Μεγάλη Γιορτή σήμερα: Γιορτή Κωνσταντίνου και Ελένης – Χρόνια Πολλά σε όσους και όσες γιορτάζουν
Κάθε χρόνο στις 21 Μαΐου η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του Ρωμαίου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Α’ του Μεγάλου και της μητέρας του Ελένης. Τους ονομάζει Ισαποστόλους για τις μεγάλες υπηρεσίες που πρόσφεραν στον Χριστιανισμό. Την ημέρα αυτή γιορτάζουν όσοι φέρουν το όνομα Κωνσταντίνος, Κωνσταντίνα, Ελένη και Έλενος.
Ο Κωνσταντίνος (272-337) βασίλεψε από το 306 έως τον θάνατό του. Με το διάταγμά του περί ανεξιθρησκείας (313) έπαψε τους διωγμούς κατά των χριστιανών, βοηθώντας έτσι στην άσκηση της λατρείας και την εξάπλωση της νέας θρησκείας. Το 325 συνεκάλεσε την Α’ Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια της Μικράς Ασίας και την προσφώνησε αυτοπροσώπως. Η σύνοδος αυτή είναι βασική στην πορεία του Χριστιανισμού, αφού καταδίκασε την αίρεση του Αρειανισμού και διαμόρφωσε το δόγμα του («Σύμβολο της Πίστεως»). Λίγο πριν από τον θάνατό του βαπτίστηκε χριστιανός.
Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία δεν έχει εντάξει στο Αγιολόγιό της τον Μέγα Κωνσταντίνο, επειδή η ιστορική έρευνα του χρεώνει τη διαταγή για τη δολοφονία του γιου του Κρίσπου (από την πρώτη του γυναίκα Μινερβίνη) και της δεύτερης γυναίκας του Φαύστας (Κρίσπος και Φαύστα πρέπει να είχαν ερωτική σχέση, σύμφωνα με νεώτερα ιστορικά δεδομένα). Αντίθετα, τιμούν τη μνήμη του, εκτός από την Ορθόδοξη Εκκλησία, η Αγγλικανική Εκκλησία και διάφορες Λουθηρανικές ομολογίες.
Η Αγία Ελένη, μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, συνδέεται με την Κύπρο κυρίως μέσω της παράδοσης που σχετίζεται με το ταξίδι της από τους Αγίους Τόπους προς την Κωνσταντινούπολη, μετά την εύρεση του Τιμίου Σταυρού τον 4ο αιώνα μ.Χ. Σύμφωνα με την κυπριακή παράδοση, κατά την επιστροφή της, μια θαλασσοταραχή ανάγκασε το πλοίο της να προσαράξει στα νότια παράλια της Κύπρου, στις εκβολές του ποταμού Τέτιου, που μετονομάστηκε σε Βασιλοπόταμο προς τιμή της.
Η παράδοση αναφέρει ότι ο Τίμιος Σταυρός μεταφέρθηκε με «θεϊκή παρέμβαση» στην κορυφή του όρους Όλυμπος (σημερινό Σταυροβούνι), υποδεικνύοντας τη θέση για την ανέγερση ναού. Η Αγία Ελένη κατήργησε έναν προϋπάρχοντα ειδωλολατρικό ναό και έκτισε τη Μονή Σταυροβουνίου, δωρίζοντας σ’ αυτήν ένα καρφί της Σταύρωσης, τον σταυρό του καλού ληστή και ένα τεμάχιο του Τιμίου Ξύλου.
Στην Κύπρο, η Αγία Ελένη συνδέεται με θαυματουργές πράξεις, όπως η απαλλαγή του νησιού από την ανομβρία και τα δηλητηριώδη φίδια μέσω προσευχής. Το ουράνιο τόξο αποκαλείται από τον κυπριακό λαό «ζωνάρι της Αγίας Ελένης», συμβολίζοντας την ευλογία της.
Παρά την ισχυρή παράδοση, ορισμένοι ιστορικοί θεωρούν τις επισκέψεις της Αγίας Ελένης στην Κύπρο ως πιθανώς θρυλικές, καθώς δεν υπάρχουν επαρκή ιστορικά στοιχεία που να επιβεβαιώνουν την παρουσία της στο νησί. Οι παραδόσεις αυτές μπορεί να συνδέονται με προχριστιανικούς μύθους ή να εξυπηρετούσαν εκκλησιαστικούς και πολιτικούς σκοπούς της εποχής.
