Στον κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Ουνέσκο εγγράφηκε την περασμένη βδομάδα η παράδοση της αρτοποιίας στην Αθηένου. Η Αθηένου κατά τον 20ό αιώνα συνδέθηκε ιδιαίτερα με το ψωμί καθώς πολλοί Αθηενίτες ξεκίνησαν να το εμπορεύονται καθιστώντας το γνωστό ανά το παγκύπριο…
Όπως ανέφερε στον «Π» η έφορος του Καλλινίκειου Μουσείου Αθηένου, Νόνη Παπουή Παπασιάντη, το ψωμί στην Αθηένου έχει μακρά παράδοση. Τα κύρια συστατικά του είναι το εξαιρετικής ποιότητας ντόπιο αλεύρι από το οποίο αφαιρούνται μόνο τα πίτερα, το νερό και το αλάτι.
Είναι μεγαλύτερο σε μέγεθος απ’ ότι άλλα κοινά ψωμιά και η παρασκευή του ξεκινά με την κατασκευή του προζυμιού. Του όξινου ζυμαριού που είναι απαραίτητο για τη ζύμωση, στο οποίο χρησιμοποιείται αγίασμα από τη γιορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού ή νερό από τα πρωτοβρόχια. Βεβαίως το προζύμι το νετζινίζουν, δηλαδή το ανανεώνουν, φτιάχνοντας από αυτό καινούριο, μεγαλύτερο σε όγκο, την προηγούμενη ημέρα του ζυμώματος των ψωμιών.
Η σημασία της αρτοποιίας για την Αθηένου δεν περιορίζεται στην κατανάλωση και το εμπόριο. Είναι συνδεδεμένη με κοινωνικές και θρησκευτικές πρακτικές, τις οποίες εξακολουθούν να διατηρούν σήμερα κυρίως οι γυναίκες της κοινότητες, όπως τις έμαθαν από τις μητέρες τους και τις γιαγιάδες τους. Η παρασκευή του ψωμιού στα σπίτια και στις αυλές ήταν συγχρόνως ένα κοινωνικό φαινόμενο, μια πρακτική που έφερνε κοντά τους ανθρώπους διαφορετικών οικογενειών και γενεών.
Χαρακτηριστικά, η κυρία Νίτσα Ζορπά αναφέρει ότι, κάθε εβδομάδα, οι κόρες με τη μητέρα τους φούρνιζαν είκοσι δύο ψωμιά, για την ενδεκαμελή οικογένειά τους και για τους θεριστές και τις «αγκαλιαρκές» (εργάτες και εργάτριες στα χωράφια). Θυμάται χαρακτηριστικά τη μητέρα της να κόβει το πρώτο ψωμί σε τέσσερα κομμάτια και να τη στέλνει να τα πάρει σε τέσσερις γριούλες και φτωχές γειτόνισσές τους.
Η κυρία Γιαννούλα Χαραλάμπους θυμάται ότι κάποιες νοικοκυρές, οι οποίες δεν είχαν δικό τους φούρνο, φούρνιζαν τα ψωμιά τους στους φούρνους των γειτονισσών.
Η κυρία Μαρούλλα Τζιακούρη αναφέρει ότι, αν για μια οικογένεια δεν αρκούσαν τα ψωμιά μέχρι το επόμενο φούρνισμα, έπαιρνε από τη γειτόνισσα και όταν έκανε τα δικά της, έδινε ένα φρεσκοψημένο πίσω.
Στον Εθνικό Κατάλογο Άυλης Κληρονομιάς της Ουνέσκο, όπου εγγράφονται παραδόσεις που κινδυνεύουν να χαθούν με στόχο να διασωθούν και να μεταφερθούν στις επόμενες γενεές, η Αθηένου έχει εγγράψει άλλη μία παμπάλαια τεχνική, τα ονομαστά κεντήματα του χωριού και ένα παραδοσιακό πανηγύρι.
Πρόκειται για τις δαντέλες βένις ή πιττοτές ή αθιενίτικες δαντέλες που εγγράφηκαν το 2015 στον κατάλογο και σύμφωνα με την κ. Παπασιάντη γυναίκες συνεχίζουν να υφαίνουν κάθε εβδομάδα προσπαθώντας να κρατήσουν ζωντανή την παράδοση.
Το πανηγύρι του Αγίου Φωκά γράφτηκε φέτος στον κατάλογο μαζί με το ψωμί. Γίνεται κάθε χρόνο 21-22 Σεπτεμβρίου. Στο ναό του Αγίου Φωκά στην Αθηένου βρίσκεται και τεμάχιο από το χέρι του Αγίου το οποίο παραχωρήθηκε το 2002 από την Ιερά Μονή Βατοπεδίου Αγίου Όρους.
Στον Εθνικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής κληρονομιάς της Ουνέσκο είναι γραμμένες 26 συνολικά παραδόσεις, οι οποίες είναι οι εξής:
Λευκαρίτικο Κέντημα, τσιαττιστά, μεσογειακή Διατροφή, δαντέλα “πιπίλλα”, δαντέλες “βενίς” ή “πιττωτές” και αθηενίτικη ολόπλουμη δαντέλα, η τεχνη της καλαθοπλεκτικής / ψαθοπλεκτικής, το καπουθκιώτικο ψαθί, η τέχνη της ξερολιθιάς τα αρκατένα κουλούρια, το Καρναβάλι της Λεμεσού, η πανήγυρη του Κατακλυσμού, το Θέατρο Σκιών – Καραγκιόζης, τα έθιμα του παραδοσιακού κυπριακού γάμου, τα “Φυθκιώτικα” – Κεντήματα του αργαλειού της Φύτης, η δαντέλα “φερβολιτές”, η παραδοσιακή αγγειοπλαστική κόκκινου πηλού, η εφυαλωμένη κεραμική της Λαπήθου, τα λαπηθιώτικα μαχαίρια – τσιακκούθκια, τα πασχαλινά παραδοσιακά παιχνίδια, οι κυπριακοί παραδοσιακοί χοροί, η ψαλτική τέχνη (Βυζαντινή μουσική), τα πανηγύρι του Αγίου Φωκά στην Αθηένου, η παράδοση της αρτοποιίας στην Αθηένου, τα κοιλανιώτικα γλυτζιστά, ο ζυμωτός ππαλουζές και ο πολτός σταφυλιού.
Πηγή: politis.com.cy
