολιτισμών, καθώς οι δυτικές πολιτιστικές επιρροές κυριαρχούν και εξαπλώνονται σε παγκόσμιο επίπεδο. Η ψηφιακή τεχνολογία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να υποβαθμίσουν τη φυσική και προσωπική επικοινωνία, επηρεάζοντας την παραδοσιακή μετάδοση των πολιτιστικών στοιχείων. Οι παραδοσιακές τέχνες και χειροτεχνίες μπορεί να εγκαταλειφθούν υπέρ των ψηφιακών μορφών τέχνης και διασκέδασης. Η μετανάστευση προς τις πόλεις μπορεί να αποδυναμώσει τις αγροτικές κοινότητες και να διαταράξει τη διατήρηση των τοπικών παραδόσεων.

Ο παραδοσιακός πολιτισμός μπορεί να επιβιώσει με την ενσωμάτωση της διδασκαλίας του τοπικού πολιτισμού και της ιστορίας στα σχολικά προγράμματα και με την προβολή των παραδοσιακών πολιτιστικών στοιχείων μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης και των ψηφιακών πλατφόρμων. Ακόμη και με την οργάνωση πολιτιστικών φεστιβάλ και εκδηλώσεων που αναδεικνύουν τις τοπικές παραδόσεις.

Τα φεστιβάλ, οι εκδηλώσεις και γενικά τα παραδοσιακά δρώμενα συντηρούν και διασώζουν τα ήθη και τα έθιμα του κάθε τόπου;

Τα φεστιβάλ παίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση και προώθηση των εθίμων και των παραδόσεων μας. Αποτελούν μια ζωντανή έκφραση της πολιτιστικής κληρονομιάς και συμβάλλουν στη διατήρηση της πολιτιστικής ταυτότητας. Τα φεστιβάλ λειτουργούν ως πλατφόρμες όπου οι τοπικές παραδόσεις αναβιώνουν και παρουσιάζονται στο ευρύ κοινό. Οι μεγαλύτερες γενιές έχουν την ευκαιρία να μεταδώσουν τις γνώσεις και τις παραδόσεις τους στις νεότερες, διασφαλίζοντας έτσι τη συνέχιση των εθίμων. Οι νέοι μαθαίνουν να εκτιμούν και να σέβονται την πολιτιστική τους κληρονομιά. Χρειάζεται βέβαια προσοχή διότι η εμπορευματοποίηση των φεστιβάλ μπορεί να οδηγήσει στην αλλοίωση των εθίμων και στην απώλεια της αυθεντικότητάς τους.

Το θέατρο και ευρύτερα η σκηνή, διευρύνουν τους πνευματικούς ορίζοντες των θεατών και των ακροατών;

Το θέατρο είναι μια τέχνη που μπορεί να προσφέρει νέες προοπτικές, να προκαλέσει σκέψη και να εμπλουτίσει την κατανόηση της ζωής και των ανθρώπινων εμπειριών. Μέσω των διαφόρων θεατρικών έργων και παραστάσεων, οι θεατές μπορούν να εκτεθούν σε νέες ιδέες, κουλτούρες και τρόπους σκέψης. Το θέατρο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση του κοινού σε κοινωνικά, πολιτικά και ιστορικά θέματα. Οι θεατρικές παραστάσεις συχνά εξερευνούν τις ανθρώπινες συναισθηματικές και ψυχολογικές καταστάσεις, βοηθώντας τους θεατές να κατανοήσουν καλύτερα τον εαυτό τους και τους άλλους. Η έκθεση σε ποικίλες θεατρικές μορφές και στυλ μπορεί να ενθαρρύνει τη δημιουργική σκέψη και τη φαντασία. Το θέατρο, με την πολυδιάστατη φύση του, προσφέρει μια μοναδική εμπειρία που μπορεί να επηρεάσει βαθιά τη σκέψη και την κατανόηση του κόσμου.

Το αγαπημένο σου motto;

Το αγαπημένο μότο ενός συγγραφέα μπορεί να αποκαλύπτει πολλά για την φιλοσοφία του και την προσέγγισή του στη ζωή και το έργο του. Εγώ επιλέγω το “Λάθε βιώσας” του Επίκουρου, που σημαίνει: ζήσε κρυφά, ζήσε εν κρυπτώ ή στην αφάνεια. Κατ’ επέκταση, ζήσε απαρατήρητος, μακριά από τη δημοσιότητα και χωρίς να προβάλλεσαι. Βέβαια, μετά την συνέντευξη που μου “αποσπάσατε”, πρόδωσα τον Επίκουρο και αν ξυπνήσει κάποια στιγμή θα με πετάξει έξω από τον κήπο! (γέλια)

Σ ευχαριστώ, Κυριάκο, γι’ αυτές τις πραγματικά όμορφες σκέψεις που μοιράστηκες μαζί μας. Ελπίζω να έχουμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε ξανά στο μέλλον.

Πηγή: Η Αραδίππου/Ρέα Κουμπαρή, υπεύθυνη Δημοτικής Βιβλιοθήκης Αραδίππου