Αλλιώς ξεκίνησε -το 2007- το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα και αλλιώς εφαρμόζεται σήμερα. Από τότε που τέθηκε σε εφαρμογή, με στόχο την προσέλκυση κάποιων κροίσων από το εξωτερικό, οι οποίοι θα έκαναν άμεσες επενδύσεις στην Κύπρο αλλά θα τη χρησιμοποιούσαν και ως βάση για τις επιχειρήσεις τους, το πρόγραμμα άλλαξε δέκα φορές, με πιο πρόσφατη τον περασμένο Αύγουστο, όταν τέθηκαν σε ισχύ οι τροποποιήσεις στον νόμο και οι κανονισμοί που ψήφισε η Βουλή τον Ιούλιο, μετά από κείμενα που κατέθεσε το Υπουργείο Εσωτερικών.
Με την πάροδο του χρόνου, χαλάρωσαν πολύ τα οικονομικά κριτήρια για την επένδυση σε ακίνητα, αναπτύξεις και έργα υποδομής που απαιτούσε κάθε φορά το κράτος για την παραχώρηση της κυπριακής υπηκοότητας και της ιδιότητας του ευρωπαίου πολίτη. Όπως καταγράφεται και μέσα στην έκθεση του Γενικού Ελεγκτή για τις πολιτογραφήσεις, από €25 εκατ. που ήταν πριν από 13 χρόνια το ύψος των επενδύσεων που έπρεπε να πραγματοποιήσει στην Κύπρο ο επενδυτής από τρίτη χώρα, σήμερα για να λάβει κάποιος κυπριακή υπηκοότητα αρκεί να επενδύσει μόλις €2 εκατ. Επίσης, στα αρχικά στάδια του προγράμματος, οι επενδυτές όφειλαν εναλλακτικά να διατηρούν καταθέσεις πέραν των €17 εκατ. στα τραπεζικά ιδρύματα της Κύπρου. Σημειωτέον ότι, μέχρι το 2011-12, λόγω των ψηλών επιτοκίων που προσέφεραν οι κυπριακές τράπεζες για καταθέσεις, πολλοί ξένοι εκατομμυριούχοι μετέφεραν με το αζημίωτο τα χρήματα τους στο νησί, εξασφαλίζοντας παράλληλα και κυπριακό-ευρωπαϊκό διαβατήριο. Βέβαια, αυτή τους η επιλογή στοίχισε το 2013 το κούρεμα καταθέσεων σε αρκετούς από αυτούς. Έως το 2012 είχαν πολιτογραφηθεί 141 ξένοι επενδυτές.
Παράλληλα, όμως, με τη μεγάλη χαλάρωση των οικονομικών προϋποθέσεων για πολιτογράφηση ξένου επενδυτή, το κράτος ενσωμάτωνε σταδιακά αρκετές ασφαλιστικές δικλείδες νομικού περιεχομένου, ώστε να καταστήσει αυστηρότερο τον έλεγχο για το ποιόν των επενδυτών και να «κλείσει τα στόματα» όσων διαμαρτύρονταν, στις Βρυξέλλες, σε διεθνείς οργανισμούς αλλά και σε ξένα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Την σταδιακή ενίσχυση των νομικών κριτηρίων πολιτογράφησης αλλά και την ταυτόχρονη χαλάρωση των οικονομικών κριτηρίων την αναδεικνύει στην έκθεσή της που δημοσιεύτηκε την Πέμπτη και η Ελεγκτική Υπηρεσία. Η έκθεση αφορά δειγματοληπτική έρευνα που πραγματοποίησε η υπηρεσία σε πέντε φακέλους, μετά τον σάλο που προκλήθηκε διεθνώς από τα ρεπορτάζ του Al Jazeera. Ωστόσο, όπως αποδεικνύεται, παρά την ενδυνάμωση των ελέγχων, η Δημοκρατία δεν κατάφερε να αλλάξει ουσιαστικά την αρνητική εικόνα του προγράμματος στο εξωτερικό.
Η περιπέτεια του προγράμματος
Η έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας παρουσιάζει τους βασικούς σταθμούς του επενδυτικού προγράμματος, το οποίο μάλιστα αρχικά δεν λεγόταν καν έτσι.
Το 2007, επί διακυβέρνησης Τάσσου Παπαδόπουλου, το Υπουργικό Συμβούλιο στο πλαίσιο μέτρων ενθάρρυνσης άμεσων ξένων επενδύσεων και προσέλκυσης φυσικών προσώπων υψηλής εισοδηματικής στάθμης, για εγκατάσταση και δραστηριοποίηση στην Κύπρο, άρχισε την παραχώρηση υπηκοοτήτων. Σε εκείνο το στάδιο, όμως, παραχωρούνταν κυπριακές υπηκοότητες σε πολύ εξαιρετικές περιπτώσεις «παροχής υψίστου επιπέδου υπηρεσιών προς τη Δημοκρατία». Ο επενδυτής έπρεπε να προχωρήσει σε επενδύσεις ύψους €25 εκατ. ή να έχει καταθέσεις στις τράπεζες της Κύπρου, ύψους €17 εκατ. Απαραίτητη προϋπόθεση ήταν οι ενδιαφερόμενοι να αγοράσουν μόνιμη ιδιόκτητη κατοικία στο νησί. Με αυτό τον τρόπο ενισχύθηκε και η οικοδομική βιομηχανία αλλά δημιουργήθηκε ή μεγάλωσε η φούσκα στις τιμές των ακινήτων.
Τον Οκτώβριο του 2011, η κυβέρνηση Χριστόφια αποφάσισε να προχωρήσει σε χαλάρωση των επενδυτικών κριτηρίων, σε μια προσπάθεια να προσελκύσει περισσότερους επενδυτές, καθώς η παγκόσμια κρίση έδειχνε πλέον τα δόντια της και στην Κύπρο. Το ύψος των απαιτούμενων άμεσων επενδύσεων μειώθηκε στα €10 εκατ. (μείωση 15 εκατ.) και των καταθέσεων στα €15 εκατ. (μείωση 2 εκατ.). Παράλληλα, οι ενδιαφερόμενοι έπρεπε να αγοράσουν ή να ανεγείρουν κατοικία αξίας €500 χιλ. Μάλιστα, τότε είχαν εισαχθεί και κριτήρια αξιολόγησης του πρότερου βίου, τα οποία περιλάμβαναν πιστοποιητικό λευκού ποινικού μητρώου και οι επενδυτές-αιτητές δεν έπρεπε να περιλαμβάνονται στη λίστα δέσμευσης περιουσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για πρώτη φορά είχε αποφασιστεί -με ισχύ το 2011- και η πολιτογράφηση του/της συζύγου επενδυτή και των εξαρτώμενων παιδιών, μέχρι την ηλικία των 28 ετών.
Οι αλλαγές μετά το κούρεμα
Την περίοδο της βαθιάς οικονομικής κρίσης (2013-2014) και της εφαρμογής του μνημονίου δημοσιονομικής αναπροσαρμογής, το πρόγραμμα άλλαξε τέσσερις φορές. Το κράτος καιγόταν να εξασφαλίσει χρήματα και η οικονομία απαιτούσε ρευστό, με αποτέλεσμα να χαλαρώσουν ακόμη περισσότερο τα επενδυτικά κριτήρια για μαζική πλέον προσέλκυση ξένων επενδυτών. Η αρχή έγινε στις 16 Απριλίου του 2013, ένα περίπου μήνα μετά το κούρεμα των καταθέσεων. Το ύψος των απαιτούμενων επενδύσεων μειώθηκε στα €5 εκατ. και των καταθέσεων στα €3 εκατ. Δηλαδή, το ύψος των καταθέσεων μέσα σε έξι χρόνια μειώθηκε κατά 75%. Επίσης διατηρήθηκαν τα κριτήρια του πρότερου έντιμου βίου και της μόνιμης κατοικίας των €500 χιλ. Παράλληλα, περιλήφθηκε πρόνοια για την πολιτογράφηση της/του συζύγου του επενδυτή.
Δύο εβδομάδες αργότερα και συγκεκριμένα στις 30 Απριλίου 2013 ακολούθησε νέα αλλαγή στο πρόγραμμα πολιτογραφήσεων. Συγκεκριμένα, άλλαξε η νομική βάση, καθώς ψηφίστηκε νομοσχέδιο από τη Βουλή, το οποίο παρείχε πλέον στο Υπουργικό Συμβούλιο την εξουσία για την πολιτογράφηση αλλοδαπών επιχειρηματιών και επενδυτών. Έως τότε, οι πολιτογραφήσεις αφορούσαν περιπτώσεις «παροχής υψίστου επιπέδου υπηρεσιών προς τη Δημοκρατία».
Σε λιγότερο από ένα μήνα, το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε περαιτέρω χαλάρωση των επενδυτικών κριτηρίων, με την εισαγωγή του ομαδικού σχεδίου αγοράς ακινήτων. Μετά από αυτή την απόφαση, το ύψος της επένδυσης μειώθηκε στα €2 εκατ. Επεκτάθηκε μάλιστα με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου -και χωρίς να το προβλέπει η νομοθεσία- και η πολιτογράφηση συγγενών, για να περιλαμβάνει και τα ενήλικα εξαρτώμενα τέκνα μέχρι 28 ετών.
Στις 19 Μαρτίου του 2014, άλλαξε και πάλι την απόφαση του το Υπουργικό, χαλαρώνοντας ακόμη περισσότερο τα επενδυτικά κριτήρια. Βάσει των αποφάσεων που λήφθηκαν τότε, στους δικαιούχους για πολιτογράφηση συμπεριλήφθηκαν και οι διευθυντές των εταιρειών, όταν αυτοί δημιουργούσαν φορολογικά έσοδα στη Δημοκρατία τουλάχιστον €100 χιλ. για τρία έτη.
Το Σεπτέμβριο του 2016 το Υπουργικό Συμβούλιο άνοιξε το παράθυρο για την πολιτογράφηση και άλλων αλλοδαπών. Συγκεκριμένα, προχώρησε στην επέκταση της πρόνοιας για πολιτογράφηση συγγενών, περιλαμβάνοντας και τους γονείς του επενδυτή, νοουμένου ότι είναι κάτοχοι μόνιμης ιδιόκτητης κατοικίας, που μπορεί να είναι κοινή με εκείνη του επενδυτή, αν είναι πέραν του €1 εκατ.
Δύο χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα τον Μάιο του 2018 το Υπουργικό Συμβούλιο ενίσχυσε τους ελέγχους για τα νομικά κριτήρια, μετά τον διασυρμό της χώρας διεθνώς. Στον έλεγχο του πρότερου βίου, προστέθηκε και η έρευνα δέουσας επιμέλειας. Επίσης δημιουργήθηκε το μητρώο παρόχων υπηρεσιών πολιτογραφήσεων, ενώ εισήχθη και ο κώδικας συμπεριφοράς. Μάλιστα, είχε τεθεί και πλαφόν στις πολιτογραφήσεις, οι οποίες δεν θα μπορούσαν να ξεπερνούν τις 700 το χρόνο. Τότε όμως, περιλήφθηκε στο πρόγραμμα άλλη μια χαλάρωση στα οικονομικά κριτήρια, με την αναφορά για υπό ανέγερση ακίνητα, δηλαδή ο επενδυτής θα μπορούσε να κάνει επενδύσεις και σε οικοδομές που δεν ήταν ολοκληρωμένες.
Τον Φεβρουάριο του 2019 το Υπουργικό Συμβούλιο προχώρησε σε νέες αλλαγές στο πρόγραμμα. Αποφάσισε αυστηροποίηση του ελέγχου πρότερου έντιμου βίου, με την εισαγωγή της εν ισχύι θεώρησης Schengen. Τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς έγινε πιο αυστηρός ο έλεγχος και απαγορεύθηκε η πολιτογράφηση πολιτικά εκτεθειμένων προσώπων (ΠΕΠ). Επιπλέον αυξήθηκε από τρία σε πέντε χρόνια η περίοδος που έπρεπε να διατηρούν τις επενδύσεις οι αλλοδαποί. Περιλήφθηκε και πρόνοια, σύμφωνα με την οποία οι επενδυτές, παράλληλα με τις επενδύσεις, θα πρέπει να κάνουν δωρεάν €75 χιλ. στον Κυπριακό Οργανισμό Ανάπτυξης Γης και στο Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας.
Μόλις πριν από ένα μήνα οι τελευταίες αλλαγές
Η τελευταία τροποποίηση του προγράμματος επήλθε τον περασμένο Αύγουστο, μετά την ψήφιση από τη Βουλή νομοσχεδίων και κανονισμών. Με τους νέους κανονισμούς, προκύπτουν δύο σημαντικές αλλαγές: η μία αφορά στις διαδικασίες παραχώρησης των διαβατηρίων απ’ εδώ και πέρα και η δεύτερη στο ότι με τις νέες πρόνοιες της νομοθεσίας ανοίγει ο δρόμος για να τρέξουν οι διαδικασίες ανάκλησης διαβατηρίων από τους επενδυτές για τους οποίους το Υπουργικό Συμβούλιο έλαβε σχετική απόφαση. Παράλληλα, θα επιτρέπεται πολιτογράφηση επενδυτή/επενδύτριας σε περίπτωση που η επένδυση δεν γίνεται από τον ίδιο/ίδια αλλά από την/τον σύζυγο. Επίσης, το ποσό εισφοράς στον ΚΟΑΓ, στο Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας ή στο Ταμείο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας αυξάνεται από τις €75χιλ. στις €100 χιλ. ενώ προστέθηκε και η εισφορά €100 χιλ. στο Εθνικό Ταμείο Αλληλεγγύης. Για πρώτη φορά «μπήκε» στον νόμο και πρόνοια για το δικαίωμα πολιτογράφησης και συγγενών, το οποίο άτυπα αναγνωριζόταν από το 2011, στη βάση αποφάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου.
Αυτά πρέπει να δουν Κυβέρνηση και Βουλή
Στο τμήμα των συμπερασμάτων στην έκθεση του Γενικού Ελεγκτή αναφέρεται ότι πέραν των θεμάτων λογοδοσίας και της ενδεχόμενης ανάκλησης πολιτογραφήσεων, που θα πρέπει να εξετάσει η Ανεξάρτητη Επιτροπή Εξέτασης Αποστέρησης Υπηκοότητας, όπως και των θεμάτων που, ανάλογα με την περίπτωση, θα πρέπει να εξετάσουν το Τμήμα Φορολογίας, η ΜΟΚΑΣ ή η Κεντρική Τράπεζα Κύπρου, έχουν διαπιστωθεί οι ακόλουθες σημαντικές αδυναμίες του προγράμματος, οι οποίες πρέπει να τύχουν χειρισμού από την εκτελεστική και τη νομοθετική εξουσία:
* Η αλλοίωση της φύσης του προγράμματος με την εισαγωγή, νομοθετικά πλέον από τον Αύγουστο του 2020, της ευχέρειας πολιτογράφησης μελών της οικογένειας του επενδυτή, χωρίς ουσιαστικό οικονομικό όφελος για την Δημοκρατία.
* Η απουσία κατάλληλων μηχανισμών που θα διασφάλιζαν τη διαφάνεια και τα φορολογικά έσοδα του κράτους ως προς τις αμοιβές των Παρόχων Υπηρεσιών.
* Η αδυναμία παρακολούθησης και ο μεγάλος διοικητικός φόρτος λόγω της ευχέρειας που παρέχει το πρόγραμμα για επενδύσεις σε υπό ανέγερση ακίνητα.
* Η απουσία ικανοποιητικών μηχανισμών ελέγχου που θα μείωναν το ενδεχόμενο εικονικών επενδύσεων ή πρόωρης εγκατάλειψης τους.
Πηγή: philenews
