Ενίσχυση από το εξωτερικό για τον κίτρινο δράκο των εσπεριδοειδών

Σε ημερίδα στη Λεμεσό, ομάδα ξένων επιστημόνων, από τις ΗΠΑ και την Ισπανία, μοίρασαν πολύτιμες γνώσεις για τον κίνδυνο που απειλεί τα εσπεριδοειδή της Κύπρου

«Σας δίνουμε αυτές τις πληροφορίες και αυτό σας εξοικονομεί χρόνο και πολλά χρήματα. Και ίσως στο τέλος να σώσετε τη βιομηχανία των εσπεριδοειδών στην Κύπρο», ανέφερε στην εισαγωγή της ομιλίας του ο Μαρκ Χοντλ, ειδήμονας στη βιολογική καταπολέμηση εντόμων από το Τμήμα Εντολομολογίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Ρίβερσαϊτ. Προτού περάσει στις πολύτιμες εισηγήσεις του, παρουσίασε την καταστροφή των εσπεριδοειδών που γνώρισε τα προηγούμενα χρόνια η αμερικάνικη πολιτεία, για να τονίσει ότι πάνω από το 75% της παραγωγής εσπεριδοειδών έχει χαθεί, με μερίδα καλλιεργητών να έχει σχηματίσει την εκτίμηση ότι δεν αποτελεί βιώσιμη ενασχόληση για το μέλλον.  

Ο δρ Χοντλ ήταν ένας από την ομάδα τεσσάρων, ξένων ειδικών επιστημόνων, από τις ΗΠΑ και την Ισπανία, οι οποίοι συμμετείχαν στη ημερίδα που διοργάνωσαν από κοινού την Τετάρτη στη Λεμεσό το Τμήμα Γεωργίας, το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών, το Κέντρο Αριστείας ΕΡΑΤΟΣΘΕΝΗΣ και το ΤΕΠΑΚ, με στόχο, αφενός να ενισχύσουν με την τεχνογνωσία τους το οπλοστάσιο των εμπλεκόμεων κρατικών και πανεπιστημιακών φορέων με νέα εργαλεία αντιμετώπισης ενάντια στην πιο καταστροφική ασθένεια των εσπεριδοειδών παγκοσμίως, το βακτήριο κίτρινος δράκος των εσπεριδοειδών ή huanglongbing (HLB), το οποίο απειλεί την Κύπρο, δεδομένου ότι από το 2023 εντοπίστηκε στο νησί το έντομο ασιατική ψύλλα των εσπεριδοειδών (Asian citrus psyllid) Diaphorina citri, που είναι ο κύριος φορέας της ασθένειας, και αφετέρου, να ενημερώσουν και να ευαισθητοποιήσουν περισσότερο τους Κύπριους παραγωγους και τις τοπικές αρχές, που είχαν εκπροσωπηθεί στην εκδήλωση.

Πρέπει να σημειωθεί ότι σε αντίθεση με άλλες περιοχές του πλανήτη, όπως η Βραζιλία και η Φλόριδα των ΗΠΑ, οι οποίες επικεντρώθηκαν στη χημική καταπολέμηση, χωρίς να αποτρέψουν την ολική καταστροφή, η Καλιφόρνια ανέπτυξε ένα μοντέλο, όπου προμετωπίδα είναι βιολογική καταπολέμηση, με αποτέλεσμα, όταν μετά τον εντοπισμό της ασιατικής ψύλλας το 2008, εμφανίστηκε στην αμερικανική πολιτεία και το βακτήριο, να ελέγξουν το πρόβλημα σε κάποιον βαθμό και να υπάρχουν εμφανείς ενδείξεις για ανάκαμψη. Την ίδια ώρα οι επιστήμονες ανέπτυξαν πολύτιμη τεχνογνωσία, την οποία μπορούν να μοιραστούν με χώρες για τις οποίες ο εχθρός είναι προ των πυλών, όπως η Κύπρος.

Απελευθερώνοντας το Tamarixia radiata στην Κύπρο

Σε αυτό το πλαίσιο συνεργασίας, ο εντομολόγος και λειτουργός Α’ του Ινστιτούτου Γεωργικων Ερευνών Κυπρου, Νίκος Σεραφείδης, ανέλαβε το 2024 την αποστολή για εισαγωγή από την Καλιφόρνια και απελευθέρωση στο νησί, του παρασιτοειδούς εντόμου Tamarixia radiata, το οποίο είναι εχθρός και καταπολεμά την ασιατική ψύλλα. Όπως ανέφερε ο ίδιος στην ημερίδα, υπάρχουν πλάνα για εξαπόλυση του παρασιτοειδούς το 2025 και στο αστικό πράσινο, όπως έκανε και η ομάδα του Μαρκ Χοντλ στην Καλιφόρνια, κυρίως στους κήπους των σπιτιών, τα οποία, όπως και στην Κύπρο, φιλοξενούν εσπεριδοειδή. «Είναι πολύ σημαντική αυτή η δράση, καθώς στις καλλιέργειες οι παραγωγοί, οι οποίοι είναι ενημερωμένοι από τις κρατικές αρχές, λαμβάνουν μέτρα, κυρίως χημικά, σε αντίθεση με το αστικό πράσινο, όπου η ευθύνη μετακυλά στους κατοίκους, αλλά και στις τοπικές αρχές», δήλωσε στον «Π» η Άνθεμις Μελιφρονίδου – Παντελίδου, προϊστάμενη στον Κλάδο Φυτοϋγείας του Υπουργείου Γεωργίας.

Απαιτείται ενεργοποίηση των δήμων και των κοινοτήτων

Τονίζοντας το πόσο σημαντικό είναι να ευαισθητοποιηθούν και να ενεργοποιηθούν περισσότερο οι δήμοι και οι κοινότητες, η δρ Μελιφρονίδου – Παντελίδου είπε ότι η εγκύκλιος που τους έστειλαν τον περασμένο Ιανουάριο για συμμετοχή στις δειγματοληψίες της ασιατικής ψύλλας, ακόμη δεν έδωσε τα αναμενόμενα αποτελέσματα, για αυτό το επόμενο διάστημα θα τους γίνουν πρόσθετες και στοχευμένες ενημερώσεις, γιατί, όπως τόνισε, χρειάζονται τη βοήθειά τους. «Έχουμε ενημερωθεί ότι πλέον στις ΗΠΑ το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στο αστικό πράσινο. Στην Καλιφόρνια φάνηκε ότι το βακτήριο πρωτοεμφανίστηκε εκεί, άρα οι τοπικές αρχές της Κύπρου πρέπει να ευαισθητοποιηθούν περισσότερο», συμπλήρωσε.

Προηγουμένως, στη δική της ομιλία, είπε ότι μέσω του ωφέλιμου παρασιτοειδούς και άλλων δράσεων, ο στόχος είναι να μειωθούν οι πληθυσμοί του εντόμου ασιατική ψύλλα σημαντικά σε όλο το νησί, έτσι ώστε σε περίπτωση που έρθει το βακτήριο, να μην μπορεί να διαδοθεί και να μπορέσουν να το καταπολεμήσουν το συντομότερο δυνατό.

Οι τοπικές αρχές της Κύπρου πρέπει να ευαισθητοποιηθούν περισσότερο, σύμφωνα με την Ανθέμιδα Μελιφρονίδου – Παντελίδου, προϊστάμενη στον Κλάδο Φυτοϋγείας του Υπουργείου Γεωργίας.

Πολύ θετικά αποτελέσματα στην Ισπανία

Για τα εκπληκτικά αποτελέσματα από την εισαγωγή τριών ωφέλιμων παρασιτοειδών στην Ισπανία, ώστε να καταπολεμηθεί πολύ αποτελεσματικά η αφρικανική ψύλλα, η οποία επίσης είναι κύριος φορέας του βακτηρίου του κίτρινου δράκου των Εσπεριδοειδών (HLB), μίλησε στην ημερίδα ο Αλμπέρτο Ουρμπανέχα Γκαρθία, ερευνητής – καθηγητής Εντομολογίας στο Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών της Βαλένθιας. Σημείωσε ότι μετά τον εντοπισμό της αφρικανικής ψύλλας στα Κανάρια Νησιά το 2002 και τη βόρειοδυτική Ισπανία το 2014, απελευθέρωσαν τα παρασιτοειδή στις Κανάριες Νήσους για πρώτη φορά το 2018, με αποτέλεσμα το 2020 το επιβλαβές έντομο να έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Όπως υπογράμμισε, σταμάτησαν τις δράσεις, διότι πλέον δεν εντοπίζουν την ψύλλα. Το 2020 απελευθέρωσαν το ωφέλιμο έντομο και στη βορειοδυτική Ισπανία, όπου μετά από 18 μήνες καταγράφηκαν πολύ καλά αποτελέσματα.

Ανακάλυψη γηγενούς οφέλιμου εντόμου στην Κύπρο

Ο δρ Γκαρθία έδωσε και μία είδηση από τις έρευνες που έχει κάνει με συναδέρφους του στην Κύπρο. Ανακοίνωσε ότι ανακάλυψαν την παρουσία στο νησί και ενός γηγενούς παρασιτοειδούς Tamarixia, το οποίο, όπως διαπόστωσαν, τρώει την ασιατική ψύλλα. Το συγκεκριμένο έντομο είναι νέο είδος για την Επιστήμη, καθώς ανακαλύπτεται για πρώτη φορά. Είναι σε εξέλιξη η διαδικασία ταξινόμησης και ονομασίας του, πρόσθεσε.

Ο Αλμπέρτο Ουρμπανέχα Γκαρθία, ερευνητής – καθηγητής Εντομολογίας στο Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών της Βαλένθιας.

Τα μυρμήγκια υπερασπίζονται την ψύλλα

Σύμφωνα με τον δρα Χοντλ, μέρος των μέτρων που εφαρμόζονται στην Καλιφόρνια και θα συνέστεινε το ίδιο να γίνει και στην Κύπρο, είναι και αυτά κατά των μυρμηγκιών, τα οποία προατατεύουν την ασιατική ψύλλα εξολοθρεύοντας το οφέλιμο παρασιτοειδές, όταν αυτό επιχειρεί να τραφεί με αυτή. Ο λόγος είναι διότι τα μυρμήγκια τρέφονται με τα μελιτώματα που εκχύονται κατά τη μύζηση των χυμών των δέντρων από την ασιατική ψύλλα. Ο δρ Χοντλ επιβεβαίωσε ότι παρατήρησε και στην Κύπρο τα μυρμήγκια να προστατεύουν τους εχθρούς της ασιατικής ψύλλας.

Από την πλευρά του ο δρ Γκαρθία πρότεινε σε όσους παραγωγούς της Κύπρου σχεδιάζουν να φυτέψουν νέα φυτά εσπεριδοειδών, να επιτρέψουν ποικιλίες, οι οποίες αντιστέκονται στην ασθενεια του Κίτρινου Δράκου.

Σε ερώτηση Κύπριου παραγωγού, τι πρέπει να κάνουν σήμερα οι ίδιοι, ο ερευνητής από το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών της Βαλένθιας, απάντησε ότι πρέπει να συμβάλουν στη διατήρηση της ασιατικής ψύλλας σε χαμηλούς αριθμούς ακολουθώντας τις συστάσεις του Τμήματος Γεωργίας αλλά και σεβόμενοι το οφέλιμο παρασιτοειδές. Τόνισε ότι το κύριο όπλο σε αυτή την προσπάθεια πρέπει να είναι η βιολογική καταπολέμηση με το παρασιτοειδές.

«Είναι θέμα χρόνου να έρθει και το βακτήριο στην Κύπρο»

Στην ομιλία του ο εντομολόγος στο ΤΕΠΑΚ και ερευνητής του Κέντρου Αριστείας «Ερατοσθένης», Μενέλαος Σταυρινίδης, τόνισε ότι η συνεργασία των εμπλεκόμενων φορέων της Κυπριακής Δημοκρατίας με την ομάδα των ξένων εμπειρογνωμόνων από τις ΗΠΑ και την Ισπανία, η οποία λειτούργησε από το 2023, όταν εντοπίστηκε για πρώτη φορά η ασιατική ψύλλα στην Κύπρο (Φασούρι Λεμεσού), τους γλίτωσε πέντε χρόνια δουλειάς. Κατά την εκτίμησή του, είναι θέμα χρόνου να έρθει και το βακτήριο στην Κύπρο, σημειώνοντας ότι ο στόχος είναι να εργαστούν για τον περιορισμό του νωρίς, δήλαδή στα αρχικά στάδια, μέσα από τη συνεργασία με τους παραγωγούς και τις τοπικές αρχές, όπου εντάσσεται και η ανάγκη για συνεχή συλλογή δειγμάτων, ώστε να εντοπιστεί το βακτήριο έγκαιρα. Η πιο κοντινή χώρα με εντοπισμό του βακτηρίου HLB είναι η Σαουδική Αραβία.

Ο εντομολόγος στο ΤΕΠΑΚ και ερευνητής του Κέντρου Αριστείας «Ερατοσθένης», Μενέλαος Σταυρινίδης, τόνισε ότι η συνεργασία με ξένους ερευνητές τούς γλίτωσε πέντε χρόνια δουλειάς.

Ε/κ και Τ/κ απέναντι στον κίτρινο δράκο – Στα υπό επεξεργασία πράσινα ΜΟΕ μετά τη Γενεύη

Την ίδια ώρα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος, υπάρχει και μία άλλη σοβαρή παράμετρος, η συνεργασία της Κυπριακής Δημοκρατίας με τα κατεχόμενα, καθώς τα έντομα και οι ασθένεις των φυτών δεν γνωρίζουν γεωγραφικούς διαχωρισμούς. Αυτή την πτυχή φωτίσσαμε την περασμένη Κυριακή, σε ρεπορτάζ του «Π». Πλέον, έχει γίνει κατανοητό από τις δύο πλευρές, τουλάχιστον σε επίπεδο επιστημόνων, ότι η αποτελεσματικότητα των μέτρων απαιτεί συντονισμένες ενέργειες, διότι τέτοια ζητήματα, όπως οι ασθένειες των φυτών, δεν μπορούν να λυθούν παρά μόνο αν αντιμετωπιστούν στο σύνολο της έκτασης της Κύπρου.

Το πρόβλημα βρίσκεται εδώ και καιρό στην προμετωπίδα των θεμάτων που απασχολούν τη δικοινοτική Τεχνική Επιτροπή για το Περιβάλλον και μάλιστα μετά την πενταμερή συνάντηση για το Κυπριακό στη Γενεύη τον περασμένο Μάρτιο, ανήκει στα θέματα που επεξεργάζεται, για να εισηγηθεί μέσω των δύο διαπραγματευτών στους δύο ηγέτες την απόφαση συγκεκριμένου πλάνου δράσεων, κάτω από τη συμφωνία για πρωτοβουλίες για το περιβάλλον ως Μέτρο Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης.

Η τρίτη στη σειρά ευρεία συνάντηση επιστημόνων και εμπειρογνωμόνων για το θέμα, προερχόμενων και από τις δύο πλευρές μετά από συντονισμό τους από τους δύο εξειδικευμένους για το θέμα των φυτοασθενειών επιστήμονες, οι οποίοι εργοδοτούνται μέσα από το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των ΗΕ (UNDP), με χορηγία από την ΕΕ, έγινε την Πέμπτη, 24 Απριλίου. Ήταν η πρώτη ευρεία συνεδρίαση μετά την πενταμερή σύσκεψη της Γενεύης, με τον Ελληνοκύπριο συμπρόεδρο της Επιτροπής, Μιχάλη Λοϊζίδη, να κάνει λόγο για ένα «ξεμούδιασμα» των επιστημόνων. «Φάνηκε ξεκάθαρα η απόλυτη διάθεση από τους επιστήμονες των δύο πλευρών για συντονισμό», ανέφερε.

Τρεις αποφάσεις

Συγκεκριμένα αποφάσισαν, πρώτον, τη δημιουργία μίας κοινής βάσης δεδομένων για το πού και πώς διασπείρεται η ασιατική ψύλλα. Συμφώνησαν ότι σε τακτά χρονικά διαστήματα εντός του έτους οι επιστήμονες των δύο πλευρών θα πρέπει να κοινοποιούν τα αποτελέσματα της συλλογής πληροφοριών από το πεδίο, πάνω σε αυτή την κοινή βάση δεδομένων, την οποία θα διαχειρίζεται το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των ΗΕ (UNDP). Στην ίδια βάση θα περνάνε δεδομένα που αφορούν και άλλους παθογόνους οργανισμούς που εξαπλώνονται με ταχείς ρυθμούς προσβάλλοντας επίσης και άλλα φυτικά είδη, όπως τις παπουτσοσυκιές, τις φοινικιές, τις κολοκυθιές, τα πεύκα κ.ά.

Δεύτερον, στην πτυχή της αντιμετώπισης του εντόμου, η οποία μέχρι σήμερα γίνεται και από τις δύο πλευρές με διάφορους τρόπους, οι επιστήμονες συμφώνησαν ότι η χημική αντιμετώπιση, που αφορά τις μεγάλες καλλιέργειες εσπεριδοειδών, θα πρέπει να γίνεται με συγκεκριμένα σκευάσματα, τα οποία δεν είναι απαγορευμένα από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Τρίτον, πάλι για την αντιμετώπιση, αλλά σε σχέση και με περιοχές που δεν μπορούν να γίνονται ψεκασμοί, όπως οι αυλές των σπιτιών, τα πεζοδρόμια και τα πάρκα, συμφωνήθηκε να εισάγονται και να απελευθερώνονται στο νησί κοινά απόδεκτά παράσιτα, τα οποία είναι εχθροί και καταπολεμούν την ασιατική ψύλλα, ώστε ένα παράσιτο που εισάγει η μία πλευρά να μην καταπολεμά αυτό που εισάγει η άλλη. Σύμφωνα με τον κ. Λοϊζίδη, και οι δύο πλευρές έχουν μέχρι σήμερα προχωρήσει στην εισαγωγή παρασίτων ως βιολογικό μέτρο αντιμετώπισης.

Εξηγώντας τη διαδικασία, ο κ. Λοϊζίδης είπε ότι ακολούθως οι τεχνικές εισηγήσεις θα πάνε στους δύο διαπραγματευτές και από εκεί στους δύο ηγέτες, για να αποφασίσουν για την εφαρμογή τους. Ωστόσο, χαρακτήρισε σημαντική την αναγνώριση των πιο πάνω αναγκών σε επίπεδο τεχνικής επιτροπής.

Πηγή: Πολίτης