Τα παλιά καφενεία της Λάρνακας
Τα καφενεία έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη ζωή του Κύπριου κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας αλλά και της Αγγλοκρατίας. Οι άντρες, που παλιά ήσαν οι αποκλειστικοί θαμώνες, εκτός από τα παιγνίδια που έπαιζαν ( τάβλι, χαρτιά), έβρισκαν την ευκαιρία να συζητήσουν για τα προβλήματα της κοινωνίας, να μεταφέρουν γεγονότα ή πληροφορίες που είχαν, να κάνουν οικονομικές συμφωνίες, ακόμη και προξενιά. Στους τοίχους των καφενέδων τοιχοκολλούσαν διατάξεις και γνωστοποιήσεις.
Οι ίδιοι χώροι συχνά χρησιμοποιούνταν για θεατρικές ή κινηματογραφικές παραστάσεις, πολιτικές ομιλίες, ταχυδακτυλουργούς. Ήταν οι χώροι όπου μπορούσες να βρείς κάποιον που ήθελες, να κεράσεις όταν γιόρταζες. Όχι μόνο καφεδάκι αλλα και γλυκά όπως λουκούμια ( λίζα) καραμέλες, σοκολάτες.
Η Λάρνακα κατά τα πρώτα χρόνια της Αγγλοκρατίας, σαν κοσμοπολίτικη πόλη με τα κονσουλάτα και τις κυβερνητικές υπηρεσίες, είχε μια ιδιαιτερότητα. Παράλληλα με τους καφενέδες λειτουργούσαν μπαράκια και λέσχες,όπου σύχναζαν κυρίως οι πλούσιοι πολίτες, οι πρόξενοι, οι στρατιώτες-αξιωματικοί του στρατού.
Μερικά καφενεία της Λάρνακας ήταν κτισμένα πάνω σε πασσάλους μέσα στη Θάλασσα. Το απόγευμα που έγερνε ο ήλιος προς τη δύση οι Λαρνακείς έβρισκαν δροσιά στα καφενεία αυτά.
Τα τελευταία χρόνια του 19ου αιώνα λειτουργούσαν καφενεία που χρησιμοποιήθησαν και για θεατρικές παραστάσεις τέτοια ήταν το ΜΕΛΙΣΣΑ του ΖΑΧΑΡΙΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΛΟΥ (1892), του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΣΑΡΔΟΥ, του ΒΡΑΣΙΔΑ ΦΙΛΑΛΗΘΗ (1890), του Γ.ΚΑΡΑΒΙΩΤΗ (1903). Δεν έχουμε πολλές πληροφορίες για τα καφενεία αυτά, εκτός από τα προγράμματα Θεατρικών Παραστάσεων των Ελληνικών Θιάσων που επισκέπτονταν την Κύπρο.
Ο Ανδρέας Ευρυβιάδης, στο βιβλίο του Η ΠΟΛΗ, Η ΠΟΛΗ ΜΟΥ Η ΛΑΡΝΑΚΑ, κάνει ένα νοερό περίπατο στο παραλιακό μέτωπο της παλιάς Λάρνακας και αναφέρει καφενεία που η δική μας γενιά δε θυμάται. Αναφέρει το καφενείο του Μιχάλη του Ταραμπουσλή του Τριπολίτη, του Σωτήρη Νικολαϊδη, του Γιώργου Βαγιανού, της Εμπορικής Λέσχης, του Γκράντ Οτέλ,του Ναυτικού Κέντρου, του Ττινιόζου και άλλα ζαχαροπλαστεία κι εστιατόρια.
Περιγράφει πώς τοποθετούσαν τις καρέκλες και τα τρίποδα τραπεζάκια στα χωμάτινα δάπεδα απέναντι από τα καφενεία, τον τρόπο που τα γκαρσόνια ετοίμαζαν το χώρο ραντίζοντας το δάπεδο για να μη σηκώνει σκόνη, και άλλα πολλά. Μια εποχή που διαφέρει κατά πολύ από τη σημερινή αλλά είχε τη δική της χάρη.
Τα περισσότερα καφενεία λειτουργούσαν κοντά στις εκκλησίες, στο παραλιακό μέτωπο, στην Ερμού, στη Ζήνωνος Κιτιέως, στην πλατεία Ακρόπολης και φυσικά στα ποδοσφαιρικά σωματεία .
Γύρω από την εκκλησία του Αγίου Λαζάρου ήταν οι καφενέδες του Μάη ( σημερινός ΛΑΖΑΡΗΣ), του Δρομολαξίτη, του Κυριάκου, του Μανώλη Χρυσήλιου. Στην περιοχή έκαναν την στάση τους τα αγροτικά λεωφορεία και οι καφενέδες ήταν ο μόνος τόπος για να ξεκουραστούν οι επιβάτες τους.
Στην περιοχή Χρυσοπολίτισσας είχε τρείς καφενέδες, ένας από τους οποίους ήταν εκείνος – του Γιαννακού.
Κοντά στο Σταυροδρόμι ήταν ο καφενές του Τζούβα καθώς και του Σάββα του μουχτάρη της περιοχής.
Δίπλα από την εκκλησία της Φανερωμένης ήταν το καφενείο του Γιώργου Βαγιανού και στην περιοχή του Άη Γιάννη δίπλα από την εκκλησία. Αργότερα λειτούργησε το σωματείο ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ .
Αναφέρω τον καφενέ του Νικολή του Τρέππα στα Καφενούθκια ( λένε ότι ο ίδιος κατέρρευσε μετά από ραγδαίες βροχές το 1951), που συχνά το επισκεπτόταν ο Δήμαρχος Γεώργιος Αραδιππιώτης για να κάνει τις ομιλίες του.
Εκεί που είναι σήμερα το ξενοδοχείο SUNHALL λειτουργούσε καταρχήν το ΚΡΥΣΤΑΛ από τον Γεώργιο Καραβιώτη, μετα το καφεθέατρο ΠΑΤΕ, που φιγουράρει στις πιο πολλές παλιές φωτογραφίες της περιοχής. Γίνονταν και παραστάσεις εκεί και οι καρέκλες και τα τραπεζάκια του το καλοκαίρι τοποθετούνταν στη σειρά στην παραλία κατά μήκος της μεγάλης αποβάθρας.
Επειδή στην παραλία σύχναζαν οι Λαρνακείς για τον περίπατό τους οι κυριακές ήταν μοναδικές. Τραπεζάκια και καρέκλες έξω, ταξί σταθμευμένα στο δρόμο, οι κυρίες και οι κύριοι με τα καπέλα τους.
Σε όλα τα ξενοδοχεία προσφερόταν καφές. Τα ΤΕΣΣΕΡΑ ΦΑΝΑΡΙΑ πρωταγωνιστούσαν. Συχνά έφερναν τραγουδιστές από το εξωτερικό και η ατμόσφαιρα ήταν διαφορετική απο τα υπόλοιπα στέκια. Ζαχαροπλαστεία όπως εκείνα του Χατζόπουλου και του Ευάγγελου χρησιμοποιούνταν και σαν καφενεία.
Το ΝΑΥΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ή ΚΕΝΤΡΟ ΤΟΥ ΠΙΤΣΙΛΛΙΔΗ ( νυν ΝΑVY BLUE) ήταν στην περιοχή προς το κάστρο και σύχναζαν εκεί οι ναυτικοί και οι επισκέπτες της Λάρνακας. Στη γωνία απέναντι από το Μεσαιωνικό κάστρο λειτουργούσε από Τούρκο σουβλατζίδικο, το οποίο σέρβιρε και καφέδες.
Στην Ερμού ήταν το καφενείο του ΣΤΑΣΗ και του ΤΑΚΗ, στη δε ΖΗΝΩΝΟΣ ΚΙΤΙΕΩΣ είχε το καφενείο του ο ΚΑΖΑΝΤΕΣ.
Γνωστό στέκι ήταν και το καφενείο του Χρίστου Καλησπέρα, στο ισόγειο της οικίας του Ρετσίνι, απέναντι από τα παλιά δικαστήρια. Εκεί πήγαιναν γνωστοί Λαρνακείς του «πνεύματος» της εποχής όπως ό δικαστής Γεώργιος Βασιλειάδης, Γιώργος Αχίλλης, Γιάγκος Κυριαζής. Μπροστά από το καφενείο ήταν μόνιμα κάποιος πλανοδιοπώλης που πουλούσε τσιγάρα μα το αμαξούδι του. Υπάρχει και σκίτσο του Βίκτωρα Ιωαννίδη που παριστάνει τον καφετζή. Αργότερα ήταν το καφενείο του Φελλά, και μετά του ΑΝΔΡΕΑ ΤΕΡΑΤΣΟΥ. Επειδή απέναντι ήταν το δικαστήριο, μαζεύονταν εκεί αρκετοί δικηγόροι κι επιχειρηματίες και γίνονταν συζητήσεις διάφορες. Επίσης έκανε ντελίβερυκαφέδες στα γύρω γραφεία και στις Τράπεζες.
Η πλατεία ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ είχε τα πιο γνωστά καφενεία. Από ‘κει περνούσαν διαχρονικά όλες οι παρελάσεις κι εκεί γίνονταν οι πιο πολλές πολιτικές και προεκλογικές συγκεντρώσεις και ομιλίες.
Το πρώτο καφενείο ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, κτίσμα του 19ου Αιώνα το είχε ο Τίμαρχος Αδαμίδης, ο οποίος αργότερα άνοιξε το καφενείο ΝΕΑ ή ΜΙΚΡΗ ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ ακριβως στην απέναντι γωνία.
Λίγο πιο πάνω από την πλατεία, απέναντι από την ΑΛΚΗ, λειτούργησε γωνιακό καφενείο-σουβλατζίδικο
Όταν λειτούργησε ο Δημοτικός Κήπος το 1918 περιφράκτηκε και μέσα κτίστηκε το Ζαννέτειο Περίπτερο, που χρησιμοποιείτο σαν καφενείο, κέντρο διασκέδασης, διοργάνωση χοροεσπερίδων. Κατεδαφίστηκε το 1970. Ήταν γνωστό και σαν ΗΡΑΚΛΗΣ.
Κατά τη δεκαετία του 60 λειτούργησαν νεότερου τύπου χώροι όπως το ΚΑΦΕ ΦΙΕΣΤΑ στην πλατεία Ζήνωνα Πιερίδη, το Αμπιάνς απεναντι από το ΔΙΠΑ, που από καφετηρία ήταν και συνηθισμένο στέκι για ομάδες ανθρώπων.
Ο Γιώργος Τέρατσος από την Άχνα , ο οποίος λειτουργούσε και το καφενείον ΝΕΑΠΟΛΗ λίγο πιο πάνω από τα φώτα της Δροσιάς , αφού λειτούργησε και το κέντρο αναψυχής ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΣ , αγόρασε αργότερα το απέναντι γωνιακό οικόπεδο και λειτούργησε εκεί το καφενείο ΔΡΟΣΙΑ, που βρίσκεται στη γωνιά των Λεωφόρων Γρ. Αυξεντίου και Θεσσαλονίκης στη Λάρνακα!
Στη συνέχεια ο καφενές άλλαξε πολλά χέρια. Μετά τον Τέρατσο ήταν ο Μήτσιος με τη γυναίκα του τη Μαρκαρού, ο αδελφός του Μήτσιου ο Νίκος, διάφοροι άλλοι για λίγο καιρό ( μεταξύ τους και ο Κάπελλος), και γύρω στο 1955 το παρέλαβε ο Γιώρκος ο Πούλλος.
Στα καφενεία, εκτός από τα παραδοσιάκα ποτά ( καφές, τσάι, σουμάδα, γαζόζες) είχε και πορικά όπως τα γνωστά «λίζα» και καραμέλες. Το χαρτί και το τάβλι ήταν μέσα στις καθημερινές εικόνες. Έξω από το καφενείο κάποια καφενεία έκαναν πάνω σε ένα αμαξούδι σουβλάκια, τα οποία πουλούσαν και στους περαστικούς. Επίσης σέρβιραν ποτό με μεζέ και πουλούσαν και οφτό κλέφτικο. Μερικά είχαν γραμμόφωνο με δίσκους και αργότερα τζού μποξ.
Στα ποδοσφαιρκά σωματεία λειτουργούσαν καφενείο και κάποτε εστιατόριο. Στις αίθουσες τους συχνά γίνονταν εκδηλώσεις εθνικού και πολιτιστικού χαρακτήρα. Κατά τη διάρκεια κυρίως της Αγγλοκρατίας ήταν χώροι όπου μαζευόταν η νεολαία για να συζητήσει. Τα πιο πολλά καφενεία έκλειναν τη νύχτα. Μόνο η ΑΚΡΟΠΟΛΗ και τα σωματεία έμεναν ανοιχτά.
Τα παλιά χρόνια, τότε που μόνο εφημερίδες κι ένας ραδιοφωνικός σταθμός ενημέρωνε τους Κύπριους, ο καφενές ήταν ο χώρος όπου λειτουργούσε η κοινωνική συμπεριφορά. Ήταν, εκτός από τις εκκλησίες, ο μοναδικός τόπος που μπορούσες να ενημερωθείς, να πληροφορήσεις, ν’ανταλλάξεις δυο κουβέντες. Κι όλ’αυτά στις περιόδους της Τουρκικής κατοχής και της Αγγλοκρατίας ήταν πολύ σημαντικά για τον μέσο Κύπριο.
Στα καφενεία πήγαιναν μόνο άνδρες, όπως βλέπουμε στις περισσότερες φωτογραφίες που έχουμε. Μόνο στις κυριακάτικες εξόδους στην παραλία των φοινικούδων και σε μερικές παιδικές γιορτές σε σωματεία θα δούμε γυναίκες.
Κλείνοντας θέλω να πώ ότι πολλοί από τους παλιούς Λαρνακείς θα ξέρουν ακόμη πιο πολλά για τα καφενεία. Η Λάρνακα έχει πολλές ιστορίες και γεγονότα που συνδέονται με καφενεία. Ιδιαίτερα στο παραλιακό μέτωπο ήταν οι χώροι όπου συνέβαιναν τα πιο πολλά και η περιέργεια του κόσμου τα μετέδιδε υπο μορφήν ειδήσεων. Έτσι, με τον προφορικό λόγο διασώθησαν μέχρι σήμερα ιστορίες και πληροφορίες που συμπληρώνουν τις γραπτές μαρτυρίες για την ιστορία της πόλης του Ζήνωνα.
ΛΟΥΗΣ ΠΕΡΕΝΤΟΣ
