Πάρα πολλά νοικοκυριά σε όλη την ευρωπαϊκή περιφέρεια ωθήθηκαν στη φτώχεια αφού πλήρωσαν για υγειονομική περίθαλψη, διαπιστώνει νέα έκθεση του ΠΟΥ/Ευρώπης. Η έκθεση διαπιστώνει επίσης πως η ανοικοδόμηση εμπιστοσύνης στα συστήματα υγείας και εντός αυτών είναι κρίσιμης σημασίας για την επίτευξη καθολικής κάλυψης υγείας
Σύμφωνα με δελτίο Τύπου του ΠΟΥ, καθώς οι ηγέτες υγείας από την ευρωπαϊκή περιφέρεια του ΠΟΥ συγκεντρώνονται στην Εσθονία για μια διάσκεψη ορόσημο για τα συστήματα υγείας για τον εορτασμό των 15 ετών από τότε που η Χάρτα του Ταλίν τόνισε ότι οι άνθρωποι δεν πρέπει να γίνονται φτωχοί λόγω κακής υγείας, μια νέα έκθεση του ΠΟΥ/Ευρώπης που καλύπτει 40 χώρες στην Ευρώπη διαπιστώνει ότι εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να αγωνίζονται να πληρώσουν για την υγειονομική περίθαλψη.
Όπως σημειώνεται, η μεγάλη εξάρτηση των συστημάτων υγείας σε πληρωμές από τους ασθενείς σημαίνει ότι πολλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες όταν χρησιμοποιούν υγειονομική περίθαλψη ή αντιμετωπίζουν εμπόδια στην πρόσβαση, με αποτέλεσμα ανεκπλήρωτες ανάγκες, ενώ οι πληρωμές από την τσέπη σπρώχνουν επίσης μερικούς ανθρώπους στη φτώχεια ή τους κάνουν ακόμα πιο φτωχούς. Παγκοσμίως, 4,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι -περισσότερο από το ήμισυ της ανθρωπότητας- δεν καλύπτονται από βασικές υπηρεσίες υγείας.
Πληρώνοντας για υγειονομική περίθαλψη έναντι πληρωμής για φαγητό
Τα νέα προπανδημικά δεδομένα από το 2019 δείχνουν κάποιες ανησυχητικές τάσεις. Πολλές χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας έχουν σημαντικά κενά στην κάλυψη της υγείας του πληθυσμού. Μόνο 23 από τις 40 χώρες αναφέρουν ότι καλύπτουν πάνω από το 99% του πληθυσμού. Η συχνότητα των καταστροφικών δαπανών για την υγεία είναι τριπλάσια σε χώρες με κενά στην πληθυσμιακή κάλυψη σε σύγκριση με χώρες που καλύπτουν πάνω από το 99% του πληθυσμού.
«Όταν εξετάζουμε το φτωχότερο πέμπτο του πληθυσμού σε μια συγκεκριμένη χώρα, οι καταστροφικές δαπάνες για την υγεία μπορεί να είναι 2 έως 5 φορές υψηλότερες από τον εθνικό μέσο όρο. Οι καταστροφικές δαπάνες για την υγεία σημαίνουν ότι ένα νοικοκυριό δεν μπορεί πλέον να αντέξει οικονομικά να καλύψει τις βασικές ανάγκες – φαγητό, στέγαση και θέρμανση – επειδή πρέπει να πληρώσει από την τσέπη του για υγειονομική περίθαλψη» τονίζεται.
Αυτό σημαίνει ότι οι φτωχότεροι άνθρωποι είναι αυτοί που είναι πιο πιθανό να υποστούν τις περισσότερες οικονομικές δυσκολίες. Στην πλειονότητα των χωρών (28) η επίπτωση των καταστροφικών δαπανών για την υγεία αυξήθηκε με την πάροδο του χρόνου, με μέση αύξηση 1,7 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ στις υπόλοιπες 12 χώρες η συχνότητα των καταστροφικών δαπανών για την υγεία μειώθηκε κατά 1,8 ποσοστιαίες μονάδες κατά μέσο όρο.
Οι πληρωμές από την τσέπη για φάρμακα εξωτερικών ασθενών είναι ο κύριος μοχλός οικονομικής δυσπραγίας σε όλες τις χώρες, ειδικά για το φτωχότερο πέμπτο του πληθυσμού. Ακολουθούν τα ιατρικά προϊόντα (π.χ. ακουστικά βαρηκοΐας) και η οδοντιατρική περίθαλψη. Στο φτωχότερο 20 τοις εκατό των νοικοκυριών, οι δαπάνες για φάρμακα ευθύνονται για το 60 τοις εκατό των καταστροφικών δαπανών για την υγεία κατά μέσο όρο στις 40 χώρες.
Αναφέρεται επίσης ότι η πανδημία έχει επιδεινώσει την κατάσταση για πολλούς, δημιουργώντας τεράστιες εκκρεμότητες, αναγκάζοντας τους ανθρώπους να πληρώνουν από την τσέπη τους για ιδιωτική υγειονομική περίθαλψη και φάρμακα ή απλώς δημιούργησε ανυπέρβλητα εμπόδια πρόσβασης, οδηγώντας σε αρνητικά αποτελέσματα για την υγεία.
Ο ΠΟΥ τονίζει ότι τα φάρμακα, τα ιατρικά προϊόντα και η οδοντιατρική περίθαλψη είναι υπηρεσίες που πρέπει να παρέχονται ή να διαχειρίζονται σε χώρους πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Τα ευρήματα ωστόσο της έκθεσης δείχνουν ότι υπάρχει σημαντικό κενό στην κάλυψη της πρωτοβάθμιας περίθαλψης σε πολλές χώρες της πριφέρειας.
«Η έκθεσή μας δείχνει ότι ήδη πριν από την πανδημία, οι άνθρωποι αντιμετώπιζαν ένα απαράδεκτο επίπεδο καταστροφικών δαπανών για την υγεία. Καθώς γιορτάζουμε την Παγκόσμια Ημέρα Παγκόσμιας Κάλυψης Υγείας και στον απόηχο της καταστροφής που προκλήθηκε από την πανδημία του COVID-19, ήρθε η ώρα να επανέλθουν τα συστήματα υγείας στο σωστό δρόμο», δήλωσε ο Δρ Hans Henri P. Kluge, Περιφερειακός Διευθυντής του ΠΟΥ για την Ευρώπη.
«Για εκατομμύρια ανθρώπους στην ευρωπαϊκή περιφέρεια, η δωρεάν ή οικονομικά προσιτή υγειονομική περίθαλψη είναι απλώς ένα όνειρο. Πολλοί αντιμετωπίζουν βασανιστικές επιλογές όπως να πληρώσουν για φάρμακα ή θεραπεία σε βάρος της πληρωμής για φαγητό ή ηλεκτρικό ρεύμα. Απλώς δεν μπορούμε να επιτρέψουμε το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης να φτωχύνει εκατομμύρια οικογένειες. Άλλωστε, η υγεία είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα» τόνισε.
Ο ΠΟΥ/Ευρώπη προτρέπει τις χώρες να κάνουν πέντε επιλογές πολιτικής για να βελτιώσουν την οικονομική προστασία και να πλησιάσουν την καθολική κάλυψη υγείας:
1. Η πολιτική κάλυψης θα πρέπει να χρηματοδοτείται επαρκώς από δημόσιες δαπάνες για να διασφαλίζεται ότι δεν υπάρχουν μεγάλες ελλείψεις προσωπικού, δεν υπάρχουν μεγάλοι χρόνοι αναμονής για θεραπεία και δεν υπάρχουν άτυπες πληρωμές.
2. Το δικαίωμα σε δημόσια χρηματοδοτούμενη υγειονομική περίθαλψη θα πρέπει να αποσυνδεθεί από την καταβολή των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης υγείας. Αντιθέτως, η αρμόδια φορολογική υπηρεσία θα πρέπει να ασχολείται με τη μη καταβολή των εισφορών ασφάλισης υγείας και όχι με το σύστημα υγείας.
3. Οι χρεώσεις χρηστών υγειονομικής περίθαλψης (συμπληρωμές) θα πρέπει να εφαρμόζονται με φειδώ και να σχεδιάζονται με τέτοιο τρόπο ώστε τα άτομα με χαμηλά εισοδήματα ή με χρόνιες παθήσεις να απαλλάσσονται αυτόματα από όλες τις χρεώσεις.
4. Η κάλυψη της πρωτοβάθμιας περίθαλψης θα πρέπει να περιλαμβάνει θεραπεία, όχι απλώς διαβούλευση και διάγνωση. Αυτό θα βοηθήσει στη μείωση των πληρωμών από την τσέπη για φάρμακα, ιατρικά προϊόντα και οδοντιατρική περίθαλψη.
5. Οι πρόσφυγες, οι αιτούντες άσυλο και οι μετανάστες χωρίς έγγραφα θα πρέπει να δικαιούνται τα ίδια οφέλη με τους άλλους κατοίκους, χωρίς διοικητικούς φραγμούς στην πρόσβαση στα δικαιώματα.
Εμπιστοσύνη και μεταμόρφωση
Όταν υπεγράφη η Χάρτα του Ταλίν το 2008, κάθε χώρα στην ευρωπαϊκή περιφέρεια του ΠΟΥ δεσμεύτηκε να κατανείμει το βάρος της χρηματοδότησης του συστήματος υγείας δίκαια, ανάλογα με την ικανότητα των ανθρώπων να πληρώσουν, ώστε οι άνθρωποι να μην φτωχαίνουν ως συνέπεια της χρήσης υπηρεσιών υγείας. Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, η καθολική κάλυψη υγείας παραμένει μακριά από την πραγματικότητα σε πολλές χώρες της περιοχής, σημειώνει ο ΠΟΥ.
Διάφορες μελέτες και έρευνες έχουν επισημάνει την αυξανόμενη έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς και τους πολιτικούς, με επακόλουθο αντίκτυπο στα συστήματα υγείας. Όλο και περισσότερο, οι άνθρωποι δεν εμπιστεύονται ότι οι υπηρεσίες υγείας θα ανταποκριθούν όταν τις χρειαστούν. Επίσης οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας και της περίθαλψης χάνουν την πεποίθηση ότι το σύστημα τους εκτιμά, οδηγώντας σε πολλαπλές απεργίες και εργατικές αναταραχές σε ολόκληρη την περιοχή ενώ και οι πολιτικοί δεν εμπιστεύονται την ικανότητα του συστήματος υγείας να μεταρρυθμιστεί ενόψει νέων προκλήσεων (π.χ. αξιοποίηση ψηφιακών καινοτομιών) ή να αντιμετωπίσει ζητήματα ανησυχίας (π.χ. ταχεία γήρανση του πληθυσμού ή πρόσληψη και διατήρηση εργαζομένων στον τομέα της υγείας).
«Η εμπιστοσύνη βρίσκεται στον πυρήνα ενός συστήματος υγείας που λειτουργεί σωστά», συνέχισε ο Δρ Kluge. «Διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην παροχή αποτελεσματικών και υψηλής ποιότητας υπηρεσιών υγείας. Η εμπιστοσύνη είναι επίσης απαραίτητη εάν οι χώρες θέλουν να δημιουργήσουν τους απαραίτητους οικονομικούς πόρους για τη χρηματοδότηση συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης, ειδικά εάν ζητηθεί από τους ανθρώπους να παρέχουν αυτούς τους πόρους με τους φόρους και άλλες συνεισφορές τους».
Όπως αναφέρεται ο μετασχηματισμός των συστημάτων υγείας απαιτεί την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης μεταξύ του συστήματος υγείας και τριών διακριτών κοινωνικών ομάδων, οι οποίες απαιτούν όλες ξεχωριστές προσεγγίσεις:
– Ασθενείς και σύστημα υγείας πρέπει να οικοδομήσουν ξανά την εμπιστοσύνη με την ενεργή συμμετοχή των ασθενών στη φροντίδα τους, με διαφάνεια και προωθώντας τη συμμετοχή της κοινότητας μέσω, για παράδειγμα, συνελεύσεων πολιτών.
– Εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας και σύστημα υγείας πρέπει να οικοδομήσουν ξανά την εμπιστοσύνη στρατολογώντας, διατηρώντας και παρακινώντας σωστά τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας και με ευαισθησία στις ανάγκες ψυχικής τους υγείας.
– Πολιτικοί/υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και σύστημα υγείας θα πρέπει να οικοδομήσουν ξανά την εμπιστοσύνη επενδύοντας στην ηγεσία και τη διακυβέρνηση στον τομέα της υγείας και σχεδιάζοντας πολιτικές υγείας χωρίς αποκλεισμούς σε συνεργασία με τον τομέα της υγείας.
«Η εμπιστοσύνη είναι η κόλλα που συγκρατεί τις κοινωνίες μας – συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων υγείας μας – ενωμένες. Χωρίς αυτό, όλα καταρρέουν», κατέληξε ο Δρ Kluge. «Πρέπει να μεταμορφώσουμε τα συστήματα υγείας μας για να διασφαλίσουμε ότι οι άνθρωποι παντού μπορούν να λαμβάνουν τη σωστή φροντίδα, στο σωστό μέρος, από τους σωστούς εργαζόμενους στον τομέα της υγείας και της φροντίδας τη σωστή στιγμή» τόνισε και κάλεσε τις χώρες να ενεργήσουν με θάρρος και πεποίθηση, να αντιμετωπίσουν επειγόντως το αυξανόμενο έλλειμμα εμπιστοσύνης στα συστήματα υγείας.
