Νέα γεγονότα που αφορούν το τερματικό φυσικού αερίου στο Βασιλικό έχουν δει το φως της δημοσιότητας και τεκμηριώνουν το συμπέρασμα πως η αποτυχία για την ολοκλήρωσή του, αλλά και το τέλμα στο οποίο βρίσκεται εδώ και δεκατρείς μήνες, από τότε δηλαδή που η κοινοπραξία CPP – Metron διέκοψε τη σύμβαση, αποτελούν συνέπειες πολιτικών αποφάσεων τις οποίες έλαβε ο Υπουργός Ενέργειας, Γιώργος Παπαναστασίου.
Δεν συνδέονται με τα όποια λάθη και προβλήματα από το παρελθόν, τα οποία επικαλείται ο ίδιος, δυόμιση χρόνια μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ως μια ύστατη προσπάθεια για να δικαιολογήσει τη στασιμότητα στο πιο κρίσιμο project της Κυπριακής Δημοκρατίας για τη μείωση του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας προς όφελος των καταναλωτών.
Ένα έργο για το οποίο υπήρχε λύση, ακόμα και μετά που τα βρόντηξε η κοινοπραξία CMC. Μπορούσε να παραδοθεί έτοιμο, το καλοκαίρι του 2026, εάν ο αρμόδιος Υπουργός δεν οδηγούσε σε ναυάγιο το ώριμο προσχέδιο συμφωνίας που είχε διαμορφωθεί τον Ιούνιο του 2025 μεταξύ του υπεργολάβου και της ΕΤΥΦΑ, για 15μηνη αποκατάσταση των γνωστών τεχνικών ζητημάτων και ολοκλήρωση της προβλήτας. Όλα βάσει νόμου.
Αφού τίναξε στον αέρα τη διαδικασία, ο Γιώργος Παπαναστασίου υποστήριξε υπό τύπου «αποκάλυψης» ότι ο νέος ειδικός σύμβουλος που διόρισε, η Technip, εντόπισε «ζητήματα ασφαλείας» και «υλικά αμφιβόλου ποιότητας» στο Βασιλικό. Δεν επρόκειτο όμως για αποκάλυψη καθώς τα συγκεκριμένα ζητήματα είχαν καταγραφεί προ τριετίας, με την ΕΤΥΦΑ και τη Hill International μάλιστα να συμφωνούν για τις θεραπείες. Οι πληρωμές των υλικών έγιναν αφότου διαπιστώθηκε ότι πληρούσαν τις απαιτήσεις. κλείνοντας το θέμα από τεχνικής άποψης.
Εύλογα λοιπόν προκύπτουν τα ακόλουθα ερωτήματα:
Προς τι το νέο αφήγημα του Υπουργού, από τη στιγμή που η «αποκάλυψή» του στερείται τεχνικής βάσης;
Μήπως τορπίλισε το ώριμο plan B για το Βασιλικό για να κερδίσει χρόνο και να μεταθέσει την ευθύνη;
Προετοιμάζει την κοινή γνώμη για αλλαγή πλεύσης σε ό,τι αφορά τις υποδομές για το φυσικό αέριο και αν ναι, ποια είναι αυτή;
Τι δήλωνε ως διευθύνων σύμβουλος της VTTV
Τον Δεκέμβριο του 2021, πάντως, σε δηλώσεις του στον Φιλελεύθερο, ο Γιώργος Παπαναστασίου, ως διευθύνων σύμβουλος, τότε, της εταιρείας VTT Vasiliko,είχε πει τα ακόλουθα: «Το έργο της ΔΕΦΑ δεν μπορεί να ολοκληρωθεί πριν το 2024. Η Energean προσφέρθηκε να φέρει φυσικό αέριο στην Κύπρο από τα κοιτάσματά της και να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο ανταγωνιστικής αγοράς φυσικού αερίου. Η κυπριακή κυβέρνηση δεν δέχτηκε την πρόταση. Αν τη δεχόταν, αρχές του 2022 θα είχαμε εισαγωγή φυσικού αερίου μέσω αγωγού από το Ισραήλ».
Είχε αναφέρει επίσης ότι «τον Μάη του 2020, η νορβηγική εταιρεία Hoeg LNG προσφέρθηκε να παρέχει υπηρεσίες αεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου με χρήση πλωτής μονάδας και των υφιστάμενων υποδομών της VTTV στο Βασιλικό. Με την πρόταση αυτή η Κύπρος θα είχε φυσικό αέριο από τον Μάρτιο του 2021. Υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές για ταχύτερη και φθηνότερη εισαγωγή φυσικού αερίου, με τη χρήση των υφιστάμενων υποδομών της VTTV στο Βασιλικό και με τη στάθμευση μιας πλωτής μονάδας».
Τον Μάιο του 2023, ως Υπουργός Ενέργειας πλέον, ο Γιώργος Παπαναστασίου, μιλώντας στη Σημερινή για τη διοργάνωση workshop υπό τον τίτλο «The Cyprus Gateway: Natural Gas to Power and Liquefaction», έδειξε και πάλι πως η προτίμησή του για τις υποδομές φυσικού αερίου δεν ήταν ταυτόσημη με το τροχοδρομημένο έργο στο Βασιλικό. «Θέτουμε ως εναλλακτική επιλογή για μελέτη από ενδιαφερόμενες εταιρείες, την εισαγωγή φυσικού αερίου σε αέρια μορφή, μέσω αγωγού. Χρειάζεται για τη λύση αυτή η αξιοποίηση συνεργειών από τις εταιρείες. Η μεγαλύτερη ποσότητα φυσικού αερίου θα πρέπει να υγροποιείται και να εξάγεται με πλοία» (όπως προνοούσε το πλάνο της Energean).
Το ιστορικό των χειρισμών στο Βασιλικό
Σημαντικά στοιχεία για το ιστορικό των χειρισμών του Γιώργου Παπαναστασίου που βύθισαν το έργο στο Βασιλικό, δημοσίευσε η εφημερίδα «Αλήθεια», με την υπογραφή της Σκεύης Σταύρου. Σημειώνεται μεταξύ άλλων:
Τον Ιούλιο του 2024, η ΕΤΥΦΑ άσκησε το δικαίωμα που της παρείχε η σύμβαση EPCOMA και προσκάλεσε την κοινοπραξία VPSM, μέσω της διαδικασίας Novation and Assignment of Subcontract. Το ίδιο είχε πράξει και για το πλοίο «Προμηθέας» αναθέτοντας διαχείρισή του στο μέλος της κινεζικής κοινοπραξίας, Wilhelmsen Ship Management Services.
Τον Αύγουστο του 2024, ο Υπουργός Ενέργειας δήλωνε ότι η ΕΤΥΦΑ θα βγει σε προσφορές για την ολοκλήρωση της προβλήτας. Την ίδια ώρα η ΕΤΥΦΑ άσκησε τον όρο Novation and Assignment και συνομιλούσε με τον υπεργολάβο των Κινέζων.
Τον Σεπτέμβριο του 2024, ο Υπουργός είπε στη Βουλή ότι η ΕΤΥΦΑ θα βγει σε προσφορές γιατί «ο υπεργολάβος ζήτησε βουν τζαι γάρο». Ο υπεργολάβος δεν είχε δώσει τότε οικονομική προσφορά. Τελικά την κατέθεσε τον Δεκέμβρη του 2024.
Τον Οκτώβριο του 2024, μετά από τη δημοσιοποίηση των εκθέσεων της Hill International δήλωνε ότι δεν συντρέχουν λόγοι ασφάλειας στο έργο. Ακολούθησαν πολλές δηλώσεις του, με τις οποίες διαβεβαίωνε τους πολίτες για την άφιξη φυσικού αερίου μέχρι το τέλος του 2025.
Τον Μάρτη του 2025, η ΕΤΥΦΑ κάλεσε τον υπεργολάβο σε διαδικασία διαπραγμάτευσης για ολοκλήρωσης της κατασκευής της προβλήτας, βάσει του άρθρου 44 του νόμου 140/2016. Ως τον Ιούνιο του 2025 είχε διαμορφωθεί ώριμο προσχέδιο συμφωνίας: ανάληψη ευθύνης για τις υφιστάμενες εργασίες, αποκατάσταση γνωστών τεχνικών ζητημάτων και χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης σε 15 μήνες. Το καλοκαίρι του 2026.
Όταν πλέον είχαν συμφωνηθεί κατά 99% τα κρίσιμα σημεία και απέμεναν τα τυπικά για την υπογραφή, ο Γιώργος Παπαναστασίου προχώρησε αιφνιδίως σε αλλαγή νομικών συμβούλων. Το αποτέλεσμα ήταν η διαδικασία να τιναχθεί στον αέρα την τελευταία στιγμή. Μια ρεαλιστική διέξοδος θυσιάστηκε συνειδητά, όχι για τεχνικούς λόγους αλλά με πολιτική απόφαση. Ο Υπουργός Ενέργειας έδειξε πως δεν ήθελε να προχωρήσει η ΕΤΥΦΑ σε αυτή την έτοιμη λύση.
Πολιτικές αντί τεχνικές οι αποφάσεις της ΕΤΥΦΑ
Κάπου εδώ, επιβεβαιώθηκε η άποψη που άρχισε να σχηματίζεται από τα μέσα του 2023, ότι η Εταιρεία Υποδομών Φυσικού Αερίου εισήλθε σε καθεστώς πολιτικού ελέγχου. Ο Γιώργος Παπαναστασίου, φέρεται μάλιστα να έδωσε στην εκπρόσωπο του Υπουργείου Ενέργειας στο Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΤΥΦΑ, τον άτυπο ρόλο της παρακολούθησης την πορείας υλοποίησης του έργου και του συνδετικού κρίκου με την κινεζική CPP. Έτσι, μετέφερε όλες τις κρίσιμες αποφάσεις, από το τεχνικό επίπεδο στο πολιτικό.
Η σύγχυση ήταν αναπόφευκτη. Οι Κινέζοι θεώρησαν πως μπορούσαν να παρακάμψουν την ΕΤΥΦΑ και να συνομιλούν απευθείας με τον Υπουργό Ενέργειας. Γεγονός που ενδεχομένως να συνδέεται και με την παραίτηση του γενικού της διευθυντή, τον Δεκέμβριο του 2024, καθώς πληροφορίες φέρουν την εκπρόσωπο του Υπουργείου Ενέργειας, κατόπιν διοικητικής απόφασης, να συντονίζει τις εργασίες της ΕΤΥΦΑ. Η διαχείριση πέρασε ουσιαστικά στα χέρια του υπουργού, ο οποίος σχεδόν κάθε φορά που μιλά ενώπιον της στη Βουλής για το θέμα, αλλάζει θέσεις και προκαλεί σύγχυση σχετικά με τις διαδικασίες και τα χρονοδιαγράμματα που ακολουθούνται, όπως έχουν διαπιστώσει μέλη της αρμόδιας κοινοβουλευτικής επιτροπής.
Σήμερα, δεν φαίνεται να υπάρχει υπογεγραμμένο συμβόλαιο ή σαφές χρονοδιάγραμμα για το έργο. Άλλος ένας χρόνος πήγε χαμένος, ενδεχομένως και ο επόμενος, εις βάρος των καταναλωτών, οι οποίοι μετά από τόσες ανακόλουθες τοποθετήσεις από τον Υπουργό Ενέργειας, δεν ξέρουν αν πρέπει να πιστέψουν το όποιο νέο χρονοδιάγραμμα ανακοινώνει για το μέλλον του τερματικού και γενικότερα για την έλευση φυσικού αερίου. Χωρίς το οποίο, οι ρύποι από τη συμβατική ηλεκτροπαραγωγή παραμένουν μια ανοικτή πληγή για νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
