Στην Κύπρο αγοράζουμε περισσότερα τρόφιμα από όσα χρειαζόμαστε καταδεικνύουν τα αποτελέσματα έρευνας του προγράμματος FOODprint που διενεργήθηκε την περίοδο 28/2 με 2/3/2023, με δείγμα 510 άτομα, ηλικίας 18 ετών και άνω, τα οποία είτε είναι υπεύθυνα για τις αγορές τροφίμων, είτε για προετοιμασία φαγητού στο νοικοκυριό τους.
Αυτή είναι η 3η παγκύπρια έρευνα για τη σπατάλη τροφίμων στα κυπριακά νοικοκυριά με κάποιες από τις ερωτήσεις και στις τρεις έρευνες να είναι οι ίδιες για να υπάρχουν συγκρίσιμα αποτελέσματα. Η έρευνα περιλάμβανε 16 ερωτήσεις και 6 επαναλήφθηκαν, με τη μεθοδολογία CAWI (Computer Aided Web Interviewing).
Οι προηγούμενες έρευνες διεξήχθησαν το 2020 και το 2022.
Τα αποτελέσματα αναλύθηκαν την Παρασκευή σε διαδικτυακή παρουσίαση από τον Κυριάκο Παρπούνα, Διευθύνοντα Σύμβουλο της K. Parpounas Sustainability Consultants.
Συνοπτικά, η 3η έρευνα δείχνει μια ελαφρώς καλύτερη εικόνα ως προς τις συνήθειες και την ευαισθητοποίηση των καταναλωτών σχετικά με τη σπατάλη τροφίμων.
Συνοπτικά αποτελέσματα
Ιδιαίτερα ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι οι καταναλωτές καταναλώνουν περισσότερο φαγητό που περισσεύει τις αμέσως επόμενες ημέρες και το αποθηκεύουν καλύτερα, ενώ έχουν πάψει να πετάνε παλιά τρόφιμα, όταν αγοράζουν πιο φρέσκα.
Το ποσοστό που συχνά ή πάντοτε πετάει φαγητό που περισσεύει στα σκουπίδια, έχει μειωθεί οριακά (2020:18%, 2022:15%, 2023:16%), ενώ η κατανάλωση φαγητού τις επόμενες μέρες έχει αυξηθεί (2020:64%, 2022:72%, 2023:73%), όπως και η χρήση για προετοιμασία άλλων φαγητών (2020:18%, 2022:25%, 2023:28%).
Τάσεις και συνήθειες καταναλωτών, αγορές, εστίαση και κομποστοποίηση
Ο κ. Παρπούνας ανέφερε στην παρουσίαση πως πρόκειται κυρίως για ένα έργο επικοινωνίας, για να δούμε πώς αλλάζει το κοινό, οι τάσεις και συνήθειές του και η αγοραστική του συμπεριφορά.
Η γενική εικόνα είναι ότι στις θετικές συμπεριφορές σημειώνεται βελτίωση και στις αρνητικές, μείωση. Παρουσιάζεται βελτίωση στη συμπεριφορά σε ό,τι αφορά τον έλεγχο της ημερομηνίας λήξης, της διατήρησης/αποθήκευσης τροφίμων και του ποσοστού που καταναλώνει φαγητό τις επόμενες μέρες, του ποσοστού που ετοιμάζει λίστα για ψώνια και προγραμματίζει τι θα μαγειρέψει.
Ωστόσο, άνκαι το ποσοστό αυτό αυξάνεται, η τάση δείχνει ότι πάντα μαγειρεύουμε περισσότερο από ό,τι πρέπει.
Ανεβαίνει επίσης το ποσοστό όσων παίρνουν μαζί τους φαγητό από εστιατόρια και σε αυτό συνέτεινε το γεγονός ότι πλέον τα γκαρσόνια εκπαιδεύτηκαν και προτείνουν στους πελάτες να πακετάρουν το περίσσευμα.
Ο κ. Παρπούνας είπε χαρακτηριστικά ότι στην Κύπρο θεωρούμε καλή ταβέρνα αυτήν από την οποία θα φύγουμε με το τραπέζι γεμάτο πιάτα και φαγητό.
Η έρευνα έδειξε εξάλλου ότι μειώνεται το ποσοστό που διατηρεί αποθέματα φαγητού στο σπίτι και που πετάει τα παλιά όταν αγοράσει φρέσκα.
Το ¼ των νοικοκυριών απάντησε ότι δεν αγοράζει περισσότερες ποσότητες από όσες χρειάζεται, γεγονός που αξιολογείται θετικά.
Διαχρονικά όμως τα νοικοκυριά θέλουν να έχουν αποθέματα για λόγους ασφαλείας σε έκτακτες καταστάσεις (π.χ. απρόσμενοι επισκέπτες) αλλά αυτό θεωρείται κακή τάση, καθώς πλέον οι υπεραγορές και άλλα καταστήματα είναι ανοικτά περισσότερες ώρες.
Η έρευνα έδειξε ότι η τάση για να ετοιμάζεται περισσότερο φαγητό μειώνεται από 61% σε 52%, ενώ 48% απάντησε ότι ετοιμάζει όσο χρειάζεται για κατανάλωση. Ο καλύτερος προγραμματισμός συνδέεται, όπως εξηγήθηκε, και με την ακρίβεια.
Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι παραγγέλλουν περισσότερες μερίδες οι άνδρες νεαρότερης ηλικίας, ψηλότερων εισοδηματικά στρωμάτων. Στα κατώτερα στρώματα και μονομελείς οικογένειες η τάση είναι συχνά να καταναλώνεται το φαγητό και τις επόμενες μέρες.
Το 33% απάντησε ότι δίνει φαγητό που μένει σε κατοικίδια, το 1/3 βάζει φαγητό στην κατάψυξη για μελλοντική κατανάλωση και το 28% χρησιμοποιεί φαγητό που περισσεύει για ετοιμασία άλλου φαγητού. Η τάση αυτή είναι περισσότερο διαδεδομένη μεταξύ νεαρότερων ατόμων χαμηλών εισοδηματικών στρωμάτων και πολυμελών οικογενειών.
Η τάση να δίνουμε σε άλλα άτομα φαγητό δεν είναι συνήθης πρακτική και μόλις 15% το πράττουν, με βάση την έρευνα.
Η οικιακή κομποστοποίηση γίνεται από 21% των νοικοκυριών και όχι συστηματικά. Μόνο 6% κάνουν συστηματική κομποστοποίηση και αυτό γιατί διαμένουν σε συγκεκριμένες περιοχές, είναι μέρος προγράμματος, εκπαιδεύτηκαν ή έλαβαν δωρεάν ή με επιδότηση ειδικούς κάδους.
Για την κομποστοποίηση διαφάνηκε ότι μόνο το 14% κάνει σε κάποιο βαθμό και αυτό το ποσοστό είναι ψηλότερο σε νοικοκυριά με ηλικιωμένους, σε αγροτικές περιοχές και σε σπίτια. Το 40% δεν κάνει λόγω έλλειψης γνώσης και το 27% λόγω έλλειψης χώρου. Μόνο το 6% κάνει συστηματική κομποστοποίηση.
Ένα ποσοστό 17% απάντησε ότι παίρνει μαζί του φαγητό από εστιατόρια και σε αυτό συνεισέφεραν εκστρατείες σε επιχειρήσεις που διοργάνωσε η ΟΕΒ. Πακέτα από εστιατόρια παίρνουν συνήθως πιο ηλικιωμένα άτομα, γυναίκες και άτομα με ψηλότερο μορφωτικό επίπεδο, που ενημερώνονται για τις προκλήσεις λόγω της σπατάλης και τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και όχι για οικονομικούς λόγους.
Η έρευνα έδειξε ότι ένα ποσοστό 33% πετάει το 11%-20% των τροφίμων, φρούτων και λαχανικών που αγοράζει, δηλαδή κατά μέσο όρο κάθε νοικοκυριό πετά περισσότερο από το 1/5 αυτών που αγοράζει και δεν υπήρξε σημαντική διαφοροποίηση με τις άλλες 2 έρευνες.
Βασικοί λόγοι για απόρριψη τροφίμων είναι η ημερομηνία λήξης, το γεγονός ότι το φαγητό χαλά και δεν είναι ασφαλές για κατανάλωση και γιατί τα άλλα μέλη της οικγένειας καταναλώνουν άλλο φαγητό.
Φαίνεται ότι 17% δεν πετά τρόφιμα στα σκουπίδια και παρατηρείται μια διαχρονική αύξηση.
Επισημάνθηκε από τον κ. Παρπούνα ότι διεθνώς παρατηρείται θέμα με την ημερομηνία λήξης είτε γιατί οι πολίτες δεν τη διαβάζουν είτε τη διαβάζουν λάθος και χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το γάλα που αναλόγως των συνθηκών φύλαξης και του ελέγχου μπορεί να καταναλωθεί 3-4 μέρες μετά την ημερομηνία λήξης.
Το μεγαλύτερο ποσοστό απάντησε ότι νοιώθει τύψεις γιατί πετά τρόφιμα και σπαταλά χρήματα και μόνο 30% νοιώθει ότι κάνει ζημιά στο περιβάλλον.
Σε ένα μέσο κυπριακό νοικοκυριό υπολογίζεται ότι 50% απορριμμάτων είναι απόβλητα τροφίμων.
Ποσοστό 57% απάντησε ότι προτίθεται να αγοράσει φρούτα και λαχανικά σε μειωμένες τιμές αν είναι καλά, αλλά έχουν άσχημη όψη.
Σημαντικό στοιχείο που αναφέρθηκε στην παρουσίαση είναι ότι άρχισε να λειτουργεί πλατφόρμα στην οποία οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να πάρουν δωρεάν προϊόντα που έχουν λήξει ή είναι κοντά στην ημερομηνία λήξης και με βάση την έρευνα το 1/3 των ερωτηθέντων είπε ότι ενδιαφέρεται να συμμετάσχει.
Σε ό,τι αφορά τις πλατφόρμες διανομής φαγητού και κατά πόσο συντείνουν στην αύξηση ή τη μείωση της απόρριψης, δεν υπάρχουν ξεκάθαρες απόψεις. Το 26% απάντησε ότι οι υπηρεσίες αυτές αύξησαν την απόρριψη και 19% ότι τη μείωσε αλλά η πλειοψηφία απάντησε «δεν ξέρω ή δεν είμαι σίγουρος/η».
Το 23% απάντησε ότι το τελευταίο 3μηνο είδε ή άκουσε διαφημιστικές καμπάνιες, σποτ, μηνύματα κ.λπ. σε ΜΜΕ και το 54% απάντησε αρνητικά. Γενικότερο πρόβλημα υπάρχει με το λεγόμενο cluttering μηνυμάτων περισσότερα από τα οποία χάνονται και δεν διαβάζονται από τους καταναλωτές.
Στόχοι και δράσεις
Στόχος του προγράμματος, που ολοκληρώνεται σύντομα, ήταν η μείωση της σπατάλης μέσω ευαισθητοποίησης του κοινού για αυτό και απευθύνεται και εμπλέκει, μεταξύ άλλων, το ευρύ κοινό, τους καταναλωτές, τις επιχειρήσεις, το δημόσιο τομέα, τις επιχειρήσεις εστίασης και τους φορείς χάραξης πολιτικής.
Περιλάμβανε δράσεις, έρευνες, προγράμματα, εκστρατείες, σεμινάρια και διαβουλεύσεις που στόχευαν 500,000 πολίτες. Στόχος οι 100,000 από αυτούς να αλλάξουν συμπεριφορά και να υπάρξει 10% μείωση στη σπατάλη τροφίμων. Ενημερώθηκαν συγκεκριμένα πέραν των 4,000 παιδιών, εκπαιδεύτηκαν 275 επαγγελματίες και φοιτητές σε τομείς εστίασης και συνολικά 5,000 επιχειρήσεις εστίασης.
