Ένα ταξίδι στο νησί με στάσεις σε μικρούς ναούς αφιερωμένους σε αγίους με παράξενα ονόματα

Από τη μία μέχρι την άλλη άκρη της Κύπρου συναντούμε πάρα πολλά μικρά εκκλησάκια αφιερωμένα σε διάφορους γνωστούς αγίους και αγίες του Χριστιανισμού. Πολλά από αυτά μας προκαλούν εντύπωση είτε για το όνομα του αγίου που είναι αφιερωμένος ο ναός είτε για το επίθετο, κυρίως της Παναγίας η οποία διαθέτει πάρα πολλά προσωνύμια.

Ψάχνοντας τα διάφορα ξωκλήσια της Κύπρου βρήκαμε αρκετά που μας έκαναν εντύπωση. Πολλές από τις πληροφορίες τις πήραμε από μία ενδιαφέρουσα ιστοσελίδα το www.bigcyprus.com.cy που διαθέτει μία εκτενή λίστα με τα ξωκλήσια της Κύπρου.

Τα εκκλησάκια αυτά μπορεί να γίνουν και μία πολύ καλή αφορμή για εκδρομή σε πολλά μέρη της Κύπρου.

Παναγία του Συρμάτου, Ξυλοφάγου
Σε μια από τις μεγαλύτερες κοινότητες των Κοκκινοχωρίων, την Ξυλοφάγου, βρίσκετε ένα από τα πιο αγαπημένα και σεβαστά εξωκκλήσια της ευρύτερης περιοχής. Το μικρό εκκλησάκι της Παναγίας Ευαγγελίστριας στην Ξυλοφάγου είναι άρρηκτα συνυφασμένο με την καθημερινότητα των κατοίκων του χωριού, τις προσευχές, τις χαρές και τις λύπες τους. Σήμερα, ο χώρος του εξωκλησιού έχει αναδιαμορφωθεί με τη δημιουργία ενός πάρκου. Το ιστορικό εξωκλήσι της Παναγίας βρίσκεται ένα χιλιόμετρο νοτιοδυτικά του χωριού και ονομάζεται ταυτόχρονα και ‘Παναγία του συρμάτου’ γιατί βρίσκεται σε περιοχή που λέγεται ‘σύρμα’, δηλαδή χώρος από όπου περνούν ορμητικά τα νερά της βροχής. Το καταπράσινο τοπίο, με το μικρό δάσος με ακακίες που βρίσκεται εκεί, σε συνδυασμό με τη θάλασσα που θα την δεις μερικά μέτρα από το εκκλησάκι δημιουργούν ένα πανέμορφο φυσικό τοπίο.

Όσιος Αβακούμ, Φτερικούδι
Στο Φτερικούδι της επαρχίας Λευκωσίας θα βρεις το μοναδικό ξωκλήσι στην Κύπρο που είναι αφιερωμένο στον Όσιο Αββακούμ. Ο συγκεκριμένος Άγιος έζησε ασκητικά και πέθανε στο χωριό, ενώ το ξωκλήσι του κτίστηκε το 1989 από εισφορές των κατοίκων της κοινότητας. Ο τάφος του Αγίου Αββακούμ, που βρίσκεται στο ίδιο σημείο, αλλά και ο μικρός ναός, αποτελούν πόλο έλξης καθημερινά αρκετών προσκυνητών.

Άγιος Κόνωνας, Ακάμας
Η εκκλησία του Αγίου Κόνωνα βρίσκεται στην περιοχή του Ακάμα, κοντά στο Νέο Χωριό. Κτίστηκε στα κατάλοιπα μιας παλαιότερης εκκλησίας επίσης αφιερωμένης στον Άγιο Κόνωνα. Το εκκλησάκι δεν βρίσκεται τυχαία στο συγκεκριμένο μέρος, καθώς σε ολόκληρη την έκταση της χερσονήσου του Ακάμα βρίσκονταν λαξευμένα σπήλαια στα οποία ζούσαν ερημίτες, οι οποίοι συνδέονταν με κάποια από τα μοναστήρια που βρίσκονταν σε κοντινή απόσταση. Μια τέτοια περίπτωση σχετίζεται και με τον Άγιο Κόνωνα. Οι πληροφορίες και οι εκδοχές σχετικά με το βίο του Αγίου Κόνωνα είναι αρκετά συγκεχυμένες, με ελάχιστες πηγές να αναφέρονται σε αυτόν. Μια εκδοχή αναφέρει πως ο Άγιος Κόνωνας έζησε κατά το β’ μισό του 1ου μ.Χ. αιώνα και είχε ακολουθήσει τους αποστόλους Παύλο και Βαρνάβα κατά τις περιοδείες τους στην Κύπρο. Ο Άγιος είχε ζήσει στην Πάφο και πιθανότατα να διετέλεσε και επίσκοπος. Μια δεύτερη εκδοχή αναφέρει πως ο άγιος Κόνωνας έζησε κατά τον 4ο αιώνα μ.Χ. Γεννήθηκε στον Ακάμα και από νεαρή ηλικία αποφάσισε να εγκαταλείψει τα εγκόσμια και να εγκατασταθεί σε ένα σπήλαιο , μακριά από το χωριό του. Σιγά σιγά γύρω του συγκεντρώθηκε μια ομάδα νέων ανθρώπων και έτσι δημιουργήθηκε μια μοναστική αδελφότητα. Αξίζει να αναφερθεί πως ο άγιος και επίσκοπος Κόνων είναι διαφορετικός από τον άγιο Κόνωνα τον Κηπουρό από τη Ναζαρέτ, παρόλο που και οι δυο εορτάζουν στις 5 Μαρτίου.

Άγιος Κυριάκος, Ευρύχου
Ο αφανής αυτός Άγιος τιμάται κάθε χρόνο στις 24 Μαΐου και είναι προστάτης της ενορίας της Ευρύχου. Πρόκειται για τον Άγιο Κυριάκο ή Κυριακό και προς τιμήν του έχει κτιστεί μία από τις πιο σημαντικές μεσαιωνικές εκκλησίες της Κύπρου. Επισκεπτόμενος κανείς το χωριό Ευρύχου στο δρόμο προς το Τρόοδος είναι δυνατό στη βόρεια πλευρά να αντικρύσει μία από τις μεσαιωνικές εκκλησίες του νησιού που είναι αφιερωμένη σε ένα Άγιο όχι τόσο ξακουστό στο ευρύ κοινό, τον Άγιο Κυριάκο. Το κτίσιμό της τοποθετείται στον 15ο αιώνα και είναι ξυλόστεγη Βασιλική. Βόρεια της εκκλησίας βρίσκεται ένα παρεκκλήσι στο οποίο βρίσκεται ο ιερός τάφος του Αγίου μέσα σε κτιστή κρύπτη. Ο ναός ήταν φιλοτεχνημένος με πλούσιες τοιχογραφίες οι οποίες επικαλύφθηκαν μεταγενέστερα με ασβέστη. Ωστόσο, λίγες τοιχογραφίες διασώζονται και είναι ορατές σήμερα.

Άγιος Κουρνούτας, Αγροκηπιά
Στα βόρεια του χωριού Αγροκηπιά, εκεί κοντά στο Μιτσερό, ξεφύτρωσε πρόσφατα ένα πανέμορφο εξωκκλήσι που είναι αφιερωμένο στον όχι και τόσο γνωστό Άγιο Κουρνούτα που γεννήθηκε στο Ικόνιο της Μικράς Ασίας και αφού ήρθε κυνηγημένος στην Κύπρο στα μέσα του 7ου αιώνα, ασκήτεψε εκεί. Είναι ο μοναδικός ναός όχι μόνο στην Κύπρο, αλλά πιθανότατα και σε ολόκληρο τον κόσμο, που αφιερώνεται στον άγιο που η εκκλησία μας εορτάζει στις 12 του Σεπτέμβρη και στον οποίο θα μπορεί να τελείται Θεία Λειτουργία. Ερείπια άλλης εκκλησίας του Αγίου Κουρνούτα βρίσκονται και σε περιοχή της Πάφου. Η ανέγερση του εξωκκλησιού είναι το αποτέλεσμα πολλών προσπαθειών που κατέβαλαν η Εκκλησιαστική Επιτροπή του ιερού ναού Παναγίας Αγροκηπιάς και ειδική Ερανική Επιτροπή.

Εξωκλήσι της Παναγίας Μάνας των Παίδων, Μένοικο
Το ξωκλήσι της Παναγίας Μάνας των Παίδων βρίσκεται λίγο έξω από το χωριό Μένοικο και συγκεκριμένα στο δρόμο που οδηγεί προς το Παλιομέτοχο. Πρόκειται για ένα μικρό μονόχωρο εκκλησάκι με καμαροειδή σκεπή, το οποίο έτυχε ανακαίνισης αρκετές φορές και ως εκ τούτου, παραμένει άγνωστη η χρονολογία ανέγερσής του. Η παράδοση αναφέρει πως το εκκλησάκι αυτό είναι κτισμένο πάνω στο σπήλαιο, στο οποίο βρήκαν δυο βασιλόπουλα που είχαν χαθεί. Η Παναγία Μάνα των Παιδών, όπως αναφέρει ο Λοΐζος Φιλίππου και διασώζεται στο βιβλίο του Αγίου Κυπριανού*, προστατεύει τα ασθενικά και καχεκτικά παιδιά. Στο δέντρο που βρίσκεται βόρεια της εκκλησίας, οι ασθενείς συνηθίζουν να κρεμούν μικρά κομματάκια υφασμάτων, που συμβολίζουν την ασθένεια την οποία πιστεύουν πως έτσι την ‘αφήνουν’ και θεραπεύονται.

Παναγία της Ποδίθου, Γαλάτα
Στα βουνά της οροσειράς του Τροόδους, στο κεντρικό τμήμα της Κύπρου, βρίσκονται μερικά από τα σπουδαιότερα μνημεία για την ιστορία της βυζαντινής ζωγραφικής. Πρόκειται για τοιχογραφημένες εκκλησίες που διασώζουν ως τις μέρες μας έξοχα δείγματα των διαφόρων ρευμάτων της βυζαντινής και μεταβυζαντινής μνημειακής ζωγραφικής, από τον 11ο μέχρι και το 19ο αιώνα. Δέκα από τις εκκλησίες αυτές έχουν ενταχθεί μέχρι στιγμής στον κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Η εκκλησία της Παναγίας της Ποδίθου ή Ποδύθου βρίσκεται σε κεντρική περιοχή της οροσειράς του Τροόδους, στο βόρειο τμήμα της κοιλάδας της Σολέας. Είναι κτισμένη μέσα σε μια στενή και εύφορη κοιλάδα του ποταμού Κλάριου/Καρκώτη, μερικές εκατοντάδες μέτρα βορείως του χωριού Γαλάτα. Από το 1985 περιλαμβάνεται, μαζί με εννέα άλλες τοιχογραφημένες βυζαντινές εκκλησίες του Τροόδους, στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Φωτογραφία: Ix-andromeda

Άγιος Ιούδα, Λειβάδια Λάρνακας
Πρόκειται για τη μοναδική εκκλησία στην Κύπρο που είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ιούδα. Ο μικρός Ναός βρίσκεται κτισμένος ανατολικά της περιβόλου του Ιερού Ναού Αγίου Σάββα και είναι πάντοτε ανοικτός. Λόγω της συνωνυμίας που έχει ο συγκεκριμένος Άγιος με τον Ιούδα τον Ισκαριώτη, έχει δεχθεί την απαξίωση και αποστροφή των Χριστιανών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, σύμφωνα με το Ix-andromeda, στην Κύπρο για 2 χιλιάδες χρόνια να μην έχει κτιστεί έστω και ένας Ναός αφιερωμένος στον Άγιο Ιούδα. Έτσι, πρόσφατα, για να αποκατασταθεί αυτή η αδικία εις βάρος του Αγίου στα Λειβάδια οικοδομήθηκε ένα μικρό εξωκλήσι και αφιερώθηκε στον Άγιο Ιούδα.

Αγία Μαρίνα Μηρμυκώφ, Μηρμυκώφου
Σε ένα ερειπωμένο χωριό της Κύπρου, το Μυρμιγκόφ, της επαρχίας Πάφου συναντάμε σήμερα μια μικρή καμαροσκέπαστη εκκλησία αφιερωμένη στην Αγία Μαρίνα. Η εκκλησία διαθέτει μία μόνο είσοδο στο μέσο του δυτικού τοίχους. Στο εσωτερικό της εκκλησίας ξεχωρίζουν οι τοιχογραφίες, οι περισσότερες από τις οποίες έχουν καταστραφεί με την πάροδο του χρόνου. Οι τοιχογραφίες χρονολογούνται γύρω στον 16ο αιώνα.

Άγιος Μερκούριος, Λυσός
Το εξωκλήσι του Αγίου Μερκούριου στη Λυσό αποτελεί τη μοναδική εκκλησία αφιερωμένη στο συγκεκριμένο άγιο. Πρόκειται για ένα μικρό ξυλοστεγές πετρόκτιστο εκκλησάκι «πνιγμένο» μέσα στο πράσινο του δάσους του Σταυρού της Ψώκας. Το εσωτερικό του ναού αποτελείται από ένα λιτό ξύλινο εικονοστάσι που φέρει τις εικόνες της Παναγίας, του Χριστού και άλλων αγίων. Το εκκλησάκι κτίστηκε από δύο κατοίκους της περιοχής, οι οποίοι, ενώ μάζευαν μανιτάρια, βρήκαν τυχαία τα χαλάσματα της εκκλησίας, αφιερωμένης στον Άγιο Μερκούριο. Τότε αποφάσισαν να κτίσουν στα κατάλοιπα της παλαιάς εκκλησίας μια νέα εκκλησία. Η παλαιότερη εκκλησία του Αγίου Μερκούριου αποτελούσε πιθανότατα τον κύριο ναό ενός οικισμού που υπήρχε στην περιοχή από την εποχή των Βυζαντινών μέχρι και τη δεκαετία του ’50. Η μνήμη του Αγίου Μερκούριου τιμάται στις 25 Νοεμβρίου.

Άγιος Θεοσέβιος ο Αρσινοίτης, Φιλούσα Χρυσοχού
Στην περιοχή Φιλούσα της Πόλης Χρυσοχούς συναντάμε τον βράχο όπου ασκήτεψε και τάφηκε ο όσιος Θεοσέβιος ο Αρσινοίτης. Ο όσιος Θεοσέβιος γεννήθηκε και έζησε γύρω στα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ στη Μελάνδρα, ένα μικρό χωριό νοτιανατολικά της αρχαίας Αρσινόης. Υπήρξε αδελφός του επισκόπου Αρσινόης και παρόλο που και ο ίδιος είχε εντρυφήσει, από τους γονείς του, στα γράμματα και στη θρησκεία, εντούτοις είχε γίνει βοσκός προβάτων. Παρόλα αυτά με πρόφαση τη βοσκή των προβάτων του προχωρούσε σε ένα απόμερο και ήσυχο βουνό, σε κοντινή απόσταση από το χωριό του, όπου και προσευχόταν απερίσπαστα. Ο όσιος Θεοσέβιος είχε αφοσιωθεί στην εγκράτεια, στις προσευχές, στις νηστείες και στη μελέτη του Λόγου του Κυρίου. Μετά από αρκετά χρόνια στις 12 Οκτωβρίου προαισθανόμενος το τέλος του, ο Θεοσέβιος αποχαιρέτησε τη γυναίκα του και πήγε στο σπήλαιο του, όπου και πέθανε. Φρουρός και μάρτυρας του θανάτου του ήταν ο σκύλος του, ο οποίος οδήγησε τα πρόβατα στο σπίτι των γονιών του, οι οποίοι με τη σειρά τους αναζητούσαν το παιδί τους. Η τιμή του αγίου τελείται με ιδιαίτερη λαμπρότητα στις 12 Οκτωβρίου.

Παναγία Ομορφιάς, Πάνω Λεύκαρα
Πρόκειται για ένα μικρό εκκλησάκι κτισμένο με υπόλευκο ασβεστόλιθο και πυριτόλιθο, σύμφωνα με την αρχιτεκτονική των σπιτιών και των σοκακιών του χωριού. Το ιδιαίτερο με το συγκεκριμένο εκκλησάκι είναι το προσωνύμιο που έχει αποδοθεί στην Παναγία, Παναγιά της «Ομορφιάς», ένα προσωνύμιο που δεν συναντάται πουθενά αλλού τουλάχιστον στην Κύπρο. Το προσωνύμιο αποδίδεται στην αρχαία εικόνα της Παναγίας, που την παρουσιάζει με μια γλυκιά ομορφιά, λαμπερή όπως τον ήλιο. Αυτή η ομορφιά, που παρουσιάζεται και στο Απολυτίκιο της, πηγάζει ασφαλώς από την κύηση και τη γέννα του Θεανθρώπου.

Παναγία της Αγάπης, Βάβλα
Η εκκλησία της Παναγίας της Αγάπης βρίσκεται 3 χιλιόμετρα βόρεια του χωριού Βάβλα της επαρχίας Λάρνακας στην όχθη του ποταμού του Αγίου Μηνά, που διασχίζει το χωριό. Είναι η μόνη εκκλησία που υπάρχει στην Κύπρο, αλλά και σε όλο τον κόσμο με αυτή την ονομασία. Πίσω από την Αγία Τράπεζα στην Παναγία της Αγάπης υπάρχει ένα μάρμαρο, κάτω από το οποίο βρίσκεται το ιερό χώμα της Παναγίας. Σύμφωνα με την παράδοση, ο άντρας ή η γυναίκα που επιθυμεί να προκαλέσει αισθήματα αγάπης στο πρόσωπο για το οποίο ενδιαφέρεται, θα πρέπει να πάρει μικρή ποσότητα χώματος από τον εν λόγο χώρο. Το χώμα πρέπει να το ρίξει κρυφά στο νερό ή τον καφέ που θα πιει το πρόσωπο αυτό και τότε θα αισθανθεί αιώνια αγάπη για το πρόσωπο που του το έδωσε. Η Παναγία της Αγάπης κτίστηκε το 1935 στη βάση ναΐσκου του 16ου αιώνα.

Άγιος Τριφύλλιος, Λευκωσία
Στην αυλή του δημοτικού σχολείου του Ελένειον στη Λευκωσία βρίσκεται ο μοναδικός ναός, σε όλη την Κύπρο, αφιερωμένος στον Άγιο Τριφύλλιο. Ο ναός, ο οποίος κτίστηκε το 1992 αποτελεί ένα πολύ μικρό και λιτό εκκλησάκι, με τριγωνική ξύλινη στέγη. Το εσωτερικό της εκκλησίας αποτελείται από μία εικόνα του Αγίου Τριφυλλίου σε τρίποδα, ένα μανουάλι, ένα καντήλι και από το ξύλινο τέμπλο που φέρει δύο μεγάλες εικόνες , μία του Χριστού και μία της Παναγίας, καθώς και οκτώ μικρότερες. Ο Άγιος Τριφύλλιος είναι ο πρώτος και ο μόνος γνωστός επίσκοπος Λήδρας (Λευκωσίας). Πολλά στοιχεία για αυτόν παραμένουν άγνωστα, όπως οι ημερομηνίες γεννήσεως και θανάτου του, καθώς και ο τόπος καταγωγής του. Ο Άγιος Τριφύλλιος αποτελεί πολιούχο άγιο της Λευκωσίας και τιμάται κάθε χρόνο στις 13 Ιουνίου. Η κάρα του Αγίου φυλάσσεται στη Μονή Κύκκου και μεταφέρεται στο ναό της Φανερωμένης στην Λευκωσία, κάθε χρόνο στους εορτασμούς της μνήμης του Αγίου.

Παναγία Χορδακιώτισσα, Σωτήρα Αμμοχώστου
Βρίσκεται νοτιοδυτικά της Σωτήρας και από αυτήν διασώζεται μόνο το καθολικό, ερειπωμένα κελιά και το πηγάδι. Ο ρυθμός της εκκλησίας είναι μονόκλιτος με τρούλλο και χρονολογείται στα τέλη του 12ου αιώνα. Σημαντικά ευρήματα από τη μονή αποτελούν οι εικόνες του Χριστού και της Παναγίας της Οδηγήτριας, του 16ου αιώνα, καθώς και η εικόνα της Παναγίας της Χορδακιώτισσας, του 19ου αιώνα. Η εικόνα της Παναγίας της Χορδακιώτισσας, από την οποία πήρε και την ονομασία της η μονή, θεωρείται βροχοποιός. Οι κάτοικοι της Σωτήρας σε περιόδους ανομβρίας, την επικαλούνται με δεήσεις και λιτανείες, για να φέρει βροχές.

Αγία Αλεξάνδρα, Άλωνα
Στο δρόμο από την Άλωνα προς την Πλατανιστάσα, σε ένα υπέροχο κατάφυτο περιβάλλον βρίσκεται σπήλαιο αφιερωμένο στην Αγία Αλεξάνδρα. Η Αγία Αλεξάνδρα υπήρξε σύζυγος του αυτοκράτορα Διοκλητιανού (284 – 305μ.Χ.), διώκτη των χριστιανών. Και η ίδια αφού ομολόγησε ότι ήταν χριστιανή φυλακίστηκε από το σύζυγο της και μαρτύρησε έπειτα από σκληρά βασανιστήρια. Η μνήμη της εορτάζεται κάθε χρόνο στις 21 Απριλίου. Το σπήλαιο είναι ένας ιδιαίτερα περιποιημένος χώρος που φέρει την εικόνα της Αγίας Αλεξάνδρας, καθώς και εικόνες άλλων αγίων της Ορθοδοξίας. Σε κοντινή απόσταση από το ιερό σπήλαιο βρίσκεται ένα μικρό εκκλησάκι επενδυμένο εξωτερικά με πέτρα και με ξύλινη κεραμοσκέπαστη στέγη, αφιερωμένο στον Τίμιο Σταυρό. Τόσο το σπήλαιο όσο και το παρακείμενο παρεκκλήσι οικοδομήθηκαν το 2013 με την πρωτοβουλία και τη δωρεά ιδιώτη.

Άγιος Μνάσωνας, Ποταμιού
Το εξωκλήσι του Αγίου Μνάσωνα συναντάται στην νοτιοδυτική πλευρά της Ποταμιού, ένα γραφικό ημιορεινό χωριό της επαρχίας Λεμεσού. Παρόλο που είναι ερειπωμένο, το εξωκλήσι αποτελεί ένα θαυμαστό μνημείο, αρχιτεκτονικής σημασίας, το οποίο ανάγεται περίπου στο 300μ.Χ. Στα κατάλοιπα του εξωκλησιού διακρίνονται διπλή τοιχοποιία στο εσωτερικό της, μισογκρεμισμένες καμάρες και ένας υπόγειος διάδρομος σε όλο το μήκος του. Εικάζεται πως ο υπόγειος διάδρομος αποτελούσε έξοδο διαφυγής για τους καταδιωκόμενους χριστιανούς. Σε ένα κούφωμα στη βόρεια πλευρά του πιστεύεται ότι βρίσκεται ο τάφος του αγίου.

Άγιος Μάριος, Λυθροδόντα
Στο Λυθροδόντα βρίσκεται ο μοναδικός ναός αφιερωμένος στον Άγιο Μάριο. Κτίστηκε έπειτα από υλοποίηση του οράματος ενός μικρού παιδιού, του Μάριου, ο οποίος έφυγε από τη ζωή μόλις στα πέντε του χρόνια. Τα θυρανοίξια του ναού έγιναν τον Απρίλιο του 2015. Πρόκειται για ένα όμορφο ναό κτισμένο σε ρυθμό βασιλικής με τρούλο επενδυμένο εξωτερικά με πέτρα της περιοχής. Ο Άγιος Μάριος ήταν Επίσκοπος Σεβαστείας. Η μνήμη του εορτάζεται στις 13 Μαρτίου εκάστου έτους.