Σήμερα ταξιδεύουμε στα πανέμορφα Λεύκαρα

Σήμερα το LarnakaOnline μας ταξιδεύει στα Λεύκαρα, σ’ αυτό το γραφικό πετρόκτιστο χωριό, που όποιος το επισκεφθεί ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες μαγεύεται με την τόση ομορφιά και επιβλητικότητα που βλέπει.

Της Ειρήνης Αντωνίου

Το ορεινό, χωριό Λεύκαρα της επαρχίας Λάρνακας είναι χωρισμένο στα Πάνω Λεύκαρα και στα Κάτω Λεύκαρα. Είναι παγκοσμίως γνωστό για τα παραδοσιακά κεντητά δαντελένια χειροτεχνήματα και τα ασημένια αριστουργήματο του.
Το χωριό είναι χτισμένο στους πρόποδες της νοτιοανατολικής πλευράς της οροσειράς του Τροόδους, 650 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και σε απόσταση 43 χλμ. από την Λάρνακα.

Τα σπίτια μέχρι σήμερα στέκουν παλαιϊκά αμφιθεατρικά κτισμένα γύρω από τη ζωοδότρα πηγή. Από την πηγή ανεβαίνουν οι δρόμοι προς τα πάνω παρακολουθώντας οργανικά τις κλίσεις του εδάφους. Πλακόστρωτοι όλοι συνταιριάζουν με τους πέτρινους τοίχους και τα παλιά καλτερίμια. Οι δρόμοι είναι στενοί και πολύ συχνά καταλήγουν σε αδιέξοδα με τα μπαλκόνια τόσο κοντά το ένα στο άλλο που φαίνονται σαν να αγγίζουν.Λένε πώς όταν ήταν να χαράξουν ένα δρόμο, το άνοιγμά του το καθόριζαν με βάση αν χωρούσε να περάσει ένα ζώο φορτωμένο μ’ένα σακκί χαρούπια.
Η συγκρότηση του οικισμού χαρακτηρίζεται από πυκνή δόμηση και πλήρη εσωστρέφεια των σπιτιών.
Πολύ εντυπωσιακό στοιχείο στην κατασκευή των σπιτιών στα Λεύκαρα είναι η καμάρα. Είτε είναι στις προσόψεις των σπιτιών, είτε είναι στο εσωτερικό τους, καλοδουλεμένες με ωραίες αναλογίες, στρογγυλές και κάποτε οξυκόρυφες, είναι επηρεασμένες, κατά τους ειδικούς, από φράγκικα και βενετσιάνικα πρότυπα.

Κορυφαίο μνημείο της λαϊκής αρχιτεκτονικής στα Λεύκαρα είναι η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού που του14ου αιώνα. Ο Ναός έχει στο ανατολικό του τμήμα ρυθμό σταυροειδή με τρούλλο, ενώ το νεότερο τμήμα του είναι ρυθμού κυπριακού του 19ου αιώνα. Μεγάλης αξίας είναι το ξυλόγλυπτο εικονοστάσι του ναού που επιχρυσώθηκε το 1761.
Η θρησκευτικότητα των κατοίκων συνέβαλε ώστε μέσα και έξω από το χωριό να ανεγερθούν κάπου δεκατέσσερα παρεκκλήσια, μερικά από τα οποία είναι έξοχα δείγματα βυνζαντινής αρχιτεκτονικής.

Οι Εκκλησίες
Κάθε γωνιά των Λευκάρων είναι συνδεδεμένη βαθύτατα με τον Χριστιανισμό, αφού σε κάθε γειτονιά αλλά και σε μικρές αποστάσεις γύρω από το χωριό υπάρχουν αρκετά παρεκκλήσια, τα οποία διατηρούνται και λειτουργούνται σε τακτά διαστήματα.
Στο κέντρο των Λευκάρων δεσπόζει επιβλητικά η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού, η οποία χρονολογείται από τον 14ο αιώνα μ.Χ. Χαρακτηριστικό της εκκλησίας είναι το ξυλόγλυπτο εικονοστάσι, που φιλοτεχνήθηκε το 1760 μ.Χ. και στο οποίο υπάρχει αθέατη κρύπτη όπου φυλάγεται ο μεγάλος ασημένιος με χρυσή επένδυση Σταυρός που, κατά την παράδοση, φέρει κομμάτι από το Τίμιο ξύλο. Σύμφωνα με την παράδοση ο Σταυρός στα Πάνω Λεύκαρα φέρεται να μεταφέρθηκε στο χωριό από την Αγία Ελένη κατά την επίσκεψή της στην Κύπρο.
Στο εικονοστάσι υπάρχει μια αθέατη εσοχή. Είναι η κρύπτη όπου φυλάγεται ο μεγάλος ξύλινος Σταυρός, στον οποίο είναι αφιερωμένος ο ναός. Στο κέντρο του Σταυρού υπάρχει, κατά την παράδοση τεμάχιο από τον Σταυρό του Κυρίου.Ολόκληρος ο Σταυρός είναι καλυμένος από λεπτά φύλλα ασημιού. Ο Σταυρός στη μπροστινή κύρια όψη του φέρει 14 ανάγλυφες παραστάσεις από τη ζωή του Κυρίου, αγγέλους και τους ισαπόστολους Κωνσταντίνο και Ελένη. Στο κέντρο δεσπόζει η παράσταση της Σταύρωσης, η οποία καλύπτεται από δυο θυρίδες στις οποίες παριστάνονται η Θεοτόκος και ο Ιωάννης. Η παράσταση αυτή περιστοιχίζεται από τέσσερις αγγέλους. Στο οριζόντιο τμήμα του Σταυρού απεικονίζονται κατά σειρά ο Μέγας Κωνσταντίνος, η ¨προδοσία¨, ο ¨Γολγοθάς¨ και η Αγία Ελένη. Στο κάθετο τμήμα του Σταυρού από πάνω προς τα κάτω απεικονίζονται διαδοχικά ο ¨Θρόνος της Ετοιμασίας¨και η ¨Ανάσταση του Χριστού¨ οι παραστάσεις της ¨Αποκαθήλωσης¨και του ¨Ενταφιασμού¨. Στο κατώτερο άκρο είναι η εικόνα του Ολβιανού με τη σχετική έμμετρη επιγραφή.

Το Λευκαρίτικο Κέντημα
Η παράδοση των κεντημάτων στα Λεύκαρα πηγαίνει αιώνες πίσω και τα κεντήματα είναι διάσημα σε όλο τον κόσμο ως «Το Λευκαρίτικο κέντημα». Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, η ιστορία των κεντημάτων ξεκινά κατά τα έτη 1191-1571, όπου διδάκτηκαν στις γυναίκες των Λευκάρων από κάποιες ευγενείς κυρίες που προέρχονταν από τη δύση. Σύμφωνα με την ίδια πηγή, το 1481, ο Leonardo Da Vinci, επισκέφθηκε τα Λεύκαρα και πήρε ένα από τα κεντήματα στον καθεδρικό ναό του Μιλάνου. Παρόμοιο κέντημα δόθηκε στον Καθεδρικό Ναό στις 19 Οκτώβρη 1986, όταν ο καθεδρικός ναός γιόρταζε τα 600 χρόνια της ύπαρξης του.
Οι λευκαρίτισσες κατάφεραν με το πέρασμα όλων αυτών των αιώνων να συντελέσουν στην εξέλιξη των κεντημάτων και να τα φέρουν κοντά στο τοπικό χαρακτήρα τους, με την βοήθεια των σχεδίων που εμπνεύστηκαν.
Στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου αρχίζει για τα Λεύκαρα μια περίοδος ξεχωριστής σημασίας που έμελλε να διαδραματίσει ύψιστο ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη της κωμόπολης. Οι λευκαρίτες ανακάλυψαν ότι τα κεντήματα που οι γυναίκες του χωριού έκαναν ως τότε για την προίκα των θυγατέρων τους και για στόλισμα των σπιτιών τους, μπορούσαν να αποτελέσουν προσοδοφόρα πηγή πλούτου.
Το εμπόριο των κεντημάτων έδωσε σημαντική ώθηση στην εξέλιξη του ίδιου του κεντήματος. Με τη μεγάλη ζήτησή του όλο και περισσότερες γυναίκες ασχολούνται με το κέντημα που αρχίζει να γίνεται σοβαρή οικονομική πηγή για κάθε οικογένεια. Συμβάλλει επίσης αποφασιστικά στην οικονομική ανεξαρτητοποίηση της γυναίκας που διαθέτει έτσι το δικό της κομπόδεμα. Η λευκαρίτισσα γυναίκα δεν χρειάζεται να ξενοδουλέψει για να συμβάλει στα οικονομικά της οικογένειας. Ούτε πάει στα χωράφια μια και το εισόδημα από τα κεντήματα είναι ικανοποιητικό με τo παραπάνω. Μπορεί μένοντας σπίτι, να κεντά, να ετοιμάζει το φαγητό της οικογένειας, να διαδραματίζει το ρόλο της ως μητέρας με τον καλύτερο τρόπο, αρχόντισσα στο σπίτι της.

Γενικά οι κεντηματέμποροι των Λευκάρων έγιναν φορείς πολιτισμού και επηρέασαν θετικά την κοινωνική ζωή της κωμόπολης για δεκαετίες.
Το ίδιο το λευκαρίτικο κέντημα θεωρείται ότι έφθασε, ως έργο τέχνης, στο ψηλότερο σημείο της τελειότητάς του την περίοδο 1920-1930 όταν σύμφωνα με ειδικούς θα μπορούσε να συγκαταλεχθεί ανάμεσα στα καλύτερα χειροτεχνήματα στον κόσμο. Και δεν είχαν άδικο αφού από τον Οκτώβριο του 2010 εντάχθηκε στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Η αργυροχοϊα
Η αργυροχοΐα στα Λεύκαρα , με βάση χρονολόγηση συλλογής ασημικών που προέρχονταν από τα Λεύκαρα, είναι πιθανόν να εμφανίστηκε στις αρχές του 18ου αιώνα. Ενισχυτικό στην πιο πάνω θέση είναι οι καταχωρήσεις που υπάρχουν στον «ΚΩΝΤΥΚΑ» της εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στις οποίες αναφέρεται μεταξύ άλλων η κατασκευή κανδηλίου ασημένιου στα μέσα του 18ου αιώνα (1742). Επίσης ο Ρώσσος μοναχός Βασίλειος Μπάρσκυ που επισκέφθηκε την Κύπρο και τα Λεύκαρα το 1734 μας δίνει την πληροφορία ότι ο Τίμιος Σταυρός της εκκλησίας των Λευκάρων είναι κεκαλυμμένος δι΄αργύρου. Είναι πιθανό η επικάλυψη του Σταυρού να έγινε στα Λεύκαρα.
Ωστόσο η τέχνη της αργυροχοΐας ακμάζει πραγματικά στα Λεύκαρα τις δεκαετίες 1960,1970 και 1980 μέχρι και σήμερα.
Κατασκευάζονται όλα τα είδη εκκλησιαστικών: καντήλες, εικόνες, εξαπτέρυγα, σταυροί, ευαγγέλια και φυσικά τα καπνιστομέρρεχα με τα σχέδια αππίδι, μήλο, μάππουρο και ριγωτό.