Στο μικροσκόπιο 10 μονάδες παραγωγής αβγών ελευθέρας βοσκής

Ούτε οι έλεγχοι αρμόδιων υπηρεσιών του κράτους φαίνεται να περιορίζουν απόλυτα τη δράση κάποιων επιτήδειων ή έστω ασυνείδητων παραγωγών. Από έρευνα που διενήργησε ο «Π» για ένα από τα κυριότερα κτηνοτροφικά προϊόντα και το οποίο αποτελεί βάση για πολλά διατροφικά είδη, διαπιστώνεται πως παρά τους ελέγχους των αρμόδιων υπηρεσιών του κράτους, υπάρχουν κρούσματα παράβασης της σχετικής νομοθεσίας.

Ο λόγος για τα αβγά και ιδιαίτερα τα «ελευθέρας βοσκής», που είναι πολυδιαφημισμένα και δίνουν περιθώριο κέρδους στον παραγωγό τους. Όπως προκύπτει από επίσημα στοιχεία που εξασφαλίσαμε από το αρμόδιο υπουργείο, την τελευταία πενταετία σε τέσσερις περιπτώσεις παραβιάστηκε η σχετική νομοθεσία. Υπό το μικροσκόπιο του Υπουργείου Γεωργίας σ’ αυτό το διάστημα, τέθηκαν 10 μονάδες παραγωγής αβγών ελεύθερης βοσκής, ενώ σύμφωνα πάντα με την επίσημη ενημέρωση που λάβαμε, έγιναν συνολικά 76 έλεγχοι. Στις εν λόγω περιπτώσεις δεν υπήρχε συμμόρφωση με τον νόμο και λήφθηκαν τα προβλεπόμενα μέτρα, δηλαδή επιβλήθηκε στους υπαίτιους διοικητικό πρόστιμο.

Σε εξέλιξη διερεύνηση

Στο ίδιο διάστημα, δηλαδή από το 2016 μέχρι και σήμερα, έγιναν δύο καταγγελίες για πώληση αβγών που πλασάρονται ως «ελευθέρας βοσκής», αλλά -σύμφωνα πάντα με τους καταγγέλλοντες- δεν πληρούν τις προϋποθέσεις της κείμενης νομοθεσίας.
Όπως μας πληροφόρησε αρμόδιο πρόσωπο, «μια καταγγελία λήφθηκε εντός του 2020, διερευνήθηκε και αποστάλθηκε σχετική ενημέρωση στον γενικό διευθυντή του υπουργείου. Από την εν λόγω διερεύνηση που πραγματοποιήθηκε δεν διαπιστώθηκε οποιαδήποτε παράβαση της νομοθεσίας που αφορά τα αβγά και το κρέας πουλερικών ελεύθερης βοσκής. Η δεύτερη καταγγελία η οποία λήφθηκε εντός του 2021, βρίσκεται αυτή τη στιγμή υπό διερεύνηση».

Μέχρι και 20.000 πρόστιμο

Οι υφιστάμενες νομοθεσίες που αφορούν την παραγωγή κρέατος πουλερικών ελεύθερης βοσκής (Ν. 110(Ι)/2020) και την παραγωγή αβγών ελεύθερης βοσκής (Ν. 103(Ι)/2016) προβλέπουν μεταξύ άλλων και την επιβολή διοικητικών προστίμων στις περιπτώσεις που διαπιστώνονται παραβάσεις της νομοθεσίας.
Στις περιπτώσεις όπου αποδειχτεί ότι υπάρχει παραπλάνηση του καταναλωτή και συγκεκριμένα ότι τα κοτόπουλα είναι ελευθέρας βοσκής ενώ δεν είναι, προνοείται επιβολή διοικητικού προστίμου ύψους μέχρι και 5.000 ευρώ.
Αν ο παραβάτης αρνηθεί ή παραλείψει να καταβάλει το διοικητικό πρόστιμο, η αρμόδια αρχή έχει εξουσία να λάβει δικαστικά μέτρα με σκοπό την είσπραξη του οφειλόμενου ποσού ως αστικού χρέους οφειλόμενου στη Δημοκρατία.
Επιπρόσθετα, στις περιπτώσεις που πρόσωπο αρνείται να συμμορφωθεί με τις οδηγίες της αρμόδιας αρχής, είναι ένοχο αδικήματος και σε περίπτωση καταδίκης του υπόκειται σε φυλάκιση που δεν υπερβαίνει τα δύο χρόνια ή σε χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις 20.000 ευρώ ή και στις δύο αυτές ποινές.

Οι προϋποθέσεις

Οι απαιτήσεις του καταναλωτή ιδιαίτερα στις μέρες μας λόγω και της πρόσβασης σε πληροφορίες που αφορούν τη διατροφή του, είναι υψηλές. Την ίδια στιγμή, η Ευρωπαϊκή Ένωση, θέτει αυστηρά όρια σε ό,τι αφορά τα τρόφιμα. Μοιραία, λοιπόν, τίθενται οι ανάλογες προδιαγραφές και απαιτήσεις. Οι οποίες για να πληρούνται προϋποθέτουν και την ανάλογη επένδυση από πλευράς παραγωγού.
Κατά συνέπεια, προκύπτει θέμα αισχροκέρδειας όταν ο παραγωγός στον βωμό της μεγιστοποίησης του κέρδους ενός προϊόντος ευρείας προτίμησης με υψηλότερη τιμή, παρανομεί παρακάμπτοντας τα διεθνή πρότυπα.

Οι προϋποθέσεις, λοιπόν, που πρέπει να πληρούνται για να θεωρούνται ότι τα αβγά προέρχονται από όρνιθες ελευθέρας βοσκής, σύμφωνα με τον Ενωσιακό Κανονισμό 589/2008 είναι οι ακόλουθες:

α) Οι όρνιθες πρέπει να έχουν αδιαλείπτως πρόσβαση σε υπαίθριους χώρους κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ωστόσο, η απαίτηση αυτή δεν εμποδίζει τους παραγωγούς να περιορίζουν την πρόσβαση των ορνίθων σε υπαίθριους χώρους για περιορισμένο χρονικό διάστημα κατά τις πρωινές ώρες, σύμφωνα με τις συνήθεις ορθές γεωργικές πρακτικές, και ιδίως τις ορθές ζωοτεχνικές πρακτικές.
Εάν τα μέτρα που θεσπίζονται βάσει της νομοθεσίας της Ένωσης επιβάλλουν τον περιορισμό της πρόσβασης των ορνίθων σε υπαίθριους χώρους για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας ή της υγείας των ζώων, τα αβγά μπορούν να διατίθενται στο εμπόριο ως «αβγά ελεύθερης βοσκής», παρά τον περιορισμό αυτό, υπό την προϋπόθεση ότι η πρόσβαση των ωοτόκων ορνίθων σε υπαίθριους χώρους δεν έχει περιοριστεί για περισσότερο από 16 συναπτές εβδομάδες. Η μέγιστη αυτή περίοδος αρχίζει από την ημερομηνία κατά την οποία περιορίστηκε πράγματι η πρόσβαση της εν λόγω ομάδας ορνίθων, που έχουν εισαχθεί ταυτόχρονα στον ορνιθώνα, σε υπαίθριους χώρους.
β) Ο υπαίθριος χώρος που διατίθεται για τις όρνιθες καλύπτεται, στο μεγαλύτερο μέρος του, με βλάστηση και δεν χρησιμοποιείται για άλλους σκοπούς παρά μόνο ως οπωρώνας, αραιό δάσος και βοσκότοπος, εάν αυτό επιτρέπεται από τις αρμόδιες αρχές.
γ) Η πυκνότητα των ορνίθων στον υπαίθριο χώρο δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει ποτέ τις 2.500 όρνιθες ανά εκτάριο διαθέσιμης επιφάνειας ή τη μία όρνιθα ανά 4 m². Ωστόσο, όταν υπάρχει ελάχιστη διαθέσιμη επιφάνεια 10 m² ανά όρνιθα, εφαρμόζεται η εκ περιτροπής πρακτική και οι όρνιθες έχουν ίση πρόσβαση σε όλο τον χώρο καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του σμήνους, κάθε περίφρακτος χώρος που χρησιμοποιείται πρέπει ανά πάσα στιγμή να εξασφαλίζει τουλάχιστον 2,5 m² ανά όρνιθα.
δ) Σύμφωνα με τις πρόνοιες της Οδηγίας 1999/74/ΕΚ, άρθρο 4(1)(3)(β)(ii) ο υπαίθριος χώρος δεν πρέπει να εκτείνεται πέραν μιας ακτίνας 150 μέτρων από το πλησιέστερο άνοιγμα του κτηρίου. Ωστόσο, επιτρέπεται επέκταση μέχρι 350 μέτρα από το πλησιέστερο άνοιγμα του κτηρίου υπό τον όρο ότι υπάρχουν αρκετά προστατευτικά υπόστεγα κατανεμημένα ομοιόμορφα σε ολόκληρη την έκταση του υπαίθριου χώρου με τέσσερα τουλάχιστον υπόστεγα ανά εκτάριο.

Και καλά νέα

Ασφαλώς, από τα επίσημα στοιχεία του αρμόδιου υπουργείου, δεν προέκυψαν μόνο κακά νέα. Υπήρχαν και καλά. Αφορούν τους ελέγχους με σκοπό την εξακρίβωση της γνησιότητας της εκτροφής ελευθέρας βοσκής κοτόπουλων. Τα τελευταία πέντε έτη διενεργήθηκαν συνολικά 11 έλεγχοι σε δύο μονάδες παραγωγής κρέατος πουλερικών, χωρίς να προκύψει κάτι μεμπτό.

Η «βιομηχανία» του αβγού στην Κύπρο

Πληροφορίες κάνουν λόγο για παρείσφρηση μη σφραγισμένων αβγών στο παζάρι, αμφιβόλου προέλευσης και ποιότητας, αλλά και για μικροπαραγωγούς, οι οποίοι παρανομούν διαθέτοντας στην αγορά μεγαλύτερες ποσότητες απ’ αυτές που προβλέπει ο νόμος, χωρίς χημικούς ή άλλους ελέγχους. Έχουμε επεκταθεί μόνο στις πληροφορίες που διασταυρώσαμε και προκύπτουν από επίσημη ενημέρωση. Μια εξάδα αβγών ελευθέρας βοσκής μπορεί να στοιχίσει στον καταναλωτή μέχρι και 3 ευρώ, ενώ μια εξάδα βιολογικών αβγών υπερβαίνει αυτό το -φαινομενικά πάντα- μικρό ποσό.

Μπορεί όταν αναφερόμαστε σε «βιομηχανία» του αβγού στην Κύπρο κάποιοι να σκέφτονται «σιγά τα ωά», ωστόσο, αυτή η φράση μάλλον δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.

Η θρεπτική τους αξία, αλλά και η ευρεία χρήση τους, καθιστούν την παραγωγή τους ιδιαίτερα επικερδή για έναν επιχειρηματία του κλάδου. Αρκεί να σημειώσουμε πως μια εξάδα αβγών ελευθέρας βοσκής μπορεί να στοιχίσει στον καταναλωτή μέχρι και 3 ευρώ, ενώ μια εξάδα βιολογικών αβγών υπερβαίνει αυτό το -φαινομενικά πάντα- μικρό ποσό.

Κι ασφαλώς όσοι ψωνίζουν σε υπεραγορές, γνωρίζουν πολύ καλά πως τα ράφια είναι γεμάτα από διάφορες επωνυμίες αλλά και ποιότητες.
Κυπριακές αγορές, μάλιστα, κατόπιν συμφωνιών με παραγωγούς μεγάλων ποσοτήτων, συνάπτουν συμφωνίες και τα διαθέτουν ως δική τους πατέντα, κινούμενες ασφαλώς στο πλαίσιο του νόμου.

Την ίδια στιγμή, πληροφορίες κάνουν λόγο για παρείσφρηση μη σφραγισμένων αβγών στο παζάρι, αμφιβόλου προέλευσης και ποιότητας, αλλά και για μικροπαραγωγούς, οι οποίοι παρανομούν διαθέτοντας στην αγορά (μπακάλικα κ.λπ.) μεγαλύτερες ποσότητες απ’ αυτές που προβλέπει ο νόμος, χωρίς χημικούς ή άλλους ελέγχους. Ίσως γι’ αυτούς τους λόγους πολλοί «μπασμένοι» μας παραπέμπουν σε τροφοδοσία ξενοδοχείων και κάνουν λόγο για υψηλούς τζίρους.

Βέβαια, στο παρόν ρεπορτάζ, στόχος μας είναι να επεκταθούμε μόνο στις πληροφορίες που έχουμε διασταυρώσει και προκύπτουν από επίσημη ενημέρωση.
Πάμε να δούμε, λοιπόν, κάποιες σημαντικές παραμέτρους της «βιομηχανίας», βάσει ενημερωτικού υλικού του αρμόδιου υπουργείου.

Η παραγωγή στην Κύπρο

Στην Κύπρο τα αβγά παράγονται σε εγκαταστάσεις όπου χρησιμοποιείται, ως επί το πλείστον, το σύστημα εκτροφής κλωβοστοιχίας (διευθετημένοι κλωβοί). Ο νόμος προνοεί για τη δυνατότητα ταξινόμησης, σήμανσης και εμπορίας αβγών που παράγονται σε εναλλακτικά συστήματα εκτροφής ορνίθων (αβγά αχυρώνα ή στρωμνής, αβγά ελεύθερης βοσκής και αβγά βιολογικής παραγωγής) και σε διευθετημένους κλωβούς. Οι ελάχιστες απαιτήσεις που πρέπει να πληρούν τα συστήματα παραγωγής για τις διάφορες μεθόδους εκτροφής ωοτόκων ορνίθων είναι οι εξής:

1. Τα «αβγά κλωβοστοιχίας» πρέπει να παράγονται σε εγκαταστάσεις οι οποίες πληρούν τουλάχιστον τις προϋποθέσεις του άρθρου 6 της Οδηγίας 1999/74/ΕΚ περί των στοιχειωδών απαιτήσεων για την προστασία των ωοπαραγωγών ορνίθων.
2. Τα «αβγά αχυρώνα ή αβγά στρωμνής» πρέπει να παράγονται σε εγκαταστάσεις οι οποίες πληρούν τουλάχιστον τις προϋποθέσεις του άρθρου 4 της Οδηγίας 1999/74/ΕΚ.
3. Τα «αβγά ελεύθερης βοσκής» (οι ελάχιστες απαιτήσεις έχουν παρατεθεί αναλυτικά στο α’ μέρος του ρεπορτάζ)
4. Τα «αβγά βιολογικής παραγωγής» επιβάλλεται να παράγονται σε μονάδες βιολογικής εκτροφής ορνίθων αβγοπαραγωγής, οι οποίες, εκτός από την υποχρέωση για εφαρμογή των προνοιών του άρθρου 4 της Οδηγίας 1999/74/ΕΚ, θα πρέπει να εφαρμόζουν και τις πρόνοιες του περί Βιολογικής Παραγωγής Νόμου του 2004 – 227(Ι)/2004. Συγκεκριμένα, ο εν λόγω νόμος προνοεί για την καταγωγή των ορνίθων και τη διατροφή τους, τις συνθήκες διαβίωσής τους, την τήρηση στοιχείων, τη σήμανση, τον έλεγχο και την πιστοποίηση των αβγών βιολογικής παραγωγής.

Αυστηρές προϋποθέσεις τίθενται και για τις εγκαταστάσεις στις οποίες γίνεται ωοσκόπηση, ταξινόμηση, σήμανση και συσκευασία αβγών. Η αίτηση αξιολογείται και εκδίδεται έγκριση κέντρου συσκευασίας αβγών εφόσον διαπιστωθεί, μετά από σχετικό έλεγχο, ότι:

Η εγκατάσταση έχει τον τεχνικό εξοπλισμό που απαιτείται για τον ορθό χειρισμό των αβγών, ο οποίος περιλαμβάνει ανάλογα με την περίπτωση:
i) κατάλληλο εξοπλισμό ωοσκόπησης, αυτόματο ή χειριζόμενο από προσωπικό σε συνεχή βάση, ο οποίος να επιτρέπει την εξέταση της ποιότητας κάθε αβγού χωριστά, ή άλλο κατάλληλο εξοπλισμό,
ii) διατάξεις μέτρησης του ύψους του αεροθαλάμου των αβγών,
iii) εξοπλισμό ταξινόμησης των αβγών ανά κατηγορία βάρους,
iv) έναν ή περισσότερους εγκεκριμένους ζυγούς για τη ζύγιση των αβγών, και
v) εξοπλισμό σήμανσης των αβγών.

Να σημειωθεί ότι η άδεια λειτουργίας κέντρου συσκευασίας αβγών εκδίδεται από τις Κτηνιατρικές Υπηρεσίες.
Στα εγκεκριμένα κέντρα συσκευασίας αβγών αποδίδεται σχετικός κωδικός ο οποίος αναγράφεται πάνω στις συσκευασίες των αβγών. Σε περίπτωση που οι προϋποθέσεις με βάση τις οποίες χορηγήθηκε η έγκριση ή οι όροι για τον απαραίτητο τεχνικό εξοπλισμό που απαιτείται για τον ορθό χειρισμό των αβγών δεν πληρούνται, το Τμήμα Γεωργίας μπορεί να ανακαλέσει την έγκριση.

Τα αβγά ταξινομούνται ανάλογα με τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά στην κατηγορία Α ή στην κατηγορία Β. Τα αβγά της κατηγορίας Α μπορούν να διατεθούν στα σημεία λιανικής πώλησης και στις μονάδες ομαδικής εστίασης. Σημειώνεται ότι τα αβγά κατηγορίας Β προορίζονται μόνο για τη βιομηχανία ειδών διατροφής και τον μη διατροφικό κλάδο.
Πάνω στο κέλυφος των αβγών της κατηγορίας Α πρέπει να αναγράφεται ο κωδικός παραγωγού που αποτελείται από 7 ομάδες ψηφίων στις οποίες παρεμβάλλονται οι λατινικοί χαρακτήρες CY (διακριτικά της Κύπρου) οι οποίες έχουν κωδικοποίηση, μέσω της οποίας παρέχονται πληροφορίες.

Τα αβγά κατηγορίας Α σημαίνονται, ταξινομούνται και συσκευάζονται εντός 10 ημερών από την ημερομηνία ωοτοκίας. Στην εξωτερική επιφάνεια των συσκευασιών των αβγών της κατηγορίας Α, που διατίθενται προς πώληση στους καταναλωτές, πρέπει να αναγράφονται ευκρινώς και ευανάγνωστα συγκεκριμένες πληροφορίες για την προέλευση, την ποιότητα κ.ά.

Σύμφωνα με τη νομοθεσία, οι παραγωγοί και τα κέντρα συσκευασίας αβγών πρέπει να τηρούν μητρώα με τις μεθόδους εκτροφής αναλυτικά και τα κέντρα συσκευασίας (ανά μέθοδο εκτροφής και σε ημερήσια βάση).

Οι παραγωγοί πρέπει να συμμορφώνονται με την κτηνιατρική νομοθεσία, να τηρούν καθημερινά μητρώα με τα στοιχεία που προβλέπει η νομοθεσία και να παραδίδουν τα αβγά τους σε εγκεκριμένα κέντρα συσκευασίας αβγών.

Πωλήσεις αβγών επιτρέπεται να γίνονται και απευθείας σε καταναλωτές που προμηθεύονται τα αβγά τους από τη μονάδα παραγωγής ή με κατ’ οίκον πώλησή τους στην περιφέρεια παραγωγής.

Τα κέντρα συσκευασίας αβγών πρέπει να εξασφαλίζουν έγκαιρα έγκριση από το Τμήμα Γεωργίας, να προμηθεύονται αβγά από μονάδες παραγωγής αβγών που είναι εγγεγραμμένες στο σχετικό μητρώο των Κτηνιατρικών Υπηρεσιών και να τηρούν όλες τις πρόνοιες του νόμου.

Τα σημεία λιανικής πώλησης και οι μονάδες ομαδικής εστίασης πρέπει να προμηθεύονται αβγά μόνο από εγκεκριμένα κέντρα συσκευασίας αβγών. Επίσης, πρέπει να φροντίζουν ώστε τα αβγά να φυλάσσονται σε περιβάλλον που να μην προκαλεί την αλλοίωσή τους (χωρίς, όμως, η θερμοκρασία του χώρου φύλαξής τους να είναι χαμηλότερη των +5°C). Παράλληλα, στην περίπτωση πώλησης αβγών χύμα, το σημείο λιανικής πώλησης είναι υπεύθυνο να τοποθετεί σε ευδιάκριτο σημείο, μπροστά από τα αβγά, σήμανση με τις ενδείξεις που αφορούν την ποιότητα των αβγών, την κατηγορία βάρους τους, τη μέθοδο εκτροφής, τη διευκρίνιση του κωδικού παραγωγού και την ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητάς τους.

Όταν τα αβγά πωλούνται χύμα σε τοπικές λαϊκές αγορές και όταν ο παραγωγός εκτρέφει λιγότερες από 50 όρνιθες, μπορεί να το δηλώσει στο Τμήμα Γεωργίας και να του δοθεί άδεια για να πωλεί τα αβγά του χωρίς να σφραγίζονται, φτάνει να τοποθετεί σήμανση με την επωνυμία και τη διεύθυνσή του. Σε αντίθετη περίπτωση τα αβγά πρέπει να σφραγίζονται στη μονάδα παραγωγής πριν διατεθούν προς πώληση. Στην περίπτωση πώλησης αβγών που προέρχονται από μονάδες παραγωγής αβγών (πάνω από 350 όρνιθες) ισχύουν οι ίδιες πρόνοιες για τη σήμανση των αβγών και των συσκευασιών τους όπως και στην πώληση των αβγών στα σημεία λιανικής πώλησης.

Οι καταναλωτές όταν προμηθεύονται αβγά από σημεία λιανικής πώλησης πρέπει να διαβάζουν προσεκτικά τις ενδείξεις της σήμανσης των συσκευασιών τους για να διαπιστώνουν ότι αυτά προέρχονται από κέντρο συσκευασίας αβγών και να είναι σε θέση να επιλέγουν αβγά σύμφωνα με τις προτιμήσεις τους. Οι καταναλωτές προτρέπονται να επικοινωνούν με την αρμόδια αρχή όταν διαπιστώνουν παραβάσεις της νομοθεσίας.

ΠΙΝΑΚΑΣ

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΤΗΣΙΩΣ (ΣΕ ΤΟΝΟΥΣ):

2018: 9.369
2017: 9.635
2016: 9.657
2015: 9.222
2014: 10.556
2013: 10.594
2012: 9.610
2011: 9.472
2010: 8.613
2009: 9.787
2008: 9.880
2007: 8.577
2006: 9.087
2005: 9.457
2004: 10.962
2003: 13.655
2002: 12.320
2001: 11.190
2000: 10.584
1999: 10.622
1998: 10.584
1997: 9.223
1996: 10.206
1995: 9.526
1994: 9.072
1993: 9.450
1992: 7.484
1991: 9.072
1990: 9.450
1989: 8.770
1988: 7.356
1987: 7.552
1986: 6.426
1985: 6.819
1984: 7.235
1983: 6.199
1982: 7.057
1981: 7.484
1980: 6.309
1979: 6.275
1978: 6.955
1977: 6.691
1976: 6.502
1975: 4.914
1974: 5.897
1973: 7.409
1972: 7.636
1971: 7.258
1970: 7.182
1969: 6.804
1968: 6.804
1967: 6.048
1966: 5.670
1965: 5.292
1964: 4.536
1963: 4.309
1962: 4.158
1961: 3.780
1960: 3.478

* Ο πίνακας είναι με βάση στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας.

Πηγή: Πολίτης