Ο αγώνας του Ελληνικού Κυπριακού λαού, για Ένωση με την Ελλάδα ξεκίνησε την εποχή της Τουρκοκρατίας και επί Αγγλοκρατίας πήρε την μορφή μαζικού κινήματος. Σταθμοί στο ενωτικό κίνημα αποτελούν τα Οκτωβριανά του 1931. Η Αγγλική Κυβέρνηση χρησιμοποιεί πολλές μεθόδους, για να καταστείλει και να δυσκολέψει τις ενέργειες των Κυπρίων.
Το Σεπτέμβρη του 1931 τα μέλη του Νομοθετικού συμβουλίου συναντήθηκαν στο Σαϊτά, για να συζητήσουν την κατάσταση που δημιουργήθηκε και αποφάσισαν να απευθύνουν διάγγελμα στον κυπριακό λαό και να του ζητούν να αρνηθεί την καταβολή φόρων και την αγορά αγγλικών προϊόντων. Τα μέλη της «Εθνικής Οργάνωσης Κύπρου», που δημιουργήθηκε δεν συμφωνούσαν για τους τρόπους αντίδρασης του κυπριακού λαού και στη συνέχεια υπήρξαν και αποχωρήσεις από την οργάνωση.
Τελικά ακολούθησαν διαμαρτυρίες και γεγονότα σε όλη την Κύπρο, με αποκορύφωμα τον Οκτώβρη του 1931 να πυρποληθεί το Κυβερνείο στη Λευκωσία. Στη Λάρνακα τα γεγονότα είχαν το δικό του χρώμα. Ο Μητροπολίτης νικόδημος Μυλωνάς κυκλοφόρησε διάγγελμα στις 18 Οκτωβρίου, όπου έγινε και η ιστορική δημόσια πολιτική ομιλία στο οίκημα της «Εθνικής Οργανώσεως Νεολαίας» στο Σταυροδρόμι. Δίπλα οτου ο πολιτευτής Μ.Γ.Νικολαϊδης, ο οποιος είχε εξαγγείλει την εκδήλωση και ήταν ένθερμος υποστηρικτής της αντίδρασης κατά των Άγγλων.
Μετά την παλμώδη ομιλία του Μητροπολίτη, ο οποίος καταδίκασε το συνταγματικό καθεστώς του νησιού, ακολούθησα παρέλαση που κατέληξε στη Μητρόπολη, όπου με δυσκολία διαλύθηκε το πλήθος. Ο Άγγλος Διοικητής της Λάρνακας, όταν πληροφορήθηκε τα γεγονότα, όχι μόνο στη Λάρνακας, αλλά σε ολόκληρη την Κύπρο, εφοδίασε τις αστυνομικές δυνάμεις με πιστόλια. Ακολούθως έψαξε να εντοπίσει τον Μητροπολίτη Νικόδημο Μυλωνά, δεν τον βρήκε στη Λάρνακα και ζήτησε τον Δήμαρχο Δημητρό Μ.Γ.Νικολαϊδη, τους οποίους προειδοποίησε ότι θα έδινε εντολή να πυροβοληθούν όποιοι αποπειραθούν να πυρπολήσουν ή να καταστρέψουν κυβερνητική περιουσία.
Ακολούθησαν κι άλλες πολλές συγκεντρώσεις και συλλαλητήρια , κυρίως στην εκκλησία του Αγίου Λαζάρου, αλλά και σε όλα τα χωριά της επαρχία Λάρνακας. Υπήρχε καθημερινά ο φόβος των Άγγλων ότι θα γίνονταν επεισόδια και πυρπολησμοί.
Στις 23 του Οκτώβρη οι Άγγλοι αποβίβασαν ναύτες στη Λάρνακα . Ήθελαν να «προστατεύσουν» την κυβερνητική περιουσία, και κυρίως την οικία του Διοικητή καθώς και τον Αστυνομικο Σταθμό. Το πλήθος κατευθύνθηκε προς την οικία του Διοικητή ( Επάρχου) .Η πόλη ζούσε την κατοχική παρουσία των άγγλων , οι οποίοι προηγούνταν στις διαδηλώσεις φέροντας ρόπαλα και πιστόλια, οι δε ιππείς ακόμη και μαστίγια, που χρησιμοποιούσαν για να διαλύσουν το πληθος, που λιθοβολούσε. Έπεσαν και πυροβολισμοί, οι οποίοι διέλυσαν το πλήθος. Την επομένη μέρα ο Διοικητής κάλεσε τον Δήμαρχο και άλλες δέκα εξέχοντες κατοίκους της πόλης και τους ζήτησε να ασκήσουν την επιρροή τους για να μη διαταραχθεί η τάξη. Ακολούθησαν και άλλες συσκέψεις, γεγονότα στα γύρω χωριά ( Πύλα, Κίτι) και οι Άγγλοι έφεραν από τη Λευκωσία πεντε εξόριστους και τους αποβίβασαν στο πολεμικό «London».
Στις 25 του μήνα έγινε άλλο συλλαλητήριο στον Άγιο Λάζαρο με ομιλητές το Δήμαρχο και τον δικηγόρο Νικολαϊδη. Όλες τις επόμενες μέρες οι Άγγλοι έκαναν συνεχείς περιπολίες στην πόλη. Απειλούσαν τους προύχοντες με εξορία σε περίπτωση πρόκλησης επεισοδίων. Συνεχίστηκαν τα συλλαλητήρια και στις 28 του μήνα οι Άγγλοι έφεραν αεροπορικώς από τη Λευκωσία ένα ουλαμο της βασιλικής αεροπορίας. Τα χωριά είχαν προκαλέσει τις δικές τους φασαρίες και προκάλεσαν βλάβες στις τηλεπικοινωνίες. Γύρω στις 10 του Νιόβρη οι διαδηλώσεις είχαν καταπαύσει. Οι Άγγλοι, μεταξύ άλλων ανακάλυψαν πέντε τόνους αλατιού που είχαν κλαπεί από την Αλυκή.
Οι Λέσχες και τα καφενεία έκλεισαν και οι Άγγλοι δυσκόλευαν την κάθοδο χωρικών στη Λάρνακα. Μετά τη σύλληψη του μητροπολίτη Κιτίου Νικόδημου Μυλωνα, ο αρχιεπίσκοπος διόρισε τον αρχιμανδρίτη Μακάριο ως τοποτηρητή.
(ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-“ΤΑ ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΑ”, Πέτρου Στυλιανού, 2002, «ΜΙΧΑΗΛ Γ. ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ- Η ζωή και το έργο του», Μύρωνα Μιχαήλ Νικολάτου, 2002, και Διαδίκτυο)
Φωτογραφίες από το Ιστορικό Αρχείο του Δήμου Λάρνακας, και των Ζήνωνα Πιερίδη, Ναδίνας και Νίκου Δημητρίου και Μαίρης και Νάκη Σπανούδη.
Λούης Περεντός
