Γόνιμος διάλογος στη Γιορτή των Γραμμάτων- Η Σώτη Τριανταφύλλου μίλησε για τις προκλήσεις της Ευρώπης

Σε μια άκρως ενδιαφέρουσα και αποκαλυπτική ομιλία που ανέτρεψε βεβαιότητες και προκάλεσε έντονο προβληματισμό,η Ελληνίδα συγγραφέας, Σώτη Τριανταφύλλου άφησε τις καλύτερες των εντυπώσεων στο κοινό που έσπευσε να την παρακολουθήσει στη Γιορτή των Γραμμάτων που πραγματοποιήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2025 στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.

Με κοφτερή σκέψη και ασυμβίβαστο λόγο, ανέλυσε τις μεγάλες προκλήσεις του 21ου αιώνα, αποκωδικοποίησε τις γεωπολιτικές και πολιτισμικές ανακατατάξεις και κατέρριψε μύθους γύρω από την παρακμή της Δύσης. Το κοινό που είχε κατακλύσει το αμφιθέατρο, την παρακολούθησε με αμείωτο ενδιαφέρον, ενώ εκατοντάδες εκτιμητές του έργου της συνδέθηκαν διαδικτυακά για να μη χάσουν ούτε λέξη από τη συναρπαστική της ανάλυση. Η ομιλία της δεν ήταν απλώς μια παρουσίαση ιδεών· ήταν μια πνευματική αφύπνιση, μια τολμηρή κατάδυση στις βαθύτερες αλήθειες του σύγχρονου κόσμου. Οι παρευρισκόμενοι αποχώρησαν εντυπωσιασμένοι, έχοντας γίνει μάρτυρες μιας στιγμής που όρισε τον διάλογο για το μέλλον.

Σημαντικό εργαλείο η εκπαίδευση         

Μίλησε για τη σύγχρονη εποχή, τις ηθικές και πολιτισμικές αξίες που διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των κοινωνιών μας. Η ανάγκη για σεβασμό, αλληλεγγύη και δικαιοσύνη είναι πιο επίκαιρη από ποτέ, πρόσθεσε, καθώς αποτελούν τον θεμέλιο λίθο της κοινωνικής συνοχής και της προόδου. «Ωστόσο, η διατήρηση αυτών των αξιών δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη· απαιτεί συνεχή επαγρύπνηση και προσπάθεια τόσο από τους πολίτες όσο και από τις πολιτικές ηγεσίες.Σημαντικό εργαλείο προς αυτήν την κατεύθυνση είναι η εκπαίδευση, η οποία δεν πρέπει να περιορίζεται στη μετάδοση γνώσεων, αλλά να ενθαρρύνει την κριτική σκέψη και την ενεργό συμμετοχή στα κοινά. Μια κοινωνία που στηρίζεται στη γνώση και την παιδεία είναι μια κοινωνία που μπορεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του μέλλοντος με αυτοπεποίθηση και δημιουργικότητα».

Πρόκληση της σύγχρονης εποχής, η τεχνολογία

Παράλληλα, οι κοινωνικές ανισότητες αποτελούν ένα διαρκώς αυξανόμενο πρόβλημα, το οποίο απαιτεί άμεσες και στοχευμένες παρεμβάσεις. Η διαμόρφωση πολιτικών που προάγουν τη δικαιοσύνη και την ισότητα είναι απαραίτητη για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος όπου κάθε άτομο θα έχει ίσες ευκαιρίες να αναπτυχθεί και να προοδεύσει. «Μια ακόμη πρόκληση της σύγχρονης εποχής είναι η επίδραση της τεχνολογίας στις ανθρώπινες σχέσεις. Αν και η τεχνολογία προσφέρει αμέτρητες δυνατότητες επικοινωνίας και διευκόλυνσης της καθημερινής ζωής, δεν πρέπει να παραβλέπουμε τον κίνδυνο της αποξένωσης και της απομάκρυνσης από τον πραγματικό κόσμο. Η ισορροπημένη χρήση της τεχνολογίας είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της ανθρώπινης επαφής και της κοινωνικής συνοχής».

Υπεύθυνη στάση απέναντι στο περιβάλλον

Η κα Τριανταφύλλου μίλησε και για την προστασία του περιβάλλοντος και την βιωσιμότητα, που αποτελούν, όπως υπογράμμισε, ζητήματα που δεν μπορούν να αγνοηθούν. «Η ανάγκη για μια πιο υπεύθυνη στάση απέναντι στη φύση είναι επιτακτική, καθώς οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής γίνονται ολοένα και πιο εμφανείς. Η συλλογική δράση για την υιοθέτηση βιώσιμων πρακτικών και την προστασία των φυσικών πόρων είναι καθοριστικής σημασίας για το μέλλον του πλανήτη μας».

Συνολικά, ανέφερε, η εποχή μας χαρακτηρίζεται από προκλήσεις, αλλά και από ευκαιρίες. Μέσα από την καλλιέργεια ηθικών αξιών, την ενίσχυση της παιδείας, την προώθηση της κοινωνικής δικαιοσύνης, τη σωστή χρήση της τεχνολογίας και την προστασία του περιβάλλοντος, μπορούμε να διαμορφώσουμε ένα καλύτερο μέλλον για όλους.

Η Ευρώπη και οι προκλήσεις του μέλλοντος

Η Ευρώπη, είπε η κα Τριανταφύλλου, υπήρξε ένα όραμα ειρήνης, μια ιδέα που γεννήθηκε μέσα από τις στάχτες του πιο καταστροφικού πολέμου στην ιστορία, ενός πολέμου που ήταν στην ουσία εμφύλιος μεταξύ ευρωπαϊκών εθνών. Όμως, σήμερα, πρόσθεσε, το ευρωπαϊκό οικοδόμημα αντιμετωπίζει προκλήσεις που δοκιμάζουν τις αντοχές του.

Γόνιμος διάλογος

Η συγγραφέας αφιέρωσε σημαντικό χρόνο για να συνομιλήσει με το κοινό, να ακούσει ερωτήματα και προβληματισμούς και να ανταποκριθεί εκτενώς. Στη συζήτηση που ακολούθησε και την οποία συντόνισε η Εκπρόσωπος Τύπου του Πανεπιστημίου Κύπρου, κα Δόξα Κωμοδρόμου, ανέδειξε τον μεγαλύτερο εχθρό της Ευρώπης: αυτόν που βρίσκεται μέσα μας. Μεταξύ άλλων, είπε: «Οι ευρωπαϊκές χώρες δεν καταφέρνουν να συνεννοηθούν μεταξύ τους, καθώς κάθε κράτος δρα με βάση το εθνικό του συμφέρον, με ελάχιστες κινήσεις που να αντικατοπτρίζουν πραγματική ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Η ευρωπαϊκή ενοποίηση ξεκίνησε ως ένα όραμα των ελίτ, αλλά απέτυχε να περάσει στο συλλογικό ασυνείδητο των λαών. Τα εκπαιδευτικά συστήματα των κρατών-μελών συνεχίζουν να διδάσκουν στα παιδιά μια στενή, εθνικά προσδιορισμένη ιστορία, εμποδίζοντας έτσι τη διαμόρφωση μιας κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας. Παρότι το αρχικό όραμα ήταν η δημιουργία μιας Ομοσπονδίας –των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης– ελάχιστα βήματα έχουν γίνει προς αυτή την κατεύθυνση. Σήμερα, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει τη φήμη μιας δυσκίνητης γραφειοκρατίας με παχυλούς μισθούς και αποφάσεις που φαίνονται να εξυπηρετούν περισσότερο τις ελίτ παρά τους απλούς πολίτες. Παράλληλα, νέες προκλήσεις, όπως η ενεργειακή μετάβαση και η τεχνητή νοημοσύνη, απαιτούν άμεσες και τολμηρές λύσεις».

Η ομιλήτρια υπογράμμισε ότι, παρότι ο εχθρός βρίσκεται μέσα μας, το ίδιο ισχύει και για τη λύση. «Η φιλελεύθερη δημοκρατία αποτελεί ένα γενναιόδωρο σύστημα, που επινοήθηκε πριν από δυόμισι χιλιάδες χρόνια και συνεχώς εξελίσσεται. Η αμφισβήτησή της, καθώς και η αμφισβήτηση της ευρωπαϊκής τάξης πραγμάτων, είναι ένα από τα μεγαλύτερα λάθη που διαπράττουμε. Οι θεσμοί που κατέστησαν την Ευρώπη μια μεγάλη πολιτιστική δύναμη βρίσκονται σε κίνδυνο, ενώ η πολιτική αδιαφορία απειλεί τη συνοχή και τη συνέχιση του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Η μεγαλύτερη απειλή της Ευρώπης

Στην καταιγιστική της τεκμηρίωση και μάλιστα χωρίς να κοιτάξει το γραπτό κείμενο που είχε μπροστά της, η κα Τριανταφύλλου μίλησε για την έλλειψη ενδιαφέροντος των νέων γενεών για την Ευρώπη, το οποίο αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες απειλές. Αν η Ευρώπη καταρρεύσει, ανέφερε χαρακτηριστικά, η πτώση της θα είναι θεαματική και οδυνηρή. «Η μόνη λύση, είναι να αλλάξουμε στάση απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό, να γνωρίσουμε καλύτερα τον ευρωπαϊκό πολιτισμό μέσα από την παιδεία και να αγωνιστούμε για την προστασία του απέναντι σε εσωτερικές και εξωτερικές απειλές».

Πρύτανης: «Για να πείσουμε δεν πρέπει να παρουσιάζουμε μόνο δεδομένα και στοιχεία, αλλά να απευθυνθούμε στο θυμικό και στο συναίσθημα»

Η κα Τριανταφύλλου, ανέφερε αρχικά ο Πρύτανης, Καθηγητής Τάσος Χριστοφίδης, θα μπορούσε να αναδείξει πολλά θέματα. Αφουγκραζόμενη ωστόσο τα σημεία των καιρών, πρόσθεσε, η επιλογή του θέματος δεν θα μπορούσε να είναι άλλη από την κριτική ανάλυση των γεωπολιτικών και πολιτισμικών προκλήσεων του σήμερα. «Η σημερινή εκδήλωση είναι επίσης μία ευκαιρία να αναλογιστούμε το ρόλο της Ακαδημίας, των ακαδημαϊκών και των πανεπιστημίων στην αντιμετώπιση των προκλήσεων και τη διαχείριση των απειλών. Η επιστήμη ως κατακτημένη γνώση και γνώση υπό συνεχή διερεύνηση και διεύρυνση καλείται να κτίσει γέφυρες με την κοινωνία. Πώς επικοινωνούμε την επιστήμη με τρόπο που να μην δημιουργείται η «αρνητική» για τον πολίτη εικόνα της αυθεντίας; Οι καιροί άλλαξαν∙ Τα πανεπιστήμια ως οι χώροι της γνώσης και της απόδειξής της με τεκμήρια αδυνατούν -σε ένα βαθμό- να κερδίσουν τη συναίνεση και συμφωνία της ευρύτερης κοινωνίας∙ Σήμερα το ζητούμενο είναι να πείσουμε και για να πείσουμε δεν πρέπει να παρουσιάσουμε μόνο δεδομένα και στοιχεία, πρέπει να απευθυνθούμε στο θυμικό και στο συναίσθημα. Πρέπει να εξηγήσουμε με τρόπο κατανοητό τα οφέλη των προτάσεών μας και τον ουσιαστικό αντίκτυπο της γνώσης και της έρευνας στην κοινωνία∙ πρέπει να εξηγήσουμε γιατί και πώς το Πανεπιστήμιο Κύπρου είναι αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας και γιατί ο επιστημονικός λόγος έχει βαρύτητα και πρέπει να αξιοποιείται για τη διαχείριση των κρίσεων του σήμερα και του αύριο: Περιβάλλον, υγεία, τεχνολογία και άλλα πολλά, για όλα αυτά οι ερευνητές και οι ερευνήτριες σήμερα δημιουργούν εφαρμογές, προτείνουν λύσεις και προτάσεις».

Το Γραφείο Εκδηλώσεων του Πανεπιστημίου Κύπρου μάς παροτρύνει να παρακολουθήσουμε αυτή τη σπουδαία ομιλία, αλλά και τη σοβαρή συζήτηση που ακολούθησε, μέσα από το επίσημο κανάλι του Πανεπιστημίου Κύπρου στο YouTube https://www.youtube.com/watch?v=-3ES3nO6OcI, δίνοντάς μας την ευκαιρία να ακούσουμε από πρώτο χέρι τις διορατικές σκέψεις και αναλύσεις της κας Τριανταφύλλου.