Ένας μεσαιωνικός ναός που οικοδομήθηκε σε παλαιότερη βασιλική και ένα εργαστήριο παραγωγής κεραμικής, που ανάγεται στους πρώιμους βυζαντινούς χρόνους, ανακαλύφθηκαν στις θέσεις Κοφίνου Άγιος Ηράκλειος και Μενόγεια Λίμνες αντίστοιχα.
Σύμφωνα με ανακοίνωση του Τμήματος Αρχαιοτήτων, η ανασκαφική έρευνα διεξήχθη από το πρόγραμμα έρευνας πεδίου της Ερευνητικής Μονάδας Αρχαιολογίας και το θερινό Σχολείο Αρχαιολογίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου «Οικισμένα και Ιερά Τοπία της Κύπρου» (Settled and Sacred Landscapes of Cyprus – SeSaLaC) από την 1η μέχρι την 31η Ιουλίου 2025. Η δεύτερη ερευνητική περίοδος πραγματοποιήθηκε υπό τη διεύθυνση του Αναπληρωτή Καθηγητή Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης του Πανεπιστημίου Κύπρου Δρα Αθανάσιου Βιώνη και της Δρος Ντόριας Νικολάου.
Σημειώνεται ότι στη θέση Κοφίνου Άγιος Ηράκλειος, η ανασκαφή επικεντρώθηκε σε δύο σημεία: νοτίως και ανατολικά του ερειπωμένου ναΐσκου του Αγίου Ηρακλείου, γνωστού και ως «μαρτύριο». Επιβεβαιώθηκε ότι τα κατάλοιπα ενός μονόχωρου καμαροσκεπούς ναού που ήρθαν στο φως το 2025 αποτελούν μεταγενέστερη (μεσαιωνική) φάση που οικοδομήθηκε πάνω σε παλαιότερο τρίκλιτο ναό (βασιλική), πιθανώς των αρχών του 7ου αιώνα μ.Χ. Ο δεύτερος μονόχωρος ναός στηριζόταν σε τρία τόξα με αντωπές παραστάδες, ενώ βρέθηκαν επίσης λείψανα τοιχογραφιών και λίθινα θραύσματα που μαρτυρούν τη διακόσμηση και λειτουργία του χώρου.
Σημαντικό εύρημα υπήρξε η αποκάλυψη ταφής εντός λίθινης λάρνακας των πρωτοβυζαντινών χρόνων στην εξωτερική πλευρά του νότιου τοίχου του «μαρτυρίου», στην οποία βρέθηκε ανθρώπινος σκελετός στη θέση του. Επιπλέον, σε νέες τομές νότια του ναΐσκου αποκαλύφθηκαν δύο παράλληλοι τοίχοι που μάλλον όριζαν τμήμα του νάρθηκα της αρχικής φάσης του (πρωτοβυζαντινού) ναού. «Η ύπαρξη εστίας και βάσης αντικειμένου από κονίαμα στα δυτικά και νότια των ίδιων τομών συνδέονται με μεταγενέστερες χρήσεις του χώρου κατά τον ύστερο Μεσαίωνα», προστίθεται.
Τα κεραμικά ευρήματα από το στρώμα κατάρρευσης του μονόχωρου ναού (ανατολικά του «μαρτυρίου» του Αγίου Ηρακλείου) χρονολογούνται από τα τέλη του 14ου ως τα μέσα του 16ου αιώνα, ενώ ο χώρος, όπως φάνηκε από την πρώτη κιόλας ανασκαφική περίοδο το 2024, χρησιμοποιήθηκε χωρίς διακοπή από τον 6ο ως και τον 16ο αι., με διαδοχικές φάσεις λατρευτικής και ταφικής χρήσης. «Η ανασκαφή τεκμηριώνει για πρώτη φορά στην Κύπρο την ύπαρξη οργανωμένου κοιμητηρίου γύρω από βασιλική στην αγροτική ύπαιθρο, με πιθανή ίδρυση κατά τον 6ο-7ο αιώνα μ.Χ.», επισημαίνεται.
Στη θέση Μενόγεια Λίμνες, η ανασκαφή επικεντρώθηκε σε δοκιμαστική τομή σε σημείο που υποδεικνύεται ως εργαστήριο παραγωγής κεραμικής των 5ου-7ου αι. μ.Χ., με σημαντική συγκέντρωση απορριμμάτων όπτησης, πηλού και υπολειμμάτων καύσης. Αποκαλύφθηκε κατασκευή με κυκλική εγκοπή ενσωματωμένη στον φυσικό βράχο, πιθανώς πλησίον καμινιού όπτησης. «Τα ευρήματα περιλαμβάνουν πολυάριθμη κεραμική, ξυλάνθρακα, γυάλινα και μεταλλικά θραύσματα, επιβεβαιώνοντας τη λειτουργία της θέσης ως βιοτεχνικού κέντρου κατά τους πρώιμους βυζαντινούς χρόνους (5ο-7ο αι.)», αναφέρεται στην ανακοίνωση.
«Η ανασκαφική έρευνα και στις δύο θέσεις φωτίζει σημαντικές πτυχές της καθημερινής ζωής στην κυπριακή ύπαιθρο από τους πρώιμους βυζαντινούς χρόνους ως και τον ύστερο Μεσαίωνα, αποκαλύπτοντας τη συνεχή χρήση των χώρων για οικιστικούς, λατρευτικούς και βιοτεχνικούς σκοπούς. Τα δεδομένα αυτά γεφυρώνουν επίσης το αρχαιολογικό κενό της περιόδου των λεγόμενων ‘’Σκοτεινών Αιώνων’’ της Βυζαντινής Κύπρου και συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση της οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης της περιοχής», καταλήγει η ανακοίνωση.
Πηγή: ΚΥΠΕ
