ΤΟΥ ΝΕΥΡΟΛΟΓΟΥ-ΨΥΧΙΑΤΡΟΥ
ΔΡΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΒΕΡΕΣΙΕ
Η μόλυνση του κορονοϊού έφερε ζάλη, χάος και σύγχυση σε όλη την ανθρωπότητα. Το πρώτο σοκ φάνηκε στους περισσότερους σαν να ήταν μια άλλη ταινία επιστημονικής φαντασίας, που αν δεν μας αρέσει, τότε κάνουμε ζάπινγκ και αλλάζουμε κανάλι. Το θέμα είναι πως όλα όσα κανάλια αλλάξαμε, με έκπληξη βλέπουμε πως ανάμεσα στους ηθοποιούς είμαστε και εμείς. Η ταινία γυρίζεται στο σπίτι μας, τα έπιπλα, τα λουλούδια και οι σκάλες είναι γνώριμα και σε κάθε σπίτι ο νοικοκύρης είναι ο πρωταγωνιστής του έργου που παίζεται και οι υπόλοιποι κάτοικοι του σπιτιού μας, ηθοποιοί εν δράσει. Ο καθένας τον ρόλο του. Ακόμη και ο ρόλος του σκύλου μας αναβαθμίστηκε!
Οπότε είμαστε στο στάδιο της συνειδητοποίησης μιας νέας κατάστασης, στην οποία βρισκόμαστε, όπου το σενάριο είναι άγνωστο και ο σκηνοθέτης, λόγω καραντίνας – έτσι μας είπαν – θα δρα από μακριά. Και αυτό το δεχτήκαμε. Ούτε τον είδαμε, ούτε τον γνωρίζουμε. Μόνο τον φανταζόμαστε και έτσι απλά εκτελούμε τις διαταγές.
Το παράξενο σ’ αυτό το νέο είδος πολέμου είναι πως τώρα δεν υπάρχουν απειλές από καμιά εξουσία που να μας καθορίζουν τα παρτιζάνικα μας όρια. Τις διαταγές τις καθορίζει το αποτέλεσμα της μόλυνσης, που δεν είναι τίποτε άλλο από μια αόρατη απειλή θανάτου, που αφορά όλους – αυτούς που βγάζουν τις διαταγές και τους νόμους, (βασιλιάδες, πρωθυπουργούς, βουλευτές), αυτούς που προσέχουν αν εφαρμόζονται, (αστυνομία και στρατό), ακόμη και αυτούς που θεραπεύουν τα αποτελέσματα της μόλυνσης (γιατρούς, νοσηλευτές, φροντιστές).
Απειλή λοιπόν θανάτου για όλους.
Και εμείς όλοι υπακούμε στις Διαταγές και στους νέους Νόμους που γέννησε η «έκτακτη κατάσταση». Στις αρχές απλά και κατανοητά. Πλύσιμο χεριών με σαπούνι, όχι αντισηπτικά, ύστερα η μάσκα, πότε την φορούμε και πότε την βγάζουμε, ύστερα η καραντίνα, μετά τα δύο μέτρα απόσταση, ο τρόπος εργασίας από το σπίτι, πώς να χρησιμοποιούμε τα ηλεκτρονικά μέσα, απαγόρευση κυκλοφορίας, άρση πολλών απορρήτων, παραβίαση προσωπικών δεδομένων, παρακολούθηση, εγκλεισμός…πιθανόν στο σύντομο μέλλον τσιπ κάτω από το δέρμα και… και.. και σταδιακή μεταφορά σε ένα άλλο πολιτισμό και σε μια άλλη ψυχική διάσταση και κατάσταση. Μια κατάσταση που εναντιώνεται στην κοινωνικότητα του ανθρωπίνου όντος και όποιος τα καταφέρει ας ζήσει.
Από εδώ και πέρα αφήνουμε τον νου μας, όσο ακόμη έχει καλή την μνήμη του παρελθόντος, να συγκρίνει και φανταστεί πως θα μοιάζει ο πολιτισμός μας στην μετά τον ιό εποχή. Η επίδραση του ιού στην υγεία πιστεύουμε πως σε έξι – εννιά μήνες θα αποκατασταθεί. Φυσικά οι άνθρωποι θα ζουν συνεχώς με τον φόβο και θα περάσει αρκετός χρόνος για να γεμίσουν ξανά όλα τα καφέ και οι χώροι κοινής χρήσης όπως πριν… Η μάσκα σίγουρα θα βρίσκεται στην τσέπη μας για αρκετό χρονικό διάστημα και το ίδιο και η εθελοντική τήρηση της απόστασης.
Και φαίνεται πως θα είναι πολλά που θα αλλάξουν…
Οι γάμοι για παράδειγμα υπάρχει πιθανότητα να αλλάξουν χαρακτήρα. Κάποτε χαμογελούσαμε αστειευόμενοι πως μια μέρα δεν θα περιμένουνε ουρά για να δώσουμε «ξημέρωμα», αλλά θα τα στέλλουμε ηλεκτρονικά και πιθανόν θα παρακολουθούμε ηλεκτρονικά live από το σπίτι μας το ντύσιμο της νύφης και του γαμπρού, το μυστήριο του γάμου και πολλά άλλα…και θα κάνουμε like σε ό,τι μας αρέσει…Όσο δε αφορά το κεραστικό, να μην ανησυχούμε πως θα το χάσουμε. Η σύγχρονη τεχνολογία κάτι θα σκεφθεί και το πιο πιθανόν είναι να το παίρνουμε στο σπίτι με…ντελίβερι.
Τα πιο πάνω τα αναφέρουμε γιατί είναι ευκολονόητα και μπορούμε να τα καταλάβουμε, να τα χωνέψουμε και να τα αποδεχτούμε. Υπάρχουν όμως και ένα σωρό άλλα πιο πολύπλοκα και πιο δυσνόητα που μας περιμένουν. Αυτά είναι η νέα οικονομία, η ανεργία, η μετανάστευση, η παιδεία, η υγεία, ο πολιτισμός και η πιθανότητα της επιστροφής της μόλυνσης του ιού, ο φόβος του πολέμου…και πολλά άλλα που θα τα ζούμε και δεν θα το καταλαβαίνουμε πως είναι διαφορετικά από αυτά που ξέραμε.
Το πρώτο ερώτημα αφορά την οικονομία στην Μετά τον Ιό (Μ.Ι.) εποχή. Η οικονομία δεν είναι η ειδικότητα μας, αλλά αυτό που βλέπουμε είναι πως αυτό που θα συμβεί δεν θα είναι ανάκαμψη, αλλά αλλαγή. Η πορεία πρώτα δεν θα περάσει από την διόρθωση, αλλά από την αλλαγή. Με τον ίδιο τρόπο που παίρνεις την ηλεκτρική συσκευή για επιδιόρθωση και θα σου πουν πως αν θέλεις να την επιδιορθώσεις θα σου στοιχίσει περισσότερο από του πάρεις μια εντελώς καινούρια. Και αυτό κάνεις. Αλλαγή, όχι επιδιόρθωση. Το θέμα στην οικονομία είναι πως δεν ξέρεις τι είναι αυτό το νέο που είσαι έτοιμος να αγοράσεις. Και ποιος και με ποιους όρους θα σου το πουλήσει. Όμως όλοι ξέρουμε πολύ καλά ποιοί πουλούν και ποιοί δίνουν δανεικά χρήματα και πώς τα ζητούν πίσω.
Το θέμα είναι πως από τις συνεχείς κρίσεις δεν απόμειναν αξιόχρεα ακίνητα για υποθήκη. Και τι μένει να υποθηκεύσουμε; Τον πολιτισμό μας, τη ψυχή μας, την ελευθερία μας και τη ψυχική μας υγεία. Και αν τα χάσουμε και αυτά, νομοτελειακά θα οδηγηθούμε στην αποξένωση, στην εφαρμογή των νόμων της ζούγκλας, όπου στον αγώνα της επιβίωσης δεν υπάρχουν αξίες, αρχές, παράδοση, ήθος. Υπάρχει μόνο ο Νόμος «Ο θάνατος σου η ζωή μου». Και ακόμη τώρα είμαστε καλά γιατί ακόμη βρισκόμαστε στο ατομικό επίπεδο. Ευχαριστημένοι που έχουμε ακόμη χρήματα για να πάμε στο σούπερμαρκετ και το σούπερμαρκετ έχει ακόμη τρόφιμα…
Τι θα γίνει όταν φθάσουμε στο διακρατικό και διηπειρωτικό ή γεωγραφικό του βορρά και του νότου ανταγωνισμό και στην περίπτωση που οι νόμοι της ζούγκλας που αναφέραμε πιο πάνω, επικρατήσουν και εδώ; Να μη ξεχνούμε πως μετά την μεγάλη κρίση του 1929, με το πρόσχημα της ανακατανομής των αγορών και του πλούτου, ήρθε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Αλλά αν αφήσουμε τα μαύρα αυτά σενάρια, τα οποία ευχόμαστε ποτέ να μη πραγματοποιηθούν και πάντοτε με γνώμονα τη διαφύλαξη της ψυχικής υγείας του ατόμου, να παρακολουθήσουμε με πιο απλό τρόπο την πιθανή εξέλιξη των πραγμάτων.
Το πρώτο σίγουρο πράγμα που θα υπάρξει είναι η αύξηση της ανεργίας. Αυτό θα συμβεί σε όλες τις χώρες, αλλά εκείνες που θα έχουν πολύ σοβαρά προβλήματα είναι οι φτωχές χώρες. Ο αποκλεισμός τους δε, από τον διεθνή οικονομικό χάρτη, είτε ως χώρες παραγωγής προϊόντων ή υπηρεσιών, είτε σαν αγοραστές θα έχει σοβαρές επιπτώσεις και στις αναπτυγμένες χώρες και εκεί όπου στο παρελθόν η οικονομική ισότητα κινούσε το μέλλον, τώρα η ανισότητα θα βάλει τον κόσμο σε ένα μεγάλο φαύλο κύκλο με πάλιν άγνωστα αποτελέσματα και επιπτώσεις.
Με τον τρόπο αυτό, το στρες θα ανεβεί σε πολύ ψηλές κλίμακες. Θα αυξηθεί το άγχος και η κατάθλιψη ανάμεσα στον πληθυσμό. Ένα άλλο θέμα είναι πως οι παράγοντες που καθόριζαν την αγορά με βάση τις αρχές της προσφοράς και της ζήτησης αλλάζουν ριζικά, γιατί για μερικά χρόνια δεν θα μπορούν να ισχύουν, διότι η αγοραστική δύναμη μιας χώρας δεν θα είναι η παραγωγή και συσσώρευση πλούτου με σκοπό την πρόοδο, αλλά τα κεφάλαια που κατόρθωσε να εξασφαλίσει ως δάνεια για να επιβιώσει και η αντοχή που θα έχει μακροπρόθεσμα να τα αποπληρώσει.
Από εδώ θα οξυνθεί ακόμη ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα, αυτό της μετανάστευσης και πιθανόν να είμαστε μάρτυρες αλλαγής εντελώς του σκηνικού. Δηλαδή πολίτες από χώρες που δέχονταν μέχρι τώρα μετανάστες, να αρχίσουν να ζητούν βοήθεια και άσυλο σε άλλες χώρες. Και στους παράγοντες αναζήτησης άλλης χώρας, δεν είναι θα είναι πλέον μόνο η εργασιακή απασχόληση, αλλά και το επίπεδο της ασφάλειας υγείας, που θα μπορεί να εξασφαλίσει ο κάθε πολίτης.
Βλέποντας δυστυχώς όλα αυτά που συμβαίνουν με την παντελή έλλειψη αλληλεγγύης ανάμεσα στα κράτη και οργανισμούς, όπως την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά ειδικά τα Ηνωμένα Έθνη, που δεν έχουν διαδραματίσει κανένα ουσιαστικό ρόλο συντονισμού ή αλληλοβοήθειας σε μια τόσο σοβαρή δοκιμασία, μπορούμε να σκεφτούμε πώς επιβιώνουμε σαν μικρή χώρα και οικονομία που είμαστε, έχοντας ταυτόχρονα και ένα άλυτο πολιτικό πρόβλημα. Το πιο παρήγορο στην περίπτωση της κρίσης είναι η πιθανή αναθεώρηση της σχέσης της πολιτείας σε όλες γενικά τις αναπτυγμένες χώρες απέναντι στην δημόσια υγεία. Κάτι που βγήκε από την εμπειρία της μόλυνσης και κάτι που θέτει επί τάπητος τη συζήτηση για μια νέα πιο προοδευτική αντίληψη τόσο του θέματος υγείας, αλλά και των Λειτουργών της, οι οποίοι με κίνδυνο της ζωής τους βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Επίσης κάτι θετικό που αναμένεται στο μέλλον είναι η ανάπτυξη της συνεργασίας πολλών επιστημονικών κέντρων για την αντιμετώπιση της μόλυνσης, η επεξεργασία εμβολίων, η ανάπτυξη της τηλεϊατρικής και γενικά η προώθηση της επένδυσης στις βιο-επιστήμες, που μπορεί να οδηγήσει την επιστήμη σε νέες επιτυχίες.
Από εδώ υπάρχει επίσης η ελπίδα της αναθεώρησης της στάσης της ανθρωπότητας απέναντι και στις κλιματικές αλλαγές, αφού αν επεκταθεί η ζημιά που προκαλούμε ανεξέλεγκτα στη φύση δεν υπάρχουν εμβόλια για να βοηθήσουν, ούτε φάρμακα για να θεραπεύσουν. Σε όλα βασικό στοιχείο είναι η πρόληψη.
Ένας άλλος τομέας όπου πιθανόν θα μεταμορφωθεί κυριολεκτικά, είναι ο τομέας της παιδείας. Ήδη, ένα μόνο μήνα βιώνουμε την καραντίνα και είδαμε πως το σχολείο είναι το πρώτο που προσαρμόστηκε αμέσως στην τεχνολογική μεταφορά γνώσεων. Αυτό θα επιφέρει τεράστιες αλλαγές στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών και την πολιτιστική και κοινωνική τους ανάπτυξη και συμπεριφορά, αλλά και θα διαμορφώσει εντελώς τον ρόλο που θα παίζουν σ’ αυτό οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί, αλλά κυρίως τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας στη χειραγώγηση της προσωπικότητας.
Και τι γίνεται με τις αλλαγές στη ψυχική υγεία;
Όλα αυτά τα αναφέρουμε και προσπαθούμε να τα αναλύσουμε, με στόχο να καθορίσουμε πώς όλες αυτές οι αλλαγές θα επηρεάσουν τον τρόπο που θα αντιμετωπίζεται η υγεία των ανθρώπων. Βασικό στοιχείο επίσης είναι και το πώς θα επηρεαστεί ο ψυχισμός του σύγχρονου ανθρώπου, όπου η μελλοντική ζωή να περάσει σε μια πιο δύσκολη φάση βιολογικής και ψυχικής επιβίωσης. Ένα από τα βασικά θέματα πρόληψης της εμφάνισης διαταραχών της ψυχικής υγείας ή και διάδοσης της ουσιο-εξάρτησης και άλλων εθισμών, είναι η έγκαιρη μελέτη όλων αυτών των νέων παραγόντων που αναφέραμε πιο πάνω που θα επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό τις προσαρμοστικές ικανότητες των ανθρώπων. Η μελέτη αυτή θα βοηθήσει να βρεθούν τρόποι που να συνάδουν με τον πολιτισμό μας για να γίνουν οι αλλαγές αυτές με τρόπο σταδιακό και αποδοτικό. Οι αλλαγές και η προσαρμογή δεν είναι κάτι που επιτυγχάνεται με διατάγματα ή απειλές. Είναι κάτι στο οποίο ο κάθε πολίτης, αφού τύχει σωστής και αμερόληπτης πληροφόρησης για τις νέες πραγματικότητες, θα μπορεί να αναθεωρήσει σταδιακά τη στάση του απέναντι σε φαινόμενα, που στην αρχή θα του φαίνονται άγνωστα, εχθρικά και ανεπιθύμητα, τα οποία δυστυχώς θα πρέπει να αποδεχτεί και να εξοικειωθεί με αυτά και σταδιακά να μετατραπούν σε δικές του πεποιθήσεις και να γίνουν κτήμα του. Γνωρίζουμε όμως πολύ καλά πως το στρες δημιουργείται από όλους αυτούς τους εξωτερικούς παράγοντες που υπάρχουν γύρω μας και μας επηρεάζουν και δεν εξαρτάται από εμάς σαν άτομα να τους ξεπεράσουμε. Άρα η μείωση του στρες θα έλθει όταν απομακρυνθούν όλοι οι εξωτερικοί παράγοντες που το δημιούργησαν. Εκείνο όμως που είναι καθοριστικό για τη διατήρηση της ψυχικής υγείας του ανθρώπου, είναι η αμοιβαία ψυχολογική στήριξη και βοήθεια που πρέπει να παίρνει και να δίνει ο σύγχρονος άνθρωπος, γιατί είναι αυτό που θα τον κρατήσει δυνατό για να αποβάλει τον φόβο και το άγχος και να συνεχίσει να υπάρχει σαν κοινωνικό όν.
Ο πολιτισμός και τα γράμματα και η ανάπτυξη τους, είναι επίσης από τους βασικούς τρόπους για διατήρηση του ανθρώπου ως είδος. Αν σκεφτούμε πως ο ανθρώπινος εγκέφαλος εξελίχθηκε για εκατομμύρια χρόνια για να μπορεί να αντιμετωπίσει κρίσεις, όχι μόνο την κρίση ενός αόρατου ιού, που μας κατατρόμαξε, αλλά και όλα τα κακά που ο σύγχρονος άνθρωπος κάνει και ο ίδιος εναντίον της ύπαρξης του και αν δούμε την πορεία της ανάπτυξης του, είμαστε σίγουροι πως και τώρα θα βρει τρόπους για να αντιμετωπίσει όλα τα δύσκολα που είναι μπροστά του. Η διατήρηση της ψυχικής υγείας σημαίνει ότι ο εγκέφαλος μας να είναι υγιής και ανθεκτικός για να μπορεί να προσφέρει λύσεις, έτσι που ο άνθρωπος να ξεπερνά όλα τα εμπόδια που έρχονται στη ζωή του για να διατηρεί την ύπαρξη του συναισθήματος και της λογικής, δύο ξεχωριστών προτερημάτων, που τον κάνουν να παραμένει άνθρωπος.
Ναι, να παραμένει Άνθρωπος, που ξεχωρίζει από τα ζώα.
