Για χάρη της έχουν γραφτεί τραγούδια, ποιήματα και διηγήματα σε κάθε γωνιά του κόσμου. Ο λόγος για την Τζακαράντα τη μιμοζίφυλλη (Jacaranda mimosifolia), ένα υποτροπικό δέντρο που κάθε χρόνο, τέτοια εποχή, ντύνει με τα χαρακτηριστικά του μωβ άνθη δρόμους, πόλεις και χωριά – και της Κύπρου μας.

Ευρέως γνωστή ως «τζακαράντα» ή «μπλε ακακία», αυτό το εντυπωσιακό δέντρο έχει κατακτήσει τις καρδιές ανθρώπων και καλλιτεχνών ανά τον κόσμο. Η ανθοφορία του, δύο φορές τον χρόνο – την άνοιξη (Μάιο-Ιούνιο) και πιο ήπια το φθινόπωρο – μεταμορφώνει το τοπίο σε ένα παραμυθένιο χαλί από λιλά και μωβ αποχρώσεις. Τα άνθη της, με πλούσια γκάμα του μπλε και του μοβ, κατακλύζουν κυριολεκτικά το δέντρο και σχηματίζουν ένα εντυπωσιακό πέπλο στα πεζοδρόμια και στους δρόμους.

Το όνομα «τζακαράντα» προέρχεται από τη γλώσσα των Γκουαρανί – των ιθαγενών της Νότιας Αμερικής – και σημαίνει «αρωματικό». Το δέντρο κατάγεται από περιοχές της Αργεντινής, της Βραζιλίας, της Βολιβίας και της Παραγουάης, ενώ έχει πλέον φυτευτεί σε όλες τις ηπείρους, ως καλλωπιστικό φυτό υψηλής αισθητικής.

Τα σκληρά, ξυλώδη και ιδιόμορφα καρποφόρα της – διαμέτρου 5 έως 7,5 εκατοστών – χρησιμοποιούνται συχνά σε διακοσμητικές συνθέσεις και σε στολισμούς, ακόμα και σε Χριστουγεννιάτικα δέντρα.

Η Τζακαράντα στην ποίηση του Σεφέρη

Ο Γιώργος Σεφέρης, ο Νομπελίστας ποιητής μας, αιχμαλώτισε την ομορφιά της τζακαράντας στο ποίημά του «Kerk Str. Oost, Pretoria, Transvaal», από τη συλλογή «Ημερολόγιο Καταστρώματος Β’». Έγραψε το ποίημα το 1941, κατά τη διάρκεια της θητείας του ως Γραμματέας στην Ελληνική Πρεσβεία στη Νότια Αφρική:

Οι τζακαράντες παίζοντας καστανιέτες και χορεύοντας
ρίχναν γύρω στα πόδια τους ένα μενεξεδένιο χιόνι.
(…)
Και να σκεφτείς πως ξεκινήσαμε αποχαιρετώντας
με την καρδιά γεμάτη σκάγια
τον Ονοκρόταλο τον Πελεκάνο — αυτόν
που είχε ένα ύφος τσαλαπατημένου πρωθυπουργού…
Η Πρετόρια, διοικητική πρωτεύουσα της Νότιας Αφρικής, έχει λάβει το ποιητικό προσωνύμιο «Πόλη της Τζακαράντας» (Jakarandastad στα Αφρικάανς), λόγω των χιλιάδων δέντρων που την μετατρέπουν σε έναν λιλά ωκεανό κάθε άνοιξη.


Μια παγκόσμια μούσα

Η Τζακαράντα εμπνέει όχι μόνο ποιητές αλλά και τραγουδοποιούς ανά τον κόσμο. Στη Νότια Αφρική, αναφέρεται σε τραγούδια όπως το «Staan Op» του Kurt Darren. Στην Αυστραλία, που τη θεωρεί αναπόσπαστο κομμάτι του τοπίου, εμφανίζεται στο χριστουγεννιάτικο τραγούδι «Christmas Where The Gum Trees Grow». Ο Βρετανός τραγουδοποιός Steve Tilston της αφιέρωσε το κομμάτι «Jacaranda» (track 11 από το άλμπουμ Ziggurat), ενώ στην Αργεντινή, ο συγγραφέας Alejandro Dolina την περιέγραψε σχεδόν μυθικά στο έργο του «Crónicas del Ángel Gris».

Θεραπευτικές ιδιότητες

Πέρα από την εντυπωσιακή της εμφάνιση, η Τζακαράντα έχει και σημαντικές φαρμακευτικές ιδιότητες. Εργαστηριακές έρευνες (in vitro) έχουν δείξει ότι το εκχύλισμα νερού από Jacaranda mimosifolia έχει ισχυρή αντιμικροβιακή δράση, ακόμη και ισχυρότερη από τη γενταμυκίνη, απέναντι σε βακτήρια όπως ο Bacillus cereus, η Escherichia coli και ο Staphylococcus aureus.

Η Τζακαράντα δεν είναι απλώς ένα δέντρο. Είναι σύμβολο αισιοδοξίας, αναγέννησης και καλλιτεχνικής έμπνευσης. Με την άνθισή της, μας υπενθυμίζει πως η φύση δεν σταματά ποτέ να μας εκπλήσσει – ή να μας συγκινεί.

Αξίζει να σηκώσουμε το βλέμμα μας την επόμενη φορά που θα δούμε ένα λιλά χαλί κάτω από τα πόδια μας. Ίσως να είναι ένα απλό πεζοδρόμιο. Ίσως, όμως, και ένα ποίημα.

Η λατρεία στην Ιαπωνία

Η Τζακαράντα στην Ιαπωνία δεν είναι τόσο διαδεδομένη όσο οι πασίγνωστες κερασιές (σακούρα), ωστόσο τα τελευταία χρόνια κερδίζει έδαφος ως καλλωπιστικό φυτό, ιδιαίτερα στις νότιες περιοχές της χώρας, λόγω του ήπιου κλίματος και της αγάπης των Ιαπώνων για την εποχική ανθοφορία. Στην πόλη αυτή του Κιόσου, λειτουργεί το Jacaranda Festival κάθε Ιούνιο, με επίκεντρο ένα ειδικά διαμορφωμένο πάρκο όπου έχουν φυτευτεί εκατοντάδες τζακαράντες. Το φεστιβάλ περιλαμβάνει νυχτερινό φωτισμό των δέντρων, παραδοσιακή μουσική και λαϊκές αγορές. Θεωρείται η σημαντικότερη παρουσία του δέντρου στην Ιαπωνία.

Αν και δεν έχει την ίδια συμβολική βαρύτητα με την κερασιά (που συμβολίζει το εφήμερο της ζωής), η τζακαράντα στην Ιαπωνία αρχίζει να συνδέεται με έννοιες όπως: ηρεμία και ψυχική αναγέννηση, εξωτισμός και ανοιχτοσύνη στον κόσμο, καλοκαιρινή μετάβαση από την άνοιξη στο μουντότερο υγρό κλίμα της εποχής των βροχών.