Εναλλακτικά προϊόντα καπνού: Οι Κύπριοι αναζητούν αξιόπιστη ενημέρωση

Πόσοι Κύπριοι καπνίζουν; Πόσοι από τους καπνιστές αισθάνονται ότι είναι επαρκώς ενημερωμένοι για τις εναλλακτικές επιλογές τους; Τι αντίκτυπο έχει το τσιγάρο στη σχέση των καπνιστών με την οικογένεια και τους φίλους τους; Πόσο ξεπερασμένη συνήθεια, είναι τελικά το κάπνισμα;

Οι απαντήσεις βρίσκονται στην πρώτη Παγκύπρια έρευνα για το κάπνισμα που διεξήγαγε τον Ιούλιο του 2022 η Marc για λογαριασμό της Philip Morris Cyprus, στην οποία συμμετείχαν 807 νοικοκυριά από όλη την Κύπρο. Το δείγμα περιλάμβανε άνδρες και γυναίκες άνω των 21 ετών.

Ανάγκη ενημέρωσης σχετικά με τα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος

Η έρευνα αναδεικνύει μια σοβαρή έλλειψη ενημέρωσης σχετικά με τα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος. Μόλις 2 στους 10 (17,5%) του ενήλικου πληθυσμού δηλώνει επαρκώς ενημερωμένο σχετικά με τα εναλλακτικά προϊόντα. Παράλληλα, 9 στους 10 των ερωτηθέντων (85%) δήλωσε πως οι καπνιστές θα πρέπει να έχουν επαρκή ενημέρωση και πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με εναλλακτικές λύσεις καπνίσματος. Οι περισσότεροι αναφέρουν ως πηγή πληροφόρησης κάποιον φίλο ή γνωστό.

Το κάπνισμα μια ξεπερασμένη συνήθεια, με επιπτώσεις σε προσωπική και κοινωνική ζωή

Όσον αφορά την επίδραση του καπνίσματος στις σχέσεις καπνιστών και μη καπνιστών, 1 στους 2 καπνιστές ανέφεραν πως ενοχλούνται από την καπνιστική συνήθεια του συντρόφου τους, ενώ 7 στους 10  (65,5%) μη καπνιστές, θεωρεί πως το κάπνισμα αποτελεί μια ξεπερασμένη συνήθεια.

Ανοιχτή πληγή παραμένει το παράνομο εμπόριο

1 στους 3 πολίτες  ανέφεραν πως γνωρίζουν άτομα στον κοινωνικό τους περίγυρο που κάνουν χρήση είτε παραδοσιακών τσιγάρων, είτε εναλλακτικών προϊόντων παράνομης εισαγωγής στην Κύπρο. Συνεπώς, μιλάμε για μια ανοιχτή πληγή, τόσο από πλευράς απώλειας φορολογικών εσόδων για την Κυπριακή Δημοκρατία, όσο και για αμφιβόλου ποιότητας αναλώσιμα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι 3 στους 4 Κύπριους (74,7%) συμφωνούν με την άποψη πως ο βαθμός βλαπτικότητας ενός καπνικού προϊόντος θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν κατά την φορολόγησή του, όπως αντίστοιχα συμβαίνει σε άλλους κλάδους, π.χ. την ενέργεια ή την αυτοκίνηση.

Πιο αναλυτικά τα αποτελέσματα της έρευνας

Δημογραφικά

• Οι τρείς στους δέκα Κύπριους καπνίζουν
• Οι άνδρες (36,2% )καπνίζουν σχετικά περισσότερο από τις γυναίκες (26,5%)
• Μεγαλύτερη συχνότητα καπνιστών καταγράφεται στους  35-44 ετών (42,4%)
• Μετά την ηλικία των 55 ετών το κάπνισμα μειώνεται αισθητά.

Κίνητρα διακοπής του καπνίσματος

Ο ένας στους δύο καπνιστές (51%)  δηλώνει πως δεν υπάρχει επαρκής ενημέρωση για τα οφέλη και τους τρόπους διακοπής του καπνίσματος.

Οι κυριότεροι λόγοι είναι:

• Οι επιπτώσεις στην υγεία και την φυσική κατάσταση (αποτελούν το κυρίαρχο κίνητρο σε όλες τις πληθυσμιακές κατηγορίες)
• το οικονομικό κόστος  (ενώ το οικονομικό κόστος αποτελεί ισχυρό κίνητρο διακοπής στις νεότερες ηλικίες καπνιστών και στις γυναίκες.
• η απαλλαγή από την αίσθηση της εξάρτησης.

82% των καπνιστών συμφωνεί με την φράση «ανησυχώ πως το κάπνισμα έχει σοβαρές επιπτώσεις για την υγεία μου».

Κάπνισμα και διαπροσωπικές σχέσεις

• Ένας στους δύο καπνιστές (51%) με σύντροφο/σύζυγο μη καπνιστή δηλώνουν πως η καπνιστική τους συνήθεια ενοχλεί τον/την σύντροφό τους.
• Ο ένας στους τρείς καπνιστές (34,5%) δηλώνει πως το κάπνισμα αποτελεί αιτία  διαφωνιών  και καυγάδων με την/τον  σύντροφο/σύζυγο που δεν καπνίζει.
• Το 25% των καπνιστών με σύντροφο/σύζυγο  που καπνίζει αναφέρει το κάπνισμα ως αιτία διαφωνιών και τσακωμών μεταξύ τους.
• Το 53% των μη καπνιστών αναφέρει διαφωνίες και τσακωμούς με τον/την  σύντροφο/σύζυγο επειδή καπνίζει.

Στην ερώτηση  «Τι είναι πιο ενοχλητικό όταν ο σύντροφος είναι καπνιστής;»

• το 26% των μη καπνιστών ανέφερε τον καπνό του τσιγάρου
• το 14%  την αναπνοή του καπνιστή
• το 13% την μυρωδιά στα ρούχα / μαλλιά/χέρια και
• το 12% την οσμή τσιγάρου στον χώρο.

Η πλειοψηφία των μη καπνιστών (55%) ασπάζονται την  άποψη πως «τα άτομα που καπνίζουν είναι λιγότερο ελκυστικά και επιθυμητά από αυτούς που δεν καπνίζουν».

Κάπνισμα και ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον

• Ποσοστό 65% των μη καπνιστών ενοχλείται από το γεγονός ότι ένα συγγενικό ή φιλικό τους πρόσωπο καπνίζει και δηλώνει πως θα ήθελε να κόψει το κάπνισμα.
• Το 62,8% των μη καπνιστών αναφέρει πως ενοχλείται όταν επισκέπτεται σπίτια καπνιστών, γιατί δεν αισθάνεται άνετα σε χώρο με καπνό.

• Ισχυρή στους μη καπνιστές καταγράφεται τη άποψη πως το κάπνισμα αποτελεί μια ξεπερασμένη συνήθεια (βαθμός συμφωνίας 65,5%).

Απόψεις και στάσεις απέναντι στα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος

Ως βασικότεροι λόγοι που οδήγησαν στην μετάβαση από τα παραδοσιακά τσιγάρα στα  εναλλακτικά προϊόντα λέχθηκαν τα εξής:

• δεν μυρίζουν
• ο μειωμένος κίνδυνος για την υγεία
• δεν έχει στάχτη
• η προσπάθεια διακοπής ή ελάττωσης του τσιγάρου
• η περιέργεια
• η καπνιστική ικανοποίηση που προσφέρει
• το ότι δεν έχει καύση
• καθώς και η μόδα
• η ευχρηστία
• το ότι είναι πιο οικονομικό
• το γεγονός ότι είναι νέο, καινοτόμο προϊόν
• σύσταση γιατρού
• προτροπή φίλων/συγγενών

Η χρήση εναλλακτικών προϊόντων καπνού είναι  προτιμότερη σε σχέση με το κάπνισμα συμβατικών τσιγάρων.

• Το 49,3% των μη καπνιστών προτιμά κάποιος καπνιστής να χρησιμοποιεί εναλλακτικούς τρόπους καπνίσματος παρά να καπνίζει. Η άποψη αυτή συγκεντρώνει το υψηλότερο ποσοστό αποδοχής (58%) στην νεότερη ηλικιακή κατηγορία 21-34 ετών.
• Το 53,1% του συνόλου του ενήλικου πληθυσμού συμφωνεί με την φράση «εάν κάποιος κοντά μου χρησιμοποιεί μια εναλλακτική λύση χωρίς καπνό, δεν με ενοχλεί σε σύγκριση με κάποιον που καπνίζει τσιγάρα».
• Το 34,6% του εξεταζόμενου πληθυσμού ανέφερε πως έχει προτείνει σε κάποιον καπνιστή να σταματήσει το κάπνισμα τσιγάρων και να δοκιμάσει μια εναλλακτική λύση.
• Όσοι χρησιμοποιούν εναλλακτικά προϊόντα τα έχουν προτείνει σε καπνιστές  σε ποσοστό 75%.

Εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος και ενημέρωση

Από τα στοιχεία της έρευνας αναδεικνύεται μια σοβαρή έλλειψη ενημέρωσης σχετικά με τα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος.

Μόλις το 17,5% του ενήλικου πληθυσμού δηλώνει επαρκώς ενημερωμένο.

Η έλλειψη πληροφόρησης καταγράφεται σημαντική και στους καπνιστές. Mόνο ο ένας στους τρείς (32,1%) δηλώνει πως έχει την πληροφόρηση που χρειάζεται.

Ως σημαντικότερη και κυρίαρχη πηγή πληροφόρησης για τα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος αναφέρονται

• οι φίλοι / γνωστοί  (32,4%)
• με συμπληρωματικές πηγές  τα ΜΜΕ (11,8%)
• και τα κοινωνικά δίκτυα (11,7%).

Στις πηγές πληροφόρησης αναφέρονται με μικρότερα ποσοστά τα σημεία πώλησης (5,4%) και οι γιατροί/φαρμακοποιοί/οδοντίατροι (2,1%).

Ένας στους τρείς δεν αναφέρει κάποια πηγή ενημέρωσης.

Μόνο το 26,3% του συνολικού ενήλικου πληθυσμού γνωρίζει ποιες είναι οι βασικές διαφορές ανάμεσα στα συμβατικά τσιγάρα και στα εναλλακτικά προϊόντα καπνού.

Η πλειοψηφία των καπνιστών (57,5%) αναφέρουν πως δεν γνωρίζουν τις διαφορές μεταξύ των συμβατικών τσιγάρων και των εναλλακτικών προϊόντων καπνού.

Ακόμη και όσοι χρησιμοποιούν  εναλλακτικά προϊόντα αναφέρουν σε ποσοστό 45% πως δεν είναι βέβαιοι ή δεν γνωρίζουν ακριβώς τις διαφορές.

Οι καπνιστές θα πρέπει να έχουν επαρκή ενημέρωση και πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με εναλλακτικές λύσεις καπνίσματος. 85% τόσο από τους  καπνιστές, όσο και από το σύνολο της κοινής γνώμης.  Σημειώνεται πως ο βαθμός συμφωνίας με την άποψη αυτή σε όσους δεν έχουν καπνίσει ποτέ καταγράφεται στο 85,7%.

Περισσότεροι από  ένας στους δύο ενήλικες πολίτες  (55,4%) δηλώνουν πως θα επέλεγαν πιο εύκολα ή θα πρότειναν σε καπνιστές εναλλακτικά προϊόντα, εάν είχαν πιο σαφή ενημέρωση για τα επιστημονικά δεδομένα που τα διαφοροποιούν από το κάπνισμα.

(84,4%) δηλώνει πως για την επιλογή του σωστού εναλλακτικού προϊόντος καπνίσματος θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη η επιστήμη και τεχνολογία που βρίσκεται πίσω από αυτά.

Λιγότερο βλαβερά, αλλά με αμφιβολίες και άγνοια

Το 54,6% των καπνιστών πιστεύουν πως τα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος είναι λιγότερο βλαβερά για την υγεία σε σχέση με το κάπνισμα παραδοσιακού τσιγάρου (υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται στις νεότερες ηλικίες καθώς και στους ανώτερης/ ανώτατης μόρφωσης).

Στην ερώτηση «Τι είναι πιο βλαπτικό στο παραδοσιακό τσιγάρο;»

• το 35,7% του εξεταζόμενου πληθυσμού ανέφερε την  πίσσα,
• το 29,1% τη νικοτίνη,
• το 11,4% τον εθισμό,
• το 8,2% το μονοξείδιο του άνθρακα και
• το 5,1% την καύση του καπνού.
• Ένα 10,5% δηλώνει πως δεν γνωρίζει.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο υψηλός βαθμός συμφωνίας (που καταγράφεται στο 74,7%) με την άποψη πως ο βαθμός βλαπτικότητας ενός καπνικού προϊόντος θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν κατά την φορολόγησή του

Παράνομη εισαγωγή τσιγάρων, καπνικών προϊόντων  & εναλλακτικών  προϊόντων νικοτίνης

Ένας στους τρείς πολίτες (34,5%) (οι καπνιστές 43,3% και οι χρήστες εναλλακτικών προϊόντων σε ποσοστό 46,6%) ανέφεραν πως γνωρίζουν άτομα στον κοινωνικό τους περίγυρο που κάνουν χρήση καπνικών προϊόντων παράνομης εισαγωγής στην Κυπριακή Δημοκρατία (είτε παραδοσιακά τσιγάρα, είτε εναλλακτικά προϊόντα νικοτίνης).

Οι επτά στους δέκα (69,1%) ερωτώμενους θεωρούν πως δεν λαμβάνονται επαρκή μέτρα για την παράνομη εισαγωγή τσιγάρων, καπνικών προϊόντων ή εναλλακτικών προϊόντων νικοτίνης από τα Κατεχόμενα.