Η ιστορία των ευρωεκλογών στην Κύπρο: Πόσοι και ποιοι Κύπριοι κάθισαν στα έδρανα της Ευρωβουλής
Οι πρώτες ευρωεκλογές
Οι πρώτες ευρωεκλογές στην Κύπρο διεξήχθησαν στις 13 Ιουνίου 2004 και αφορούσαν την έκτη κοινοβουλευτική περίοδο της Ευρωβουλής. Συμμετείχαν συνολικά 9 κόμματα και κινήματα και 7 ανεξάρτητοι υποψήφιοι. Το 2004 ήταν και η πρώτη φορά που κατήλθε ως υποψήφιος στις ευρωεκλογές ένας Τουρκοκύπριος υποψήφιος. Ο Χασσάν Μεχμέτ έλαβε μόλις 681 ψήφους και ποσοστό 0,2%. Στις ευρωεκλογές του 2004 οι εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι ήταν 483.311 και ψήφισαν 350.387 (72,50%). Η αποχή άγγιξε το 27,50%, με 132.924 εγγεγραμμένους ψηφοφόρους να μην προσέρχονται στις κάλπες.
Πρώτο κόμμα εξήλθε ο ΔΗΣΥ με ποσοστό 28,23% και 94.355 ψήφους, εκλέγοντας δύο ευρωβουλευτές. Ο Ιωάννης Κασουλίδης, που ήταν πρώτος σε σταυρούς προτίμησης παγκύπρια, έλαβε 67.251 ψήφους. Η δεύτερη έδρα του ΔΗΣΥ πήγε στον Παναγιώτη Δημητρίου ο οποίος έλαβε 24.589 ψήφους. Οι δύο ευρωβουλευτές του ΔΗΣΥ εντάχθηκαν στην ομάδα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (Χριστιανοδημοκράτες) και των Ευρωπαίων Δημοκρατών – PPE-DE.
Δεύτερο κόμμα είχε καταταχθεί το ΑΚΕΛ, με 93.212 ψήφους και ποσοστό 27,89%. Εξέλεξε δύο ευρωβουλευτές, τον Αδάμο Αδάμου και τον Κυριάκο Τριανταφυλλίδη, που εντάχθηκαν στη Συνομοσπονδιακή Ομάδα της Ευρωπαϊκής Ενωτικής Αριστεράς/Αριστερά των Πρασίνων των Βορείων Χωρών – GUE/NG. Ο Αδάμος Αδάμου έλαβε 30.290 ψήφους και ο Κυριάκος Τριανταφυλλίδης 27.766 ψήφους.
Την πέμπτη έδρα κέρδισε το ΔΗΚΟ, με 57.121 ψήφους και ποσοστό 17,09%. Το ΔΗΚΟ εξέλεξε τον Μάριο Ματσάκη ο οποίος έλαβε 27,371 ψήφους και εντάχθηκε στην ευρωομάδα της Συμμαχίας Φιλελευθέρων και Δημοκρατών για την Ευρώπη- ΑLDE. Την έκτη έδρα κατέλαβε ο πρώην πρόεδρος του ΔΗΣΥ Γιαννάκης Μάτσης, ο οποίος έλαβε 24.839 ψήφους και εντάχθηκε στην ομάδα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος. Ο Γιαννάκης Μάτσης είχε διαφωνήσει με τη στάση του ΔΗΣΥ στο δημοψήφισμα της 24ης Απριλίου του 2004, ιδρύοντας δύο μήνες μετά την πολιτική κίνηση «Για την Ευρώπη».
Ευρωεκλογές 2009
Οι ευρωεκλογές του 2009 διεξήχθησαν στις 6 Ιουνίου και συμμετείχαν 8 κόμματα και πολιτικά κινήματα και 5 ανεξάρτητοι υποψήφιοι. Οι εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι ήταν 526.060, ενώ ψήφισαν 312.479 (59,40%). Η αποχή έφτασε στο 40,60%, με 213.581 ψηφοφόρους να μην προσέρχονται στην κάλπη.
Πρώτο κόμμα αναδείχθηκε και πάλι ο ΔΗΣΥ, με ποσοστό 35,65% και 109.209 ψήφους, εκλέγοντας δύο ευρωβουλευτές. Επανεξελέγη ο Ιωάννης Κασουλίδης που ήρθε πρώτος σε σταυρούς προτίμησης παγκύπρια (69.576). Η Ελένη Θεοχάρους ήταν η δεύτερη ευρωβουλευτής του ΔΗΣΥ, με 58.596 σταυρούς προτίμησης.
Το ΑΚΕΛ ήταν δεύτερο κόμμα με 106.922 ψήφους και ποσοστό 34,90%. Εξέλεξε δύο ευρωβουλευτές, τον Τάκη Χατζηγεωργίου και τον Κυριάκο Τριανταφυλλίδη. Ο Τάκης Χατζηγεωργίου έλαβε 55.941 σταυρούς προτίμησης και ο Κυριάκος Τριανταφυλλίδης 25.728 ψήφους.
Αν και το ΔΗΚΟ σημείωσε απώλειες συγκριτικά με το 2004, ωστόσο, αναδείχθηκε τρίτο κόμμα, καταλαμβάνοντας την πέμπτη έδρα με 37.625 ψήφους και ποσοστό 12,28%. Το ΔΗΚΟ εξέλεξε την Αντιγόνη Παπαδοπούλου η οποία έλαβε 18,822 σταυρούς προτίμησης. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Μάριος Ματσάκης, που εξελέγη ευρωβουλευτής του ΔΗΚΟ το 2004, αποχώρησε από το κόμμα το 2007 και στις ευρωεκλογές του 2009 κατήλθε ως ανεξάρτητος υποψήφιος. Το 2009 εισήλθε για πρώτη φορά στην Ευρωβουλή η ΕΔΕΚ, η οποία κατέλαβε την έκτη έδρα με 30.169 ψήφους και ποσοστό 9,85%, εκλέγοντας ευρωβουλευτή τον Κυριάκο Μαυρονικόλα που έλαβε 11.130 σταυρούς προτίμησης. Ο Κυριάκος Μαυρονικόλας παραιτήθηκε το 2012 και η έδρα πήγε στον Σοφοκλή Σοφοκλέους. Παραιτήθηκε επίσης ο Ιωάννης Κασουλίδης το 2013 για να αναλάβει καθήκοντα υπουργού Εξωτερικών και αντικαταστάθηκε από τον Ανδρέα Πιτσιλλίδη. Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι στις ευρωεκλογές του 2009 κατήλθε ως υποψήφιος ευρωβουλευτής με το Κίνημα Επανένωσης Κύπρου ο Ιωάννης Καρσεράς, πεθερός του σημερινού Προέδρου της Δημοκρατίας.
Ευρωεκλογές 2014
Οι ευρωεκλογές του 2014 διεξήχθησαν στις 25 Μαΐου και συμμετείχαν 10 κόμματα και πολιτικά κινήματα και 8 ανεξάρτητοι υποψήφιοι. Οι εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι ήταν 606.916 και ψήφισαν 266.981 (43,97%). Υπήρξε δηλαδή μια σημαντική άνοδος της αποχής που έφτασε στο 56,03%, με 340.025 εγγεγραμμένους ψηφοφόρους να μην έχουν ψηφίσει. Δηλαδή πάνω από το μισό εκλογικό Σώμα δεν προσήλθε στην κάλπη.
Για τρίτη συνεχόμενη φορά ο ΔΗΣΥ κατατάσσεται πρώτο κόμμα, λαμβάνοντας ποσοστό 37,75%. Βέβαια σε απόλυτους αριθμούς ο ΔΗΣΥ σημείωσε σοβαρές απώλειες, λαμβάνοντας 97.732 ψήφους. Απώλεσε πέραν των 11 χιλιάδων ψήφων σε σχέση με το 2009. Παρόλα αυτά κατέλαβε δύο έδρες στο Ευρωκοινοβούλιο, εκλέγοντας την Ελένη Θεοχάρους για δεύτερη φορά και τον Χρήστο Στυλιανίδη. Η Ελένη Θεοχάρους ήρθε πρώτη σε σταυρούς προτίμησης παγκύπρια (57,948), ενώ ο Χρήστος Στυλιανίδης έλαβε 34.482 σταυρούς προτίμησης.
Οι απώλειες ψήφων στο ΑΚΕΛ, που αναδείχθηκε δεύτερο κόμμα, ήταν πολύ μεγαλύτερες. Το ΑΚΕΛ έλαβε ποσοστό 26,98% και 69.852 ψήφους. Τα ποσοστό του κόμματος της Αριστεράς μειώθηκε κατά 8,37% σε σχέση με τις ευρωεκλογές του 2009, αφού έχασε πέραν των 37 χιλιάδων ψήφων. Ωστόσο κατέλαβε και πάλι δύο έδρες, επανεκλέγοντας τον Τάκη Χατζηγεωργίου με 40.452 σταυρούς προτίμησης και τον Νεοκλή Συλικιώτη που έλαβε 18.930 σταυρούς.
Στις ευρωεκλογές του 2014 το ΔΗΚΟ κατέλαβε την τρίτη θέση με ποσοστό 10,83% και 28.044 ψήφους. Αν και το ποσοστό του ΔΗΚΟ ήταν μειωμένο κατά 1,48% σε σχέση με τις ευρωεκλογές του 2009, εντούτοις, οι απώλειες σε απόλυτους αριθμούς έφτασαν σχεδόν τις 10 χιλιάδες ψήφους. Από το ΔΗΚΟ εξελέγη για πρώτη φορά ο Κώστας Μαυρίδης, ο οποίος προηγήθηκε της Αντιγόνης Παπαδοπούλου στους σταυρούς προτίμησης. Συγκεκριμένα ο Κώστας Μαυρίδης έλαβε 16.723 σταυρούς, ενώ η Αντιγόνη Παπαδοπούλου πήρε 13.291.
Την έκτη έδρα στο Ευρωκοινοβούλιο κατέλαβε και πάλι η ΕΔΕΚ που συνήψε συμμαχία με το Κίνημα Οικολόγων. Η συμμαχία των δύο κομμάτων έλαβε ποσοστό 7,68% και 19.894 ψήφους. Ήταν φανερό πλέον ότι και η ΕΔΕΚ σημείωνε σημαντικές απώλειες στα ποσοστά της. Ωστόσο εξέλεξε ευρωβουλευτή τον Δημήτρη Παπαδάκη με 8.342 σταυρούς προτίμησης.
Σημειώνεται ότι η Ελένη Θεοχάρους αποχώρησε από τον Δημοκρατικό Συναγερμό τον Νοέμβριο του 2015. Ακολούθως ίδρυσε νέο κόμμα με την ονομασία Κίνημα Αλληλεγγύης και αποχώρησε από την κοινοβουλευτική ομάδα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και εντάχθηκε στους Ευρωπαίους Συντηρητικούς και Μεταρρυθμιστές. Η κ. Θεοχάρους δεν παρέδωσε την έδρα στον ΔΗΣΥ και παρέμεινε στην Ευρωβουλή μέχρι και τον Μάιο του 2019, οπόταν δεν κατάφερε επανεκλογή μέσα από το ψηφοδέλτιο του ΔΗΚΟ. Επίσης, ο Χρήστος Στυλιανίδης παραιτήθηκε από τη θέση του ευρωβουλευτή στις 31 Οκτωβρίου 2014, αναλαμβάνοντας τη θέση του Ευρωπαίου Επιτρόπου Ανθρωπιστικής Βοήθειας και Διαχείρισης Κρίσεων. Ο κ. Στυλιανίδης αντικαταστάθηκε από τον Λευτέρη Χριστοφόρου που ήταν τρίτος σε σταυρούς προτίμησης (32.975).
Στις ευρωεκλογές του 2014 συμμετείχε για πρώτη φορά το ΕΛΑΜ το οποίο έλαβε ποσοστό 2,69% και 6.957 ψήφους. Υπήρξε και μεγάλη συμμετοχή Τουρκοκύπριων υποψηφίων. Συμμετείχε ο Τουρκοκύπριος δημοσιογράφος και εκδότης της τ/κ εφημερίδας Avrupa Σενέρ Λεβέντ ως ανεξάρτητος, ο οποίος έλαβε ποσοστό 1,05% και 2.718 ψήφους. Κατήλθαν ως υποψήφιοι οι Ζορμπά Οσμάν και Μπιριτζί Μεχμέτ με το Σοσιαλιστικό Κόμμα Κύπρου. Επίσης, συγκροτήθηκε για πρώτη φορά ιστορικά μια πολιτική συμμαχία Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων για να συμμετάσχει στις ευρωεκλογές. Η Δικοινοτική Ριζοσπαστική Αριστερή Συνεργασία (ΔΡΑΣυ-Eylem) έλαβε ποσοστό 0,86% και 2.220 ψήφους. Στο ψηφοδέλτιο του ΔΡΑΣυ-Eylem συμμετείχαν 3 άνδρες και 3 γυναίκες που ήταν οι Ντίνος Αγιομαμίτης, Κωστής Αχνιώτης, Ντενίζ Μπιριντζί, Άλεβ Τουγκμπέρκ Χατίσε, Μαρίνα Παγιάτσου και Σταύρος Τομπάζος.
Ευρωεκλογές 2019
Οι ευρωεκλογές του 2019 διεξήχθησαν στις 26 Μαΐου και σ’ αυτές συμμετείχαν 13 κόμματα και κινήματα και 3 ανεξάρτητοι υποψήφιοι. Οι εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι ήταν 641.181 και ψήφισαν 288.483 (44,99%). Η αποχή διατηρήθηκε σε υψηλά επίπεδα, αγγίζοντας το 55,01%. Συγκεκριμένα, 352.698 εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι δεν προσήλθαν στην κάλπη.
Ο ΔΗΣΥ αναδείχθηκε για πέμπτη φορά πρώτο κόμμα, λαμβάνοντας ποσοστό 29,02%, μειωμένο κατά 8,73% σε σχέση με τις ευρωεκλογές του 2014. Σε απόλυτους αριθμούς ο ΔΗΣΥ απώλεσε πέραν των 16 χιλιάδων ψηφοφόρων, λαμβάνοντας 81.539 ψήφους. Διατήρησε όμως τις δύο έδρες στο Ευρωκοινοβούλιο, εκλέγοντας τον Λουκά Φουρλά και τον Λευτέρη Χριστοφόρου. Ο κ. Φουρλάς ήρθε πρώτος σε σταυρούς προτίμησης παγκύπρια με 43.156 ψήφους. Δεύτερος σε σταυρούς προτίμησης παγκύπρια είχε καταταχθεί ο Λευτέρης Χριστοφόρου με 39.616 ψήφους.
Σταθερά δεύτερο κόμμα το ΑΚΕΛ που ανέκαμψε σε εκλογική δύναμη, λαμβάνοντας ποσοστό 27,49% και 77.241 ψήφους. Σε σχέση με το 2014 το ΑΚΕΛ έλαβε 7.389 ψήφους περισσότερους λόγω κυρίως της συμμετοχής των Τουρκοκύπριων ψηφοφόρων που στήριξαν την υποψηφιότητα του Νιαζί Κιζίλγιουρεκ. Έτσι το κόμμα της Αριστεράς διατήρησε τις δύο έδρες, εκλέγοντας τον Γιώργο Γεωργίου που συγκέντρωσε 27.063 σταυρούς και τον Νιαζί Κιζίλγιουρεκ με 25.051 ψήφους.
Τρίτο κόμμα αναδείχθηκε το ΔΗΚΟ, που βγήκε μερικώς ενισχυμένο σε σχέση με το 2014, διατηρώντας την πέμπτη έδρα με 38.756 ψήφους και ποσοστό 13.80%. Επανεξελέγη ο Κώστας Μαυριδής ο οποίος έλαβε 21.155 σταυρούς προτίμησης. Υπενθυμίζεται ότι η ΕΔΕΚ διεξήγαγε μια μεγάλη μάχη απέναντι στο ΕΛΑΜ, καταφέρνοντας τελικά να διατηρήσει την έκτη έδρα στην Ευρωβουλή. Συγκεκριμένα, η ΕΔΕΚ έλαβε ποσοστό 10,58% και 29.715 ψήφους. Το διακύβευμα των ευρωεκλογών ενίσχυσε σημαντικά την ΕΔΕΚ σε σχέση με το 2014, με σχεδόν δέκα χιλιάδες ψήφους περισσότερους το 2019. Όμως τον Φεβρουάριο του 2020 ο ευρωβουλευτής της ΕΔΕΚ Δημήτρης Παπαδάκης διαγράφηκε από το μητρώο μελών του κόμματος με απόφαση πειθαρχικού συμβουλίου του κόμματος.
Αξίζει να επισημανθεί ότι, στις ευρωεκλογές του 2019, ψήφισαν για πρώτη φορά Τουρκοκύπριοι που διαμένουν στα κατεχόμενα, οι οποίοι απέκτησαν το δικαίωμα εγγραφής σε ξεχωριστό εκλογικό κατάλογο μετά και την προσφυγή του Ιμπραχίμ Αζίζ στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Γεγονός που βοήθησε στο να ενισχυθούν μερικώς τα ποσοστά των Τουρκοκύπριων υποψήφιων που κατήλθαν στις ευρωεκλογές του 2019. Συγκεκριμένα, υπήρχαν έξι υποψήφιοι με το Κίνημα Γιασεμί που ήταν οι Σενέρ Λεβέντ (3.980 ψήφοι), Ζεκί Μπεσίκτεπελι (875 ψήφοι), Ιμπραχίμ Αζίζ (532 ψήφοι), Λέιλά Κιράλπ (359 ψήφοι), Φαϊζέ Οζντεμιρτζιλέρ (329 ψήφοι) και Οζ Καραχάν (177 ψήφοι). Ο Οζ Καραχάν κατέρχεται ξανά ως υποψήφιος στις σημερινές ευρωεκλογές με το Κίνημα Οικολόγων-Συνεργασία Πολιτών. Επίσης, στις ευρωεκλογές του 2019 συμμετείχε ξανά το Σοσιαλιστικό Κόμμα Κύπρου με δύο Τουρκοκύπριους υποψηφίους που ήταν οι Μεχμέτ Μπιριντζί (80 ψήφοι) και Καζίμ Χαλίτ (54 ψήφοι).
Να σημειωθεί ότι στις 2 Νοεμβρίου 2022 ο Λευτέρης Χριστοφόρου ορίστηκε ως μέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, παραχωρώντας την έδρα του στην Ελένη Σταύρου η οποία έλαβε 9.538 σταυρούς προτίμησης.
Τέσσερις Κύπριοι Επίτροποι της ΕΕ
Από την 1η Μαΐου του 2004 που η Κύπρος εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση διορίστηκαν τέσσερις Κύπριοι ως Επίτροποι. Οι υποψήφιοι για Επίτροποι ορίζονται από την κυβέρνηση κάθε κράτους μέλους, με τον εκάστοτε πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να κάνει την τελική επιλογή. Προτού όμως επικυρωθεί ο διορισμός, οι υποψήφιοι Επίτροποι περνούν από ακρόαση στην ολομέλεια της Ευρωβουλής.
Πρώτος διορίστηκε ο Μάρκος Κυπριανού ως Ευρωπαίος Επίτροπος για τον Οικονομικό Προγραμματισμό και τον Προϋπολογισμό αφού τον πρότεινε ο τότε Πρόεδρος Τάσσος Παπαδόπουλος. Τον Νοέμβριο του 2004 ο Μάρκος Κυπριανού ανέλαβε Ευρωπαίος Επίτροπος Υγείας και τον Μάρτιο του 2008 παραιτήθηκε για να αναλάβει καθήκοντα υπουργού Εξωτερικών στην κυβέρνηση του Δημήτρη Χριστόφια. Ο Πρόεδρος Χριστόφιας πρότεινε την Ανδρούλλα Βασιλείου η οποία ανέλαβε Ευρωπαίος Επίτροπος Υγείας. Η θητεία της Ανδρούλλας Βασιλείου ολοκληρώθηκε το 2010. Ακολούθως ανέλαβε Επίτροπος Εκπαίδευσης, Πολιτισμού, Πολυγλωσσίας και Νεολαίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την περίοδο 2010-2014. Ο τρίτος κατά σειρά Κύπριος Επίτροπος ήταν ο Χρήστος Στυλιανίδης ο οποίος παραιτήθηκε από ευρωβουλευτής στις 31 Οκτωβρίου του 2014 για να αναλάβει τη θέση του Ευρωπαίου Επιτρόπου Ανθρωπιστικής Βοήθειας και Διαχείρισης Κρίσεων. Προτάθηκε από τον Πρόεδρο Αναστασιάδη. Η θητεία του Χρήστου Στυλιανίδη ολοκληρώθηκε το 2019. Τον Ιούλιο του 2019 ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Αναστασιάδης, πρότεινε τη Στέλλα Κυριακίδου ως Επίτροπο της Κύπρου για τη νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η Στέλλα Κυριακίδου διορίστηκε τελικά ως Επίτροπος Υγείας και Ασφάλειας Τροφίμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ποιος είναι ο επόμενος Επίτροπος
Η θητεία της Στέλλας Κυριακίδου ολοκληρώνεται και θα πρέπει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, να προτείνει τον νέο Ευρωπαίο Επίτροπο της Κύπρου. Ήδη έχει αρχίσει η ονοματολογία για τον επόμενο Κύπριο Επίτροπο και, σύμφωνα με δημοσίευμα στην ευρωπαϊκή ειδησεογραφική ιστοσελίδα Politico, πιθανοί υποψήφιοι είναι ο πρώην υπουργός Οικονομικών, Χάρης Γεωργιάδης, ο πρώην υπουργός Ενέργειας, Γιώργος Λακκοτρύπης, και ο νυν υπουργός Εξωτερικών, Κωνσταντίνος Κόμπος. Αν και η ιστοσελίδα Politico δεν αποκλείει το ενδεχόμενο ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης να προτείνει τη Στέλλα Κυριακίδου για διορισμό. Μάλιστα η ιστοσελίδα Politico ανέφερε ότι η Κύπρος ενδέχεται να λάβει ξανά το χαρτοφυλάκιο της υγείας, αν και «το κυπριακό ναυτιλιακό λόμπι σπρώχνει για το χαρτοφυλάκιο των μεταφορών».
