Περιγραφή
Η Ιλαρά είναι οξεία εμπύρετη εξανθηματική νόσος, εξαιρετικά μεταδοτική, που οφείλεται στον ιό της Ιλαράς. Μπορεί να επιπλέκεται με μέση ωτίτιδα, βρογχοπνευμονία, λαρυγγοτραχειοβρογχίτιδα, εγκεφαλίτιδα και διάρροια. Η Ιλαρά παραμένει μια από τις κύριες αιτίες θανάτου μεταξύ των παιδιών παγκοσμίως.
Επιδημιολογική Εικόνα
Τα κρούσματα Ιλαράς εμφανίζονται συνήθως στο τέλος του χειμώνα και στις αρχές της άνοιξης. Η νόσος είναι πιο σοβαρή σε βρέφη και ενήλικες, κυρίως λόγω επιπλοκών. Σήμερα η νόσος προσβάλλει μη εμβολιασμένα παιδιά και ενήλικες, και επιδημικές εξάρσεις συμβαίνουν όταν αυξηθεί το ποσοστό επίνοσων στον παιδικό πληθυσμό.
Από τον Ιούνιο του 2023, έχει παρατηρηθεί σταθερή αύξηση του αριθμού των περιστατικών Ιλαράς σε ευρωπαϊκές χώρες. Τα περισσότερα περιστατικά αναφέρθηκαν σε Ρουμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Αυστρία, Γαλλία, ενώ σε πολλές χώρες της Ευρώπης καταγράφονται σποραδικά κρούσματα. Στην Κύπρο δεν είχαν καταγραφεί κρούσματα τα τελευταία δύο χρόνια, ενώ σποραδικά κρούσματα των προηγούμενων ετών αφορούσαν εισαγόμενα περιστατικά. Από την αρχή του 2024 μέχρι σήμερα έχουν δηλωθεί δύο θετικά περιστατικά Ιλαράς και αφορούν παιδιά.
Τρόποι Μετάδοσης
Η Ιλαρά οφείλεται στον ιό της Ιλαράς, έναν RNA ιό, που ανήκει στην ομάδα των παραμυξοϊών του γένους Morbillivirus. Ο άνθρωπος είναι το μόνο υπόδοχο του ιού στη φύση. Η νόσος μεταδίδεται εξαιρετικά εύκολα σε κλειστούς χώρους υπό συνθήκες συνωστισμού. Η μετάδοση γίνεται με άμεση επαφή με μολυσμένες εκκρίσεις του αναπνευστικού ή αερογενώς μέσω των σταγονιδίων του αναπνευστικού, που διασπείρονται από ένα μολυσμένο άτομο μέσω του βήχα, της αναπνοής ή του φτερνίσματος. Η μετάδοση μπορεί να γίνει τέσσερις ημέρες πριν την έκθυση του εξανθήματος έως τέσσερις ημέρες μετά (η μέρα εμφάνισης του εξανθήματος ορίζεται ως μέρα 0), οπότε και η συγκέντρωση του ιού στις εκκρίσεις είναι πολύ ψηλή, και ο βήχας, η καταρροή και το φτάρνισμα πιο έντονα. Ο χρόνος επώασης της νόσου κυμαίνεται από 7 έως 21 ημέρες (συνήθως είναι 10-12 ημέρες από την έκθεση έως το πρόδρομο στάδιο και 14 ημέρες από την έκθεση έως την εμφάνιση του εξανθήματος).
Κλινική Εικόνα
Διακρίνονται 3 στάδια της νόσου:
- πρόδρομο (καταρροϊκό): διαρκεί 2-4 ημέρες, χαρακτηρίζεται από πυρετό, έντονα καταρροϊκά συμπτώματα (δακρύρροια, ρινόρροια, πταρμό), βήχα, επιπεφυκίτιδα και φωτοφοβία.
- εξανθηματικό: διαρκεί 5-6 ημέρες και χαρακτηρίζεται από έκθυση κηλιδοβλατιδώδους εξανθήματος.
- στάδιο της αποδρομής (ανάρρωσης): χαρακτηρίζεται από πτώση του πυρετού και σταδιακή εξαφάνιση του εξανθήματος.
Περίπου 30% των περιπτώσεων Ιλαράς έχουν μια ή περισσότερες επιπλοκές που είναι συχνότερες σε παιδιά <5 ετών και ενήλικες >20 ετών. Επίσης, αυξημένο κίνδυνο για βαριά νόσηση έχουν γυναίκες, οι οποίες εγκυμονούν, και οι ανοσοκατεσταλμένοι. Σοβαρότερες επιπλοκές είναι η πνευμονία, η οξεία μέση πυώδης ωτίτιδα και η οξεία εγκεφαλίτιδα (1%). Η υποξεία σκληρυντική πανεγκεφαλίτιδα (SSPE) είναι σπάνια επιπλοκή και εμφανίζεται μετά από παρέλευση, κατά μέσο όρο, επτά ετών από την εκδήλωση της Ιλαράς.
Πρόληψη και Έλεγχος Μετάδοσης
Στην Κύπρο ο εμβολιασμός κατά της ιλαράς γίνεται με το τριπλό εμβόλιο Ιλαράς-Παρωτίτιδας-Ερυθράς (MMR), το οποίο χορηγείται με βάση το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού σε δύο δόσεις: στην ηλικία των 12 μηνών (1η Δόση) και σε ηλικία 4 ετών (2η Δόση), μπορεί όμως να χορηγηθεί και νωρίτερα, αρκεί να έχουν περάσει 4 εβδομάδες μετά την 1η δόση. Ο εμβολιασμός γίνεται δωρεάν σε όλους τους δικαιούχους του ΓεΣΥ και στα Κέντρα Προστασίας Μητρότητας και Παιδιού για τους μη δικαιούχους. Σε περιόδους επιδημίας μπορεί να γίνεται εμβολιασμός με MMR από την ηλικία των έξι μηνών. Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να επανεμβολιάζονται με δύο δόσεις MMR μετά την ηλικία των 12 μηνών σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα. Βρέφη ηλικίας 6 έως 11 μηνών, που πρόκειται να επισκεφτούν χώρες στις οποίες ενδημεί η ιλαρά, συστήνεται να εμβολιαστούν με μια δόση του εμβολίου MMR πριν την αναχώρησή τους.
Το Υπουργείο Υγείας, για την προφύλαξη από τη νόσηση, συστήνει τον εμβολιασμό με το εμβόλιο ΜΜR σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες που δεν έχουν εμβολιαστεί με τις απαραίτητες δόσεις.
Οδηγίες για ταξιδιώτες
Όσοι δεν έχουν εμβολιαστεί στην παιδική τους ηλικία με βάση το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού, και πρόκειται να ταξιδέψουν στο εξωτερικό, συνιστάται να είναι εμβολιασμένοι με το εμβόλιο MMR.
Θα πρέπει να επικοινωνήσετε με το γιατρό σας το συντομότερο δυνατόν στις ακόλουθες περιπτώσεις:
- Αν εσείς ή το παιδί σας έχετε ύποπτα συμπτώματα συμβατά με την Ιλαρά, όπως πυρετό και εξάνθημα. Συστήνεται επίσης να ενημερώσετε πριν την επίσκεψή σας τον γιατρό για τα ύποπτα συμπτώματα, ώστε να γίνουν οι απαραίτητες ρυθμίσεις στο ραντεβού, με σκοπό να μειωθεί ο κίνδυνος μετάδοσης της Ιλαράς.
- Αν έχετε έρθει σε στενή επαφή με άτομο που πάσχει από Ιλαρά ακόμα και αν δεν έχετε οποιοδήποτε σύμπτωμα.
