Δέκα χιλιάδες παιδιά με μεταναστευτική βιογραφία στα Δημοτικά Σχολεία της Κύπρου

Το 20% των παιδιών που φοιτούν σε δημόσια δημοτικά σχολεία στην Κύπρο έχουν μεταναστευτική βιογραφία. Πέραν των 10 χιλιάδων μαθητών και μαθητριών προέρχονται από οικογένειες προσφύγων και μεταναστών.

Αν ένα τόσο μεγάλο ποσοστό παιδιών προσφύγων και μεταναστών βρίσκονται κάθε πρωί στις σχολικές αίθουσες, σε ένα περιβάλλον φιλόξενο και συμπεριληπτικό, πού βρίσκονται τις υπόλοιπες ώρες; Γιατί είναι ορατά μόνο σε σχέση με το χρώματα τους και την πολιτιστική τους ποικιλομορφία, αλλά στην κοινωνική τους έκφραση παραμένουν αόρατα, αποκομμένα και αποκλεισμένα από τον ευρύτερο δημόσιο χώρο, αποκρουστικά και ανεπιθύμητα; Όπως και οι οικογένειές τους;

«Η άγνοια προκαλεί φόβο και ανασφάλεια. Όταν σε γνωρίσω και έρθω κοντά σου φεύγει η ανασφάλεια, φεύγει και ο φόβος. Έχουμε ανάγκη να γνωριστούμε. Όταν γνωριστούμε θα μπορέσουμε να θαυμάσουμε την κουλτούρα του άλλου. Και δεν θα υπάρχουν όλα αυτά που μας κρατούν σε απόσταση».

Βέρα Νεοφύτου, Διευθύντρια Δημοτικού Σχολείου Αγίου Αντωνίου
Η πρόκληση της ένταξης των μεταναστών στην κυπριακή κοινωνία είναι μία συζήτηση που ξεκίνησε πριν από μία δεκαπενταετία. Χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα. Η περιθωριοποίηση, ο αποκλεισμός, η ρατσιστική βία, η εγκληματικότητα θερίζουν. Η Κύπρος φιγουράρει σήμερα στις 10 πιο ξενοφοβικές χώρες της Ευρώπης. Υπάρχει όμως κάτι που παρά τις αδυναμίες του φαίνεται να λειτουργεί καλά.

Η εκπαίδευση επένδυση στο μέλλον
Είναι η στρατηγική της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης που δεν καλύπτει μόνο το εκπαιδευτικό κομμάτι αλλά θέτει καταρχάς τις βάσεις για τη βελτίωση των όρων ζωής των ίδιων των παιδιών και των οικογενειών τους, οι περισσότερες εκ των οποίων ζουν στη σκιά και στην ανέχεια και θέτει επίσης τέρμα στον αποκλεισμό λόγω της γλώσσας.

«Προσπαθούμε πρώτα να καλύψουμε τις βιοτικές ανάγκες που πολλές φορές είναι τόσο έκδηλο ότι υπάρχει φτώχεια και ανέχεια σε πολλές οικογένειες».

Βέρα Νεοφύτου, Διευθύντρια Δημοτικού Σχολείου Αγίου Αντωνίου
Είναι προφανές ότι τα επιδόματα δεν μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες των ανθρώπων αυτών όσο κι αν κάποιοι πιστεύουν ακράδαντα ότι οι παροχές που έχουν είναι πλουσιοπάροχες.

Στο Δημοτικό Σχολείου Αγίου Αντωνίου, ένα από τα 59 εκ των 612 δημοτικών παγκύπρια που οι μαθητές με μεταναστευτική βιογραφία είναι περισσότεροι από τα παιδιά Κυπρίων, από τους 150 μαθητές μόνο ένα παιδί έχει και τους δύο του γονείς Κύπριους. Η εικόνα αυτού του σχολείου αντικατοπτρίζει τη σκληρή αλήθεια για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες στη χώρα μας.

«Χθες ήρθε ένα παιδάκι στο γραφείο μου και μου λέει, κυρία Βέρα είναι τρύπια τα παπούτσια μου, μήπως έχετε να μου δώσετε; Κοίταξα τα παπούτσια του και πραγματικά προσπάθησα να μην δακρύσω. Ήταν κατεστραμμένα και φαινόντουσαν τα δακτυλάκια του. Αν έρχεται ένα παιδί εδώ που δεν έχει φάει το πρωί ή δεν είναι ντυμένο τις κρύες μέρες με ρούχα που να το ζεσταίνουν θα καλύψουμε πρώτα αυτές και μετά θα πάμε στο εκπαιδευτικό κομμάτι.

Κάποια παιδάκια είναι τόσο βεβαρημένο το οικογενειακό τους περιβάλλον που έρχονται στο σχολείο θλιμμένα. Δεν έχουν στήριξη από το σπίτι, ζουν σε φτώχεια και ανέχεια, έχουμε περιπτώσεις που ζουν τρεις οικογένειες σε ένα σπίτι. Καταλαβαίνετε πώς είναι. Δεν έχουν καν προσωπικό χώρο. Ανακαλύπτουμε συνέχεια ιστορίες που μας κάνουν να νιώθουμε απέραντη ευγνωμοσύνη για όλα αυτά που εμείς έχουμε. Οικογένειες που τα παιδάκια κοιμούνται στο πάτωμα.

Σήμερα πήγαμε σε ένα σπίτι και πήραμε κρεβάτια, γιατί ένα παιδάκι έτυχε να μας πει μια μέρα καθώς έγραφαν για το σπίτι τους, κάτι κουβέντιαζαν με τη δασκάλα και λέει, εμείς, κάτω. Εγώ κάτω κοιμάμαι. Όλοι μάμμα, παπά, έξι παιδάκια. Πήγαμε στο σπίτι και δεν υπήρχε τίποτε. Ένα άδειο διαμέρισμα».

Βέρα Νεοφύτου, Διευθύντρια Δημοτικού Σχολείου Αγίου Αντωνίου
Η εκμάθηση της γλώσσας
Το σχολικό πρόγραμμα όπως διαμορφώθηκε στο πλαίσιο της στρατηγικής της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης διευκολύνει την κοινωνική ενσωμάτωση, καταρχάς στο περιβάλλον του σχολείου.

«Το κάθε παιδί δικαιούται μία φορά τη μέρα να δέχεται μαθήματα διδασκαλίας των ελληνικών ως δεύτερη γλώσσα. Με κάθε ευκαιρία και ιδιαίτερα τη μέρα της μητρικής γλώσσας, όλα τα παιδιά μιλούν στη γλώσσα τους. Καλούμε και τους γονείς και έρχονται οι γονείς στο σχολείο, είναι πραγματικά μεγάλη η συγκίνηση όταν ακούν στη γλώσσα τους να εκφράζονται και να τους ακούνε όλοι οι συμμαθητές τους.

Οι δάσκαλοι ενθαρρύνουν τα παιδιά να προβάλουν και στοιχεία από τον πολιτισμό τους. Σε διάφορα μαθήματα ανατίθεται η παρουσίαση της χώρας τους. Τα παιδιά είναι πολύ ενθουσιασμένα γιατί φέρνουν φωτογραφικό υλικό, μπορεί να φέρουν και γλυκά από τη χώρα τους να κεράσουν τους συμμαθητές τους, και νιώθουν πάρα πολλή περηφάνια που παρουσιάζουν τη χώρα τους».

Μύρια Νικολαΐδου, Διευθύντρια Δημοτικού Σχολείου Αγ. Βαρβάρας, Λευκωσίας
Όχι στην γκετοποίηση
Στα 59 σχολεία όπου υπερτερούν οι μαθητές με μεταναστευτική βιογραφία η ένταξη δεν είναι όμως και τόσο εύκολη υπόθεση.

«Δεν θέλουμε ελίτ σχολεία για τους ελληνοκύπριους και τα σχολεία για παιδιά ενός κατώτερου θεού. Δεν το θέλουμε αυτό. Είναι μελλοντικοί μας συμπολίτες, μελλοντικοί μας γείτονες. Έχουν μαζευτεί πολλές οικογένειες στην Παλιά Λευκωσία λόγω των χαμηλών ενοικίων. Ένας ελληνοκύπριος δύσκολα θα φέρει το παιδί του σε αυτό το σχολείο και το καταλαβαίνω. Μπορεί να μην είναι ρατσιστής, αλλά θα σκεφτεί πώς θα μάθει το παιδί μου ελληνικά όταν όλοι οι συμμαθητές του δεν έχουν ως μητρική γλώσσα τα ελληνικά. Αν όμως ήταν εδώ ένα μικρότερο ποσοστό θα ερχόντουσαν. Αν κάθε σχολείο της Λευκωσίας φιλοξενούσε ένα ποσοστό του 20% αυτών των παιδιών, θα ενσωματωνόταν πολύ πιο εύκολα».

Βέρα Νεοφύτου, Διευθύντρια Δημοτικού Σχολείου Αγίου Αντωνίου
Σεβασμός στη διαφορετικότητα
Σε αυτά τα σχολεία οι δάσκαλοι προσπαθούν να παίξουν τον ρόλο του διαμεσολαβητή μεταξύ της κυπριακής κοινωνίας και των παιδιών προσφύγων και μεταναστών. Να αφουγκραστούν τις ανάγκες τους και να τα βοηθήσουν να αποκωδικοποιήσουν τη νέα τους πραγματικότητα.

«Θυμάμαι στις αρχές του χρόνου που ήρθε ο ιερέας εδώ και κάναμε αγιασμό όπως γίνεται παντού, είχα κάποια παιδάκια που την ώρα που έψελνε ο ιερέας έκλειναν τα αυτάκια τους, δεν είπα κάτι εκείνη την ώρα, μετά τους έφερα στο γραφείο μου και μιλήσαμε για το θέμα του σεβασμού και τους είπα κοιτάξτε, κι εγώ όταν περπατώ στην παλιά πόλη, και είναι ο χότζας στο τζαμί τον ακούω και τον σέβομαι και ξέρω ότι εκείνη την ώρα προσεύχεται. Μπορεί να είναι διαφορετικός ο θεός μας, αλλά ένας είναι ο θεός και είναι ο θεός της αγάπης.

Οπόταν λέω δεν ήταν όμορφη αυτή η κίνηση, και συμφώνησαν τα παιδιά. Δεν μας αφορά η θρησκεία τους. Μπορεί κάποιος να είναι άθεος. Αλλά ο σεβασμός. Και στις εθνικές γιορτές μπορεί να μην καταλαβαίνουν πολλά πράγματα, παρόλο που κάνουμε ιστορία, αλλά και με την σπασμένη προφορά λένε τα ποιηματάκια τους, για τη γιορτή του ’40, για το 1821 που θα κάνουμε»…

Βέρα Νεοφύτου, Διευθύντρια Δημοτικού Σχολείου Αγίου Αντωνίου
Όνειρα για μια καλύτερη ζωή
Έξω από κάθε συλλογική ταξινόμηση το διαπολιτισμικό σχολείο καλλιεργεί τη μοναδικότητα του κάθε παιδιού ως ανθρώπινη ύπαρξη. Δεν είναι οι πρόσφυγες. Δεν είναι οι μετανάστες. Είναι αγόρια και κορίτσια που ζουν ανάμεσά μας, το κάθε παιδί με την προσωπικότητά του, με τη δική του ιστορία, τα δικά του τραύματα, τις δικές του δεξιότητες και συναισθήματα.

«Τα παιδιά αντιμετωπίζονται όπως τα υπόλοιπα παιδιά. Το καθένα με την προσωπικότητά του, τις ανάγκες του και προσπαθούμε να νιώσουν αγάπη, σεβασμό, και ότι κάποιος ενδιαφέρεται πραγματικά για αυτά. Δεν υπάρχει κριτήριο η καταγωγή των παιδιών».

Μύρια Νικολαΐδου, Διευθύντρια Δημοτικού Σχολείου Αγ. Βαρβάρας, Λευκωσίας
«Το πιο σημαντικό που έχουμε να κάνουμε εδώ είναι να μάθουμε τα παιδιά μας να κάνουν όνειρα».

Βέρα Νεοφύτου, Διευθύντρια Δημοτικού Σχολείου Αγίου Αντωνίου
«Τα παιδιά ονειρεύονται όπως όλα τα παιδιά. Θέλουν να σπουδάσουν, θέλουν να μεγαλώσουν, να ζήσουν στην Κύπρο, άλλα παιδιά φαντάζονται τον εαυτό τους σε άλλες χώρες όπως μας είπαν. Κάποτε στη χώρα τους αλλά και κάπου αλλού. Αντιλαμβάνεστε ότι πλέον ο κόσμος είναι μια γειτονιά. Τα παιδιά σερφάρουν στο διαδίκτυο, έχουν πάρα πολλά ερεθίσματα, βλέπουν τι συμβαίνει παντού, θέλουν να γνωρίσουν τον κόσμο και ονειρεύονται όπως όλα τα παιδιά.

Οι γονείς θέλουν να έρχονται τα παιδιά στο σχολείο. Πιστεύουν ότι η ζωή τους ίσως αλλάξει και είναι καλύτερη από αυτήν που έχουν. Κάποιοι άλλοι απλά επιβιώνουν. Είναι λυπηρό αλλά προσπαθούν πάρα πολύ να επιβιώσουν. Και ίσως να μην έχουν το χρόνο. Αλλά πιστεύω ότι αυτό που θέλουν είναι να δώσουν ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά τους».

Μύρια Νικολαΐδου, Διευθύντρια Δημοτικού Σχολείου Αγ. Βαρβάρας, Λευκωσίας
«Σε κουβέντες που έτυχε να έχουμε με κοριτσάκια κάποια μου εξομολογήθηκαν ότι κυρία εγώ δεν θέλω να βάλω μαντήλα όταν θα μεγαλώσω και θέλω να σπουδάσω. Καταλαβαίνουν η μαμά τους είναι στο σπίτι, συγκρίνουν τη μαμά τους με τις δασκάλες τους. Που τις βλέπουν ότι δουλεύουν, ότι είναι ανεξάρτητες οικονομικά και πιστεύω ότι μέσα τους υπάρχει μια σύγκρουση και ίσως κάνουν κάποια στιγμή την επανάστασή τους. Όχι για να απαρνηθούν την κουλτούρα τους, αλλά ίσως για να την βάλουν σε πλαίσια της ισότητας των φύλων».

Βέρα Νεοφύτου, Διευθύντρια Δημοτικού Σχολείου Αγίου Αντωνίου
Πολιτισμικοί διαμεσολαβητές
Η συνύπαρξη των παιδιών μεταναστών και προσφύγων με τους ντόπιους συνομήλικούς τους στα σχολεία, αναπτερώνουν την ελπίδα ότι τα παιδιά αυτά σαν μεγαλώσουν θα γίνουν οι διαμεσολαβητές για μία ισότιμη κοινωνία, πιο συμπεριληπτική, πιο αλληλέγγυα, πιο συνεκτική και δημοκρατική. ​

«Βλέπεις την υποστήριξη στο μεγαλείο της. Τα παιδιά προσπαθούν να βοηθήσουν το παιδί που βρίσκεται σε ανάγκη. Είτε γιατί θέλει να επικοινωνήσει, είτε γιατί χρειάζεται κάτι, και μπορούν να κάνουν τους μεταφραστές για να μας βοηθήσουν, έχουν έγνοια ώστε να μην μείνει κανένα παιδί πίσω, παίζουν τα παιγνίδια που παίζουν όλα τα παιδιά. Συγκρούσεις πάντα υπάρχουν ανάμεσα στα παιδιά. Αλλά δεν έχει σχέση με την καταγωγή τους.

Θα δεις τα παιδιά να προσπαθήσουν με πάρα πολλούς τρόπους, ακόμα και με τη γλώσσα του σώματος, να τη χρησιμοποιήσουν για να τους βοηθήσει να καταλάβουν. Να μπουν μέσαστο παιχνίδι. Τούτα όλα καλλιεργούν πολλές δεξιότητες στα παιδιά σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία που ζούμε στην καθημερινή μας ζωή. Το πιστεύω, αν αφήναμε τα παιδιά να λειτουργήσουν όπως πρέπει χωρίς να χρειάζεται να τους μεταφέρουμε εμείς τους φόβους και τις ανησυχίες μας, τα πράγματα θα ήταν πολύ πιο εύκολα.

Πολλές φορές τα παιδιά καθρεπτίζουν το φόβο των γονιών τους, τις φοβίες που μπορεί να τους θέσουν. Το πρόβλημα ξεκινά από εμάς τους ενήλικες. Αντιλαμβάνομαι ότι υπάρχουν και δύσκολες περιπτώσεις. Αλλά αυτό αφορά όλο τον κόσμο. Νιώθω ότι οι άνθρωποι που είναι διαφορετικοί οφείλουμε να τους βοηθήσουμε διπλά για να γίνουν αποδεκτοί. Να νιώσουν ότι τους αγκαλιάζεις, ότι τους εκτιμάς, ότι αναγνωρίζεις τη δυσκολία τους για να μπορέσουν να σε εμπιστευτούν. Κι όταν σε εμπιστευτούν ανταποκρίνονται. Και προσπαθούν και εκείνα να δείξουν τον καλύτερό τους εαυτό».