Για την ανάγκη δραστικών αλλαγών στον τρόπο που ζει ο πολίτης, μίλησε στο ΚΥΠΕ η Επίτροπος Περιβάλλοντος Αντωνία Θεοδοσίου, αναφερόμενη στην πράσινη μετάβαση, τονίζοντας ότι γίνονται γενναίες προσπάθειες από τις αρμόδιες υπηρεσίες, αλλά έχουμε αργήσει πάρα πολύ όχι μόνο στην Κύπρο, αλλά και σε άλλες χώρες.
Παράλληλα, είπε ότι το πρόγραμμα της πράσινης μετάβασης και της πράσινης συμφωνίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αφορά όλους τους τομείς της ζωής και δεν είναι απλά ‘φυτέψτε δέντρα’, αλλά είναι και οι δράσεις μας σε καθημερινή βάση.
Πρόσθεσε ότι η Κύπρος δεν θα έπρεπε να βρίσκεται σήμερα στο στάδιο της μικρής συμμετοχής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό της δυναμικό, ούτε και να έχει τόσο μεγάλο ποσοστό ρύπων.
Στη συνέντευξή της στο ΚΥΠΕ, αναφερόμενη στον ρόλο του Επιτρόπου Περιβάλλοντος, η κ. Θεοδοσίου είπε πως αφορά ένα «φιλτράρισμα προς τα διάφορα Υπουργεία, τα οποία επιλαμβάνονται θεμάτων περιβάλλοντος αλλά και πολιτισμού», καθώς αναλαμβάνει θέματα βελτίωσης της νομοθεσίας, υποβολής προτάσεων προς Υπουργούς και το Υπουργικό Συμβούλιο είτε με οδηγίες των Υπουργείων είτε αυτόβουλα.
«Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό», είπε, και σημείωσε ότι επειδή το Γραφείο του Επιτρόπου Περιβάλλοντος βρίσκεται πιο κοντά στην κοινωνία μπορεί να παρακολουθεί την υλοποίηση διαφόρων πολιτικών ή την εφαρμογή της νομοθεσίας, τις δυσκολίες και τα ωφελήματα πιο γρήγορα και να κάνει γόνιμες προτάσεις.
Παράλληλα, επεσήμανε, ο εκάστοτε Επίτροπος έχει τη δύναμη να προβεί σε δράσεις. «Ένα μέρος της λειτουργίας του Γραφείου είναι η διενέργεια εκστρατειών ενημέρωσης, συνειδητοποίησης των θεμάτων και υποβολής απόψεων», είπε η κ. Θεοδοσίου.
Κληθείσα να εκτιμήσει την κατάσταση στην Κύπρο όσον αφορά τις ενέργειες για προστασία του περιβάλλοντος και την αφύπνιση για τις επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή, η κ. Θεοδοσίου είπε ότι χωρίζει την προστασία του περιβάλλοντος σε διάφορους τομείς.
«Ο κύριος τομέας που αφορά την προτεραιότητά μου είναι η προστασία και διαχείριση των περιοχών NATURA. Η Κύπρος, ως όφειλε, υπέβαλε περιοχές οι οποίες πληρούν κάποιες προδιαγραφές του ευρωπαϊκού κεκτημένου και εντάχθηκαν στο δίκτυο Natura 2000. Δυστυχώς αυτές οι περιοχές μέχρι σήμερα τυγχάνουν μικρής διαχείρισης ενώ έχουν γίνει διαχειριστικά σχέδια”, είπε.
Ανέφερε πως το Τμήμα Περιβάλλοντος αλλά και η Υπηρεσία Θήρας και Προστασίας της Πανίδας πολύ σύντομα θα εκδώσουν διατάγματα για τη διαχείριση της φύσης σε αυτές τις περιοχές, και τόνισε ότι και οι «δύο υπηρεσίες χρειάζονται στήριξη και αυτή τη στήριξη θα τη δώσω, είτε είναι τεχνική είτε αφορά καμπάνιες τόσο στον πληθυσμό αλλά και στις συνεργασίες, ίσως με εμπειρίες με άλλες χώρες, τί κάνουν σε παρόμοιες περιοχές».
Η Επίτροπος Περιβάλλοντος ανέφερε, επίσης, ότι πέραν από τις περιοχές Natura, “έχουμε την αγροτική περιοχή, την ύπαιθρο, έχουμε και φυσικές περιοχές που δεν κατατάσσονται μέσα στις περιοχές Natura και οι ευθύνες για αυτές τις περιοχές αν είναι κρατικά δάση αφορούν το Τμήμα Δασών, αν είναι ιδιωτικές ή χαλίτικα, επηρεάζονται πάρα πολύ από τις πολιτικές και τις αποφάσεις του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως και άρα το θέμα αφορά το ΥΠΕΣ”.
«Αυτό, όμως, που απουσιάζει είναι το πώς διαχειριζόμαστε αυτή την αξιολόγηση του τοπίου και εν τέλει το ίδιο το τοπίο. Εχουμε και το πολιτισμικό τοπίο που είναι το τοπίο της υπαίθρου, που είναι πάρα πολύ πολύτιμο γιατί είναι αυτό που συγκρατεί τα εδάφη και η Κύπρος απειλείται με ερημοποίηση και οι απλές κατασκευές, οι γνωστές σαν δόμες, είναι αυτές που συγκρατούσαν και συγκρατούν σε ένα πολύ μικρό βαθμό σήμερα ακόμη το αγροτικό τοπίο”, ανέφερε.
Κατά την κ. Θεοδοσίου, κανείς δεν επιλαμβάνεται επαρκώς αυτών των κατασκευών έστω και αν υπάρχουν κονδύλια από το Τμήμα Γεωργίας, όπως και στο πλαίσιο των Αγροτικών Πληρωμών όπου υπάρχουν κάποιες χρηματοδοτήσεις. «Θεωρώ γενικά ανεπαρκή τα μέτρα που υπάρχουν ενώ ο ρόλος που μπορούν να παίξουν οι δόμες στη συγκράτηση τοπίου και την καταπολέμηση της απερήμωσης αλλά και στην ενίσχυση της βιοποικιλότητας είναι τεράστιος», σημείωσε.
Η κ. Θεοδοσίου είπε ότι θέλει να αναλάβει μια εκστρατεία «επειδή πληρώνουμε πρόστιμα για ρύπους. Η παραγωγή μας είναι κυρίως από ορυκτά καύσιμα αλλά πρέπει να γίνει μια κατακόρυφη αύξηση του μείγματος ενέργειας και της εισαγωγής των ανανεώσιμων πηγών», σημείωσε. Ένας άλλος τρόπος εξισορρόπησης αυτών των ρύπων είναι η αύξηση της δασοκάλυψης και η ενίσχυση της βιοποικιλότητας, γιατί οι περιοχές αυτές απορροφούν και αποθηκεύουν διοξείδιο του άνθρακα, είπε.
Σε παρατήρηση ότι θα πρέπει να έχει και την επιρροή και τη δύναμη για να μπορέσει να προωθήσει θέματα, είπε πως “δεν είναι εκτελεστικός ο ρόλος μας”, είναι συμβουλευτικός, αλλά με πολλά δυνατά εργαλεία παρέμβασης».
Ερωτηθείσα ποια μέτρα μπορούν να ληφθούν για εμπέδωση του μηνύματος πως ό,τι κάνουμε έχει αντίκτυπο στο περιβάλλον, η κ. Θεοδοσίου είπε πως «λόγω της κλιματικής κρίσης την οποία διερχόμαστε – και ζούμε όλοι τα αποτελέσματα των ακραίων καιρικών φαινομένων, της αύξησης της θερμοκρασίας – νομίζω ότι σε όλα τα επίπεδα έχουμε όλοι αντιληφθεί ότι οι δικές μας ανθρώπινες ενέργειες και όχι κάποιο σύμπαν, επηρέασαν τον πλανήτη και επηρέασαν όχι μόνο την αισθητική της φύσης, αλλά και την ίδια μας τη ζωή και την υγεία».
Χρειαζόμαστε όλοι «προγραμματισμό και καθοδήγηση στις καθημερινές μας ενέργειες, αλλά και οι πολιτικοί στη λήψη των αποφάσεων τους», ανέφερε.
Γι’ αυτό, πρόσθεσε, και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή «έχει το πρόγραμμα της πράσινης μετάβασης και της πράσινης συμφωνίας που αν κάποιος το διεξέλθει θα δει ότι αφορά όλους τους τομείς της ζωής μας, δηλαδή δεν είναι ‘φυτέψτε δέντρα’ μόνο, αλλά είναι οι δράσεις μας σε καθημερινή βάση».
Για το θέμα των αποβλήτων, επεσήμανε πω «τα απόβλητα εμείς τα παράγουμε. Άρα εμείς πρέπει να τα διαχειριστούμε. Και έρχεται τιμωρητικά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μας βάλει πρόστιμα για ρύπους, διότι φαίνεται ότι σε επίπεδο χωρών, όχι μόνο της Κύπρου, δεν συνειδητοποιούμε σε τόσο βαθμό τις ευθύνες μας”.
“Δηλαδή δεν έπρεπε ούτε η Κύπρος να βρίσκεται σήμερα στο στάδιο της τόσης μικρής συμμετοχής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό μας δυναμικό. Δεν έπρεπε να βρισκόμαστε στο στάδιο στις μεταφορές να έχουμε τόσο μεγάλο ποσοστό ρύπων. Γίνονται γενναίες προσπάθειες τώρα από τις υπηρεσίες αλλά θεωρώ ότι όχι μόνο στην Κύπρο και σε άλλες χώρες έχουμε αργήσει πάρα πολύ», είπε χαρακτηριστικά.
Ερωτηθείσα αν υπάρχει ελπίδα η κ. Θεοδοσίου είπε «υπάρχει ελπίδα συγκράτησης της θερμοκρασίας, αλλά για ανατροπή των δεδομένων το θεωρώ πάρα πολύ δύσκολο. Και πρέπει να καταλάβουμε ότι δεν μπορούμε με τον ίδιο τρόπο ζωής, κάνοντας κάποιες μικρές αλλαγές, να φέρουμε αποτέλεσμα. Πρέπει να γίνουν δραστικές αλλαγές στις πρακτικές μας», τόνισε.
Σε παρατήρηση ότι αυτό προϋποθέτει την κατάλληλη παιδεία, η κ. Θεοδοσίου απάντησε καταφατικά προσθέτοντας ότι της κάνει «πάντα τρομερή εντύπωση κάθε φορά που συναντώ τα παιδιά, είτε δημοτικού, είτε γυμνασίου, είτε λυκείου, είτε ιδιωτικών, είτε δημόσιων σχολείων, πόσο πολλή ενημέρωση έχουν».
Εξήρε την εργασία που κάνουν τα κέντρα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας, γιατί «κάνουν τρομερή δουλειά», όπως είπε, και ανέφερε στο ΚΥΠΕ ότι προτίθεται τις επόμενες μέρες να κάνει προτάσεις προς το Υπουργείο Παιδείας «διότι η παιδεία το ξέρουμε ότι είναι ακρογωνιαίος λίθος για τους αυριανούς πολίτες, που δεν θα λέγω ότι είναι και τόσο αυριανοί, ζουν ανάμεσά μας, και ήδη εκπαιδεύουν τους γονείς».
Στη συνέντευξή της, η κ. Θεοδοσίου αναφέρθηκε και στο θέμα της αρχιτεκτονικής και των λατομείων καθώς και των υλικών που χρησιμοποιούνται. «Είχα ήδη κάνει πριν διοριστώ ως Επίτροπος κάποιες προσπάθειες για την εισαγωγή μαθημάτων φυσικής δόμησης στις τεχνικές σχολές. Είναι ένας τομέας που πρέπει να τον αναπτύξουμε», σημείωσε.
«Η Κύπρος έχει γεννηθεί από το πλιθάρι και την πέτρα και το ξύλο. Και σήμερα τα υλικά τα οποία χρησιμοποιούμε είναι εντελώς διαφορετικά. Ενώ σε χώρες όπως η Ελβετία ή η Γερμανία όπου σπούδασα ήδη από τον καιρό των σπουδών μου ασχολούνταν με πρότυπα για το πλιθάρι, τους ωμόπλινθους που η ενέργεια για να κατασκευαστούν, να παραχθούν και το ανθρακικό αποτύπωμα είναι μηδέν», επεσήμανε.
Είπε, επίσης, ότι το μοντέλο των ουδέτερα κλιματικά κοινοτήτων, ένα «μοντέλο με σημαντικές προδιαγραφές από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, βρίσκεται ήδη στις προτεραιότητές» της “και έχω ήδη κάνει επαφές με κάποιες κοινότητες που πρέπει να αναπτύξουν ένα σχέδιο δράσης και πρακτικών, έτσι ώστε το ανθρακικό τους αποτύπωμα να είναι ουδέτερο μέχρι το 2050 αλλά μέχρι το 2035 να μειωθεί κατά 55%”. Χαρακτήρισε «πάρα πολύ δεκτικές» τις κοινότητες.
Οσον αφορά τους Δήμους, είπε ότι αν και τρέχουν κάποια προγράμματα, είναι αποσπασματικά και για το λόγο αυτό θα πρέπει να κάνει σοβαρές εκστρατείες και συνεργασίες με τις τοπικές κοινωνίες.
Αναφέρθηκε στην ανακοίνωση ότι ο Κάτω Πύργος επεξεργάζεται πρόγραμμα με σύμβουλο για να γίνει η Τηλλυρία πράσινη και κλιματικά ουδέτερη και είπε πως έπειτα από επαφή με την κοινότητα «έγιναν ήδη κάποιες συναντήσεις, συμφωνήσαμε σε συνεργασία» και «θα προχωρήσουμε πάρα πολύ σύντομα, πιλοτικά με την Τηλλυρία. Γίνονται όμως πρωτοβουλίες και από άλλες κοινότητες και στη Λάρνακα και στην Πάφο», είπε, για να καταρτίσουν προγράμματα για να γίνουν σταδιακά κλιματικά ουδέτερες.
Για τη γεωγοκτηνοτροφική παραγωγή είπε ότι θα πρέπει να γίνεται με τρόπο πιο φιλικό προς το περιβάλλον, χωρίς να ζημιώνουν οι αγρότες. “Πρέπει και υπάρχει τρόπος χρυσής τομής. Αν στραφούμε περισσότερο προς βιολογικές καλλιέργειες, εξοικονόμηση νερού κλπ. Η γεωγοκτηνοτροφία είναι πολύ σημαντική για κάθε χώρα και το είδαμε και την έντονη περίοδο του COVID-19 αλλά το βλέπουμε και τώρα με τη διαμάχη στην Ουκρανία πόσο πολύ εξαρτημένοι είμαστε από την παραγωγή και σε άλλες χώρες, και θα πρέπει να αυτονομηθούμε περισσότερο στην Κύπρο”, ανέφρε.
Στο σημείο αυτό, η κ. Θεοδοσίου είπε ότι επικεντρωθήκαμε πάρα πολύ στον τουρισμό, ο οποίος στην Κύπρο δεν είναι αειφόρος. Υπάρχουν σοβαρές προσπάθειες από το Υφυπουργείο Τουρισμού για τον φυσιολατρικό τουρισμό, αλλά αντιλαμβανόμαστε ότι και η μάζα και οι μεγάλοι αριθμοί τουριστών δεν βοηθούν πολύ και στην αειφορία του, είπε.
Σε ερώτηση αν η Κύπρος θα μπορέσει να φθάσει στους στόχους του Fit for 55 μέχρι το 2030, απάντησε πως «νομίζω ότι δύσκολα θα τους φτάσουμε. Θα ζητήσουμε πάλι παρέκκλιση. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα προσπαθήσουμε. Και δεν είναι μόνο η Κύπρος σε αυτό το σημείο».
Για τον Ακάμα, περιοχή για την οποία ήταν για πέντε χρόνια Διευθύντρια Διαχειριστικού Έργου Βιώσιμης Ανάπτυξης Κοινοτήτων, είπε ότι «εκείνο το οποίο συμφωνήσαμε με τις κοινότητες» είναι ότι μόνο όφελος μπορεί να επιφέρει στα χωριά τα οποία βρίσκονται περιμετρικά αυτών των περιοχών” το έργο.
Υπάρχει βέβαια το θέμα των περιουσιών αλλά σε κάθε περιοχή είναι καλά να εξετάζεται οι περιουσίες που έχουν ενταχθεί μέσα στο δίκτυο Natura 2000 τί δυνατότητες ανάπτυξης είχαν προηγουμένως, σημείωσε.
Διότι, συμπλήρωσε, «πρέπει να φύγουμε από την έννοια ότι ‘όπου έχω γη χτίζω’ και αυτό είναι ένα θέμα το οποίο νομίζω έχει εμπεδωθεί μέσα και από δράσεις του Υπουργείου Εσωτερικών, όχι μόνο για τις περιοχές προστασίας Natura αλλά και παγκύπρια έχει γίνει μεγάλη συζήτηση για τη μεμονωμένη κατοικία».
Στον Ακάμα, είπε, υπάρχουν πάνω από 1 εκατομμύριο επισκέπτες στην περιοχή προστασίας από μελέτες που έχουν εκπονηθεί από εταιρείες, και αυτοί οι τουρίστες δεν πάνε στα χωριά.
«Εκείνο το οποίο είναι σημαντικό είναι να αναπτυχτούν συνέργειες μεταξύ των χωριών και των περιοχών προστασίας, έτσι ώστε από τη μια να έχουν εισοδήματα τα χωριά από τους επισκέπτες, και επισκέπτες δεν είναι μόνο οι ξένοι τουρίστες, είναι και οι Κύπριοι, είναι και ο εσωτερικός τουρισμός και από την άλλη να αναπτύσσουν επιχειρήσεις που να τους ανήκουν, να μπορούν να τις διαχειριστούν”, ανέφερε.
Η κ. Θεοδοσίου υπενθύμισε ότι το 50% περίπου της χερσονήσου Ακάμα αποτελεί διοικητική περιοχή 10 χωριών είναι περιοχή προστασίας και το 75% αυτού του ποσοστού είναι κρατική δασική γη. Αυτή η κρατική δασική γη έχει κηρυχτεί σε εθνικό δασικό πάρκο, το 25% που είναι ιδιωτική εξακολουθεί βέβαια να είναι Natura, είπε.
Απαντώντας στην ερώτηση τί μπορεί να κάνει από τη θέση της Επιτρόπου για τον Ακάμα, είπε ότι μετέχει στις αρμόδιες επιτροπές είτε ενδοϋπηρεσιακές είτε με τη συμμετοχή και περιβαλλοντικών οργανώσεων και “εξετάζουμε πώς μπορούν να βελτιωθούν τα έργα που έχουν εκτελεστεί και πάγωσαν για τους δρόμους στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Ακάμα”.
Ταυτόχρονα, είπε, εξετάζεται και ίσως η αναθεώρηση των έργων που προγραμματίστηκαν να συνεχίσουν μετά την πρώτη φάση της εκτέλεσης των δρόμων και αυτό το θεωρώ πάρα πολύ σημαντικό.
Επίσης εκείνο το οποίο θα επιδιώξει να εξεταστεί είναι τα εισοδήματα που θα έχει το κράτος από τη διακίνηση μέσα στον Ακάμα και πώς μπορούν να κατανεμηθούν και στη συντήρηση ή τη δημιουργία κοινωφελών έργων στα χωριά, ανέφερε.
Έργα που ολοκληρώθηκαν, είπε, είναι το Κέντρο Αγροτικής Ζωής και Παράδοσης και Εκπαιδευτικών Κέντρων στη Δρούσια το οποίο έχει χιλιάδες επισκέπτες στα δύο χρόνια λειτουργίας του και έχει πάρει και δύο βραβεία, το Κέντρο Χερσαίας Χλωρίδας, Πανίδας και Πτυνοπανίδας στον Κάθηκα, το Κέντρο Γεωλογίας Παλεοντολογίας στις Αρόδες. Η κ. Θεοδοσίου είπε ότι τα φαράγγια στην Αντρολίκου, μέρος των οποίων, αποτελεί λατομική ζώνη έχουν παλεοντολογικά κατάλοιπα απολιθωμάτων.
Οι κοίτες των περισσότερων φαραγγιών και οι όχθες βρίσκονται στο δίκτυο Natura 2000, είπε, «αλλά τα υψίπεδα μεταξύ των φαραγγιών απειλούνται ακόμα και σήμερα από τη δημιουργία νέων λατομικών ζωνών».
Ανέφερε, επίσης, ότι έχει σταλώσει η κατασκευή στο Νέο Χωριό του ερπετολογικού πάρκου. Εξέφρασε την πεποίθηση πως σε συνεργασία με τον Ερπετολογικό Σύνδεσμο και το Κοινοτικό Συμβούλιο του Νέου Χωρίου το πάρκο θα λειτουργήσει σύντομα.
ΚΥΠΕ
