Δρ. Σώζος Φασουλιώτης: «Ένα μικρό φως στο μικροσκόπιο, μια αχτίδα ζωής στο εργαστήριο»
Ο ερχομός ενός παιδιού δεν είναι για όλους μια εύκολη υπόθεση. Πολλές φορές για να επιτευχθεί μια εγκυμοσύνη απαιτούνται πολλές προσπάθειες. Η υπογονιμότητα λοιπόν είναι ένα ζήτημα το οποίο προκύπτει σε πολλά ζευγάρια με αρκετή συχνότητα. Για κάποιες γυναίκες μια εγκυμοσύνη έμοιαζε κάποτε με ένα απομακρυσμένο όνειρο.
Στην Κύπρο εδώ και κάποια χρόνια ο Δρ. Σώζος Φασουλιώτης, γυναικολόγος στην Κλινική ΙΣΙΣ, μέσα απο την άρτια επιστημονική του κατάρτιση, τη συνεχόμενη εκπαίδευσή του, την εμπειρία του και φυσικά την αγάπη του για αυτό που κάνει, κατάφερε να δώσει ελπίδα και να πραγματοποιήσει όνειρα ζωής εκατοντάδων ζευγαριών/γυναικών.
Το 2020 γεννήθηκαν στην Κλινική ΙΣΙΣ, 350 παιδιά μετά απο εξωσωματική γονιμοποίηση. “Ένα μικρό φως στο μικροσκόπιο, μια αχτίδα ζωής στο εργαστήριο” λοιπόν. Με αφορμή αυτό, ο Δρ. Φασουλιώτης μας απαντά καίριες ερωτήσεις στο φλέγον ζήτημα της υπογονιμότητας που απασχολεί πολλά ζευγάρια και γυναίκες.
Γιατρέ, πώς ορίζεται η υπογονιμότητα και πότε ένα ζευγάρι θεωρείται υπογόνιμο;
Ένα ζευγάρι που έχει ήδη περάσει ένα χρόνο ελεύθερων προσπαθειών χωρίς να συλλάβει παιδί φυσιολογικά τότε είναι απαραίτητο να αποταθεί σε ειδικό για να γίνει διερεύνηση της γονιμότητας των δύο συντρόφων. Ο έλεγχος ενδεχομένως να χρειάζεται να γίνει ακόμη νωρίτερα, συνήθως στο εξάμηνο, όταν υπάρχει γνωστός παράγοντας υπογονιμότητας (π.χ. από το ιστορικό του ζευγαριού ή λόγω προχωρημένης ηλικίας της γυναίκας).
Σήμερα, ένα στα έξι ζευγάρια καλούνται να αντιμετωπίσουν την υπογονιμότητα και οι μέθοδοι που μπορούν να τα βοηθήσουν να φέρουν στον κόσμο ένα μωρό ποικίλουν (προγραμματισμένες επαφές με ή χωρίς φαρμακευτική διέγερση των ωοθηκών, σπερματέγχυση, εξωσωματική γονιμοποίηση, κ.α.).
Όταν ένα ζευγάρι/ή μια γυναίκα έρθει αντιμέτωπο/αντιμέτωπη με την λέξη υπογονιμότητα αρχίζει να χάνει τις ελπίδες του στην προσπάθεια απόκτησης παιδιού. Ποιές δυνατότητες παρέχονται μέσω των εργαστηρίων σας σε αυτά τα ζευγάρια;
Ζευγάρια που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν ακολουθούν μια σειρά από διάφορες πρακτικές για να επιτύχουν το στόχο τους.
Η ακολουθία αυτών των πραγμάτων μπορεί να αποτελείται από την ωοθηκική διέγερση και την πρόκληση ωορρηξίας. Εάν αυτές οι μέθοδοι δεν φέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα ή δεν είναι κατάλληλες τότε οι µέθοδοι που εφαρμόζονται στο εμβρυολογικό εργαστήριο της κλινικής ΙΣΙΣ είναι πολλές και ποικίλες, ξεκινώντας από τη σπερµατέγχυση και την εξωσωµατική γονιµοποίηση, κρυοσυντήρηση εµβρύων, τη δωρεά γενετικού υλικού (ωαρίων και σπερµατοζωαρίων), τη µικρογονιµοποίηση ωαρίων (ICSI) και τον προεµφυτευτικό προγεννητικό έλεγχο καθώς και την κρυοσυντήρηση ωαρίων.
Ποιά τα βήματα ενός ζευγαριού/γυναίκας που η προτεινόμενη μέθοδος θεραπείας είναι η εξωσωματική γονιμοποίηση;
Αρχικά, το ζευγάρι θα πρέπει να αποταθεί σε ιατρό, ειδικό σε θέματα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Κατά τη διάρκεια της πρώτης επίσκεψης στο κέντρο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, ο γυναικολόγος θα λάβει ένα λεπτομερές ιστορικό και των δύο συντρόφων.
Στη συνέχεια, το ζευγάρι υποβάλλεται σε κάποιες βασικές εξετάσεις. Από την πλευρά της γυναίκας συνήθως γίνεται ορμονικός έλεγχος με απλή ανάλυση αίματος που γίνεται την 2η ή 3η ημέρα της περιόδου έτσι ώστε να εκτιμηθεί η ωοθηκική λειτουργία. Ενδεχομένως να απαιτηθεί και ένα υπερηχογράφημα της μήτρας και των ωοθηκών όπως και έλεγχος της βατότητας των σαλπίγγων με υστεροσαλπιγγογραφία ή υδροσονογραφία. Από την πλευρά του άνδρα απαιτείται ένα σπερμοδιάγραμμα, στο οποίο εξετάζονται τρείς κύριοι παράμετροι του σπέρματος: ο αριθμός των σπερματοζωαρίων, η κινητικότητά τους και η μορφολογία.
Σε περίπτωση που η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι η προτεινόμενη μέθοδος που πρέπει να ακολουθήσει το ζευγάρι, τότε ακολουθεί η ορμονική διέγερση των ωοθηκών στη γυναίκα. Στόχος αυτής της διαδικασίας είναι η παραγωγή πολλών ώριμων ωαρίων, σε αντίθεση με το ένα που παράγεται φυσιολογικά κάθε μήνα για να αυξηθούν τα ποσοστά επιτυχίας της μεθόδου. Όταν εκτιμηθεί ότι τα ωοθυλάκια της γυναίκας έχουν ικανοποιητικό αριθμό και μέγεθος, γίνεται η ωοληψία η οποία είναι διαδικασία κατά την οποία λαμβάνονται με αναισθησία διακολπικά τα ωάρια από τις ωοθήκες. H διαδικασία είναι απλή και χωρίς πόνο.
Την ίδια ημέρα συλλέγεται και προετοιμάζεται το δείγμα σπέρματος με το οποίο γίνεται η γονιμοποίηση των ωαρίων έξω από το σώμα της γυναίκας, σε ένα ειδικά εξοπλισμένο εμβρυολογικό εργαστήριο και σε συνθήκες που μιμούνται το εσωτερικό της μήτρας. Ακολούθως, τα έμβρυα που δημιουργούνται μεταφέρονται πίσω στη μήτρα της γυναίκας με στόχο να επέλθει εγκυμοσύνη.
Γιατρέ, ποιές είναι οι βασικές προϋποθέσεις ούτως ώστε να πετύχει μια εξωσωματική γονιμοποίηση;
Τα τελευταία χρόνια έχουν βελτιωθεί σημαντικά τα ποσοστά επιτυχίας μετά από μια εξωσωματική γονιμοποίηση και είναι ευχάριστο ότι η Κύπρος δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από εργαστήρια του εξωτερικού.
Τα ποσοστά επιτυχίας εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, ανάμεσα στους οποίους πιο σημαντικοί είναι η ηλικία της γυναίκας που καθορίζει την ποιότητα των ωαρίων, η κατασκευή του ενδομητρίου, η ποιότητα του σπέρματος του άνδρα και άλλοι παράγοντες που υπαγορεύονται από το ιστορικό του ζευγαριού.
Σε συνδυασμό με τα ανωτέρω καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία έχουν οι ικανότητές και η γνώση των θεραπόντων ιατρών, των εμβρυολόγων, των νοσοκόμων και άλλων επιστημόνων που εμπλέκονται στη θεραπεία.Για το σκοπό αυτό, έχουμε οργανώσει τη μεγαλύτερη ομάδα η οποία απαρτίζεται από κορυφαίους ιατρούς και εμβρυολόγους στον τομέα της ιατρικώς υποβοηθούμενης ανθρώπινης αναπαραγωγής και άριστους συνεργάτες (γενετιστές, ψυχολόγους, διατροφολόγους, κ.ά.). Επιπλέον, έχουμε επενδύσει στο να αναπτύξουμε ένα άρτια εξοπλισμένο εργαστήριο εμβρυολογίας που λειτουργεί σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα αξιοποιώντας ό,τι πιο σύγχρονο έχει να προσφέρει η τεχνολογία στον κλάδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Η υπογονιμότητα είναι ο μόνος λόγος για να καταφύγει κάποιο ζευγάρι/γυναίκα σε εξωσωματική γονιμοποίηση;
Η εξωσωματική γονιμοποίηση δεν απευθύνεται μόνο σε υπογόνιμα ζευγάρια. Πολλά ζευγάρια που είναι φορείς κληρονομικών ασθενειών άλλων πιο συχνών όπως π.χ. φορείς Β’ θαλασσαιμίας (στίγμα) ή πιο σπάνιων όπως π.χ. Huntington’s disease καταφεύγουν στην εξωσωματική, μέσω της οποίας παρέχεται η δυνατότητα να διεξαχθεί προεμφυτευτικός προγεννητικός έλεγχος στα έμβρυα που θα προκύψουν από την εξωσωματική και να μεταφερθούν πίσω στη μητέρα μόνο τα υγιή έμβρυα, προκειμένου να αποφευχθεί η γέννηση ενός παιδιού που νοσεί. Επίσης, προεμφυτευτικός προγεννητικός έλεγχος μπορεί να πραγματοποιηθεί σε ζευγάρια με επαναλαμβανόμενες αποβολές ή με ανώμαλο καρυότυπο για ανεύρεση εμβρύων με υγιή καρυότυπο για να γίνει εμβρυομεταφορά.
Επιπλέον, στην εξωσωματική γονιμοποίηση καταφεύγουν μονήρης γυναίκες που επιθυμούν να αποκτήσουν παιδί χωρίς να βρίσκονται σε μόνιμη σχέση.
Τι είναι η κρυοσυντήρηση ωαρίων που όλο και περισσότερο ακούμε τελευταία;
Είναι πλέον σημαντικό, όταν μια γυναίκα επιθυμεί να διατηρήσει τη γονιμότητα της, είτε επειδή πρόκειται να μπει σε πρόγραμμα χημειοθεραπείας/ακτινοβολίας, είτε λόγω οικογενειακού ιστορικού πρόωρης εμμηνόπαυσης, είτε επειδή έχει αποφασίσει να καθυστερήσει την απόκτηση ενός παιδιού προκειμένου να εκπληρώσει επαγγελματικούς ή άλλου είδους προσωπικούς στόχους, να αποτείνεται έγκαιρα στους ειδικούς. Σε τέτοια περιστατικά, ενδέχεται να προταθεί η διαδικασία κρυοσυντήρησης ωαρίων.
Κατά τη διαδικασία αυτή, τα ωάρια που λαμβάνονται κρυοσυντηρούνται στο εργαστήριο με τη μέθοδο της υαλοποίησης (vitrification) και ακολούθως με ειδικά μέσα και διαδικασίες αποθηκεύονται στο εργαστήριο, χωρίς να επηρεάζεται η ποιότητα τους, μέχρις ότου η γυναίκα αποφασίσει να τα χρησιμοποιήσει για να αποκτήσει παιδί. Η μέθοδος αυτή αποτελεί σήμερα μια ασφαλή μέθοδο ρουτίνας με πολύ υψηλά ποσοστά επιτυχίας. Στη συνέχεια, όταν η γυναίκα αποφασίσει να χρησιμοποιήσει τα ωάρια της, αυτά αποψύχονται και γονιμοποιούνται στο εργαστήριο μαζί με το σπέρμα του συντρόφου ή δότη.
Η διαδικασία κρυοσυντήρησης εμβρύων/ωαρίων/σπέρματος χρησιμοποιείται ήδη για πάρα πολλά χρόνια και θεωρείται μία εξαιρετικά ασφαλής τεχνική με πολύ υψηλά ποσοστά επιτυχίας. Αυτό επιβεβαιώνεται από την μεγάλη εμπειρία που αποκτήθηκε από την μακροχρόνια εφαρμογή της ανθρώπινης υποβοηθούμενης αναπαραγωγής παγκόσμια.
Πόσο σημαντική είναι η έγκαιρη ενημέρωση και συζήτηση με τον γυναικολόγο όσον αφορά τον οικογενειακό προγραμματισμό και πώς η πρόληψη μπορεί να μειώσει την υπογονιμότητα ή και να αυξήσει το ποσοστό επιτυχίας μιας μελλοντικής εγκυμοσύνης;
Η έγκαιρη και λεπτομερής ενημέρωση των γυναικών από τον γυναικολόγο από νεαρή ηλικία σε ότι αφορά τον οικογενειακό προγραμματισμό, γονιμότητα, επίδραση ηλικίας στην αναπαραγωγή, αντισύλληψη αλλά και αποφυγή παραγόντων που συνδέονται με την πιθανή πρόκληση υπογονιμότητας όπως σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα αποτελούν πυλώνες θεμελίωσης προστασίας της γονιμότητας των γυναικών και θα πρέπει να γίνονται συστηματικά.
Παράλληλα θα πρέπει να γίνεται ενημέρωση για τις μεθόδους προστασίας γονιμότητας όπως η κρυοσυντήρηση ωαρίων με λεπτομερή ανάλυση των πλεονεκτημάτων της τεχνικής αυτής.
Πότε λοιπόν μια γυναίκα πρέπει να σκεφτεί την κρυοσυντήρηση των ωαρίων της;
Ο χρόνος επηρεάζει αρνητικά τη γονιμότητα της γυναίκας, με την ποιότητα των ωαρίων της να φθίνει περίπου μετά την ηλικία των 35 ετών. Αυτό έχει ως συνέπεια να μειώνονται αργά αλλά σταθερά και οι πιθανότητες εγκυμοσύνης μετά από μια ηλικία.
Θα συμβουλεύαμε τις γυναίκες που εκτιμούν ότι θα καθυστερήσουν να ολοκληρώσουν την οικογένεια τους, ενδεχομένως σε ηλικίες πέραν των 30 ετών, να αποτείνονται έγκαιρα στους ειδικούς οι οποίοι θα συζητήσουν μαζί τους τις επιλογές που έχουν.
Υπάρχει κάποια κρατική στήριξη αυτών των ζευγαρίων/γυναικών που προαναφέραμε;
Τον Απρίλιο του 2020, το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε το αναθεωρημένο σχέδιο επιδότησης υπογόνιμων ζευγαριών με σκοπό την αντιμετώπιση της υπογονιμότητας στην Κύπρο.
Δικαίωμα επιδότησης έχουν οι μόνιμοι κάτοικοι Κύπρου και δικαιούχοι του ΓΕΣΥ για κύκλους που διενεργούνται εντός της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ζευγάρια (όπου ζευγάρι ορίζεται ως άνδρας και γυναίκα) που έχουν τελέσει νόμιμο γάμο ή έχουν συνάψει πολιτική συμβίωση καθώς και μονήρες άτομα ή ζευγάρια που καταφεύγουν σε παρένθετη μητρότητα ή γυναίκες άνω των 50, αφού εξασφαλίσουν τη σχετική άδεια από το συμβούλιο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, είναι δικαιούχοι του σχεδίου.
Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι η επιδότηση παρέχεται μέχρι και τέσσερις φορές σε άτεκνα ζευγάρια ενώ παρέχεται μέχρι και δύο φορές σε ζευγάρια που έχουν ήδη τεκνοποιήσει. Οι κύκλοι θεραπείας που καταλήγουν σε εμβρυομεταφορά επιδοτούνται με το ποσό των 2,500 ευρώ, ενώ κύκλοι που η προσπάθεια τερματίζεται πριν το στάδιο της εμβρυομεταφοράς επιδοτούνται με το ποσό των 2,000 ευρώ.
Πέραν από την εξωσωματική, το σχέδιο προβλέπει επιδότηση για κρυοσυντήρηση ωαρίων για ιατρικούς ή/και κοινωνικούς λόγους με το ποσό των 2,000 ευρώ. Σημειώνεται επίσης ότι το αναθεωρημένο σχέδιο επιδότησης περιλαμβάνει την παραχώρηση δωρεάν φαρμάκων, μέχρι και 35 ενέσεων γοναδοτροπινών.
Obstetrician and Gynaecologist,
Fertility and IVF Specialist,
Endoscopic Surgeon
ISIS CLINIC
Ιωάννη Κληρίδη 6, 1070 Λευκωσία
Web: www.isisclinic.com
+357-22 255000
