Το πρωί του Σαββάτου, 20 Ιουλίου 1974, την ώρα που ο τουρκικός στρατός επέλαυνε εναντίον της Κύπρου, οι λίγες εφημερίδες που κυκλοφόρησαν, ελεγχόμενες από το πραξικοπηματικό καθεστώς, που επέβαλλε «εξουθενωτική λογοκρισία», έγραφαν, τραγικώς, για την επιδίωξη της «νέας κυβέρνησης» για «ειρηνική λύση του Κυπριακού».
Μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου, οι περισσότερες κυπριακές εφημερίδες διέκοψαν την κυκλοφορία τους μέχρι τις αρχές Αυγούστου. Ο «Φιλελεύθερος» σε θέμα του στις 2 Αυγούστου 1974, όταν επανακυκλοφόρησε, ανέφερε ότι «γνωστοποιούμεν προς το αναγνωστικόν κοινόν, ότι ο «Φιλελεύθερος» είχεν αποφασίσει μετά το πραξικόπημαν της 15ης Ιουλίου και την επιβολήν εξουθενωτικής διά τον Τύπον λογοκρισίας, όπως αναστείλη επί αρκετόν χρόνον την έκδοσίν του, σεβόμενος εαυτόν και τους αναγνώστας του».
Ωστόσο, κάποιες εφημερίδες, φιλικές προς το καθεστώς, κυκλοφόρησαν στο μεσοδιάστημα μεταξύ πραξικοπήματος και εισβολής. Η «Μεσημβρινή» κυκλοφόρησε στις 18 και 19 Ιουλίου, ενώ η «Μάχη», που ήταν ιδιοκτησίας του διορισμένου από το Πραξικόπημα Προέδρου, Νίκου Σαμψών, και «ο Αγών» κυκλοφόρησαν στις 20 Ιουλίου.
Πρωτοσέλιδα τη μέρα της εισβολής
Η «Μάχη» με πηχυαίο τίτλο «Επιδίωξις της νέας Κυβερνήσεως Ειρηνική λύσις του Κυπριακού», αφού ανέφερε την τοποθέτηση του Νίκου Σαμψών στην Προεδρία από «τα στρατευμένα νειάτα της Κύπρου», έκανε αναφορά σε διάσκεψη Τύπου του νέου «Υπουργού Εξωτερικών» Ντίμη Δημητρίου, ο οποίος «τόνισε εμφαντικώς» ότι η νέα κυβέρνηση θα επιδιώξη ειρηνική λύση του Κυπριακού βάσει των διακοινοτικών συνομιλιών και ότι «δεν βλέπει τον λόγον διατί η Τουρκία να επέμβη στρατιωτικώς εις Κύπρον».
Σε άλλο σημείο, η εφημερίδα αναφέρει ότι η Ουάσιγκτον γνώριζε ότι «ο Μακάριος είχε χάσει προ πολλού την εξουσίαν», μεταδίδοντας ρεπορτάζ από το Associated Press, όπου αναφερόταν ότι ήταν ζήτημα ημερών η αναγνώριση της «νέας κυβέρνησης». «Οι Ηνωμένες Πολιτείες φαίνεται ότι κλίνουν υπέρ της αποδοχής της νέας ηγεσίας εις την Κύπρον εντός συντόμου χρονικού διαστήματος και πάντως μετά την σχετική συζήτησιν του Συμβουλίου Ασφαλείας», αναφερόταν, με διευκρίνιση ότι η επίσημη θέση των ΗΠΑ ήταν το θέμα να παραμείνει εν αναμονή της πλήρους εκκαθάρισης της κατάστασης.
Αλλού, η εφημερίδα έγραφε ότι ο συνολικός αριθμός των «νεκρών και τραυματιών της Εθνικής Φρουράς Κύπρου κατά την εθνοσωτήριον επέμβασιν ταύτης προς ανατροπήν του τυραννικού καθεστώτος Μακαρίου ανέρχεται: Νεκροί: Αξιωματικοί: 2 – Οπλίται: 27. Τραυματίαι: Αξιωματικοί 7 – Οπλίται 56».
Την ίδια μέρα «Ο Αγών» έγραφε για «Έντονος διπλωματία διά τας κυπριακάς εξελίξεις», αναφέροντας ότι ο Αμερικανός Υφυπουργός Εξωτερικών Γιόζεφ Σίσκο μετέβη στην Αθήνα, μετά την επίσκεψή του στο Λονδίνο και στην Άγκυρα, σε σχέση με τις εξελίξεις μετά την ανατροπή του «καθεστώτος Μακαρίου».
Σε άλλο σημείο, αναφερόταν ότι ο ΟΗΕ «δεν δύναται ν’ αποκαταστήση τον τέως Πρόεδρον», σύμφωνα με την αμερικανική κυβέρνηση, μεταφέροντας είδηση από το Reuters, ενώ σημείωνε ότι η New York Times δημοσίευαν δηλώσεις ανωτάτων επισήμων σύμφωνα με τους οποίους «ο Υπουργός Εξωτερικών Δρ Κίσσιγκερ απέρριψε πρότασιν υποστηρίξεως του ανατραπέντος καθεστώτος».
Αλλού, η εφημερίδα αναφερόταν σε διάψευση του «Υπουργού Εξωτερικών» Ντίμη Δημητρίου για «φήμες που εκυκλοφόρησαν ότι ήρχισον συγκρούσεις μεταξύ της Εθνοφρουράς και Τούρκων εις την περιοχή Κοκκίνων». Ο Δημητρίου είχε χαρακτηρίσει τις «φήμες» ως «κακόβουλοι» και «παντελώς αβάσιμοι», ενώ σε άλλο σημείο αναφερόταν ότι όσοι διαδίδουν ότι υπάρχει διαμάχη μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων εις Αμμόχωστον διαπράττουν αδίκημα «τιμωρούμενον διά ποινής φυλακίσεως», καθώς «αι τοιούται διαδόσεις διαψεύδονται κατηγορηματικώς. Επικρατεί πλήρης ηρεμία καθ’ άπασαν την νήσον».
Επανακυκλοφορία εφημερίδων τις πρώτες μέρες του Αυγούστου
Μετά την α’ φάση της τουρκικής εισβολής, οι εφημερίδες άρχισαν να επανακυκλοφορούν σταδιακά από την 1η Αυγούστου, κάνοντας αποτίμηση των γεγονότων και των εξελίξεων, καλώντας, συνάμα, σε ενότητα.
Την Πέμπτη 1 Αυγούστου «ο Αγών» έκανε λόγο για «Ανασχηματισμό εντός των ημερών», καθώς υποβάλλονται οι παραιτήσεις των Υπουργών, αναφέροντας ότι ο (μεταβατικός) Πρόεδρος Γλαύκος Κληρίδης μελετά τον ανασχηματισμό της κυβέρνησης εν όψει των επικείμενων συνομιλιών στη Γενεύη «επί της ουσίας του Κυπριακού προβλήματος».
Σε άλλο σημείο, αναφέρει ότι η διακήρυξη της Γενεύης, που επιτεύχθη στις 30 Ιουλίου, για κατάπαυση του πυρός, αποτελεί «αρχή διά νέαν εποχήν», σύμφωνα με τον Κληρίδη, ενώ ο Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, Γεώργιος Μαύρος αναφέρθηκε σε αυτήν λέγοντας ότι «ανοίγει τον δρόμον προς την λύσιν». Η εφημερίδα δημοσίευε το πλήρες κείμενο της διακήρυξης της Γενεύης, που μεταξύ άλλων, ανέφερε ότι οι Υπουργοί Εξωτερικών Ελλάδας, Τουρκίας και Ηνωμένου Βασιλείου συμφώνησαν όπως δεν επεκταθούν οι περιοχές που ελέγχονταν «υπό των αντιπάλων δυνάμεων» στις 30 Ιουλίου, καθώς και τη δημιουργία «ζώνης ασφαλείας».
«Η Μάχη» την 1η Αυγούστου έγραφε για τη διάσκεψη της Γενεύης ότι επικρατούν «ανάμικτα συναισθήματα» και ότι η «επίσημος Λευκωσία αποφεύγει τα σχόλια». Κάνει αναφορά ότι ο κυπριακός λαός δέχθηκε με «ανάμικτα συναισθήματα πικρίας αλλά και αποριών» τη συμφωνία. Σε άλλο σημείο, αναφέρεται ότι ο Ντενκτάς «ετάχθη υπέρ οριστικής ομοσπονδίας», ζητώντας η Κερύνεια να γίνει τουρκικό «καντόνιο». Αλλού, μεταδίδεται ρεπορτάζ του Associated Press, σύμφωνα με το οποίο ο Υπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου, Τζέημς Κάλλαχαν ενημέρωσε τη Βουλή των Κοινοτήτων, ότι ο επόμενος γύρος των συνομιλιών θα είναι «πλέον δύσκολος, λόγω της θέσεως που πιθανόν να λάβουν οι δύο πλευραί».
Η «Μεσημβρινή» στο κύριο θέμα της αναφερόταν σε ρωσικό βέτο σε ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας, το οποίο εξουσιοδοτούσε τον ΓΓ του ΟΗΕ να αναδιπλώσει τις δυνάμεις του ΟΗΕ στην Κύπρο, προκειμένου να λάβει οδηγίες από την κυβέρνησή του. Αλλού, αναφέρεται σε δηλώσεις του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών, ο οποίος, αναφερόμενος στο ψήφισμα 353 του ΟΗΕ, είπε ότι «απεκλείσθησαν διχοτόμησις και ομοσπονδία», ενώ δόθηκε έμφαση στο θέμα της άμεσης αποχώρησης των ξένων στρατευμάτων.
Αλλού, η εφημερίδα αναφέρει ότι οι «προσφυγοποιηθέντες» ανέρχονται σε 20.000, με τους 16.000 εξ αυτών να εκτοπίζονται στην περιοχή Λευκωσίας, περιλαμβανομένης της Πιτσιλιάς και της Μαραθάσας, και άλλους 4.000 στην περιοχή Αθένου-Λάρνακας, Λευκάρων και Λεμεσού.
Η «Χαραυγή» στο κύριο θέμα της την Πέμπτη 1 Αυγούστου ανέφερε ότι οι Υπουργοί Εξωτερικών Ελλάδας, Τουρκίας και Βρετανίας υπέγραψαν «Συμφωνία Εκεχειρίας», για παγοποίηση θέσεων, ανταλλαγή αιχμαλώτων, σταδιακή αποχώρηση ξένων στρατευμάτων και επανεγκατάσταση συνταγματικής κυβέρνησης βάσει των Συμφωνιών του 1960. Προσθέτει ότι οι συνομιλίες θα συνεχιστούν στις 8 Αυγούστου για το «συνταγματικό μέλλον της Κύπρου».
Αλλού, η εφημερίδα δημοσιεύει «πατριωτικό σάλπισμα του ΑΚΕΛ για «ενότητα, αδελφωσύνη για σωτηρία της Κύπρου» και για «ν’ αποκατασταθεί το ταχύτερο δυνατό η συνταγματική τάξη». Σε άλλο σημείο, αναφέρει ότι ήταν «αποφασιστική» η παρέμβαση της Σοβιετικής Ένωσης στο Συμβούλιο Ασφαλείας αλλά και με άλλες ενέργειες, για «να κατοχυρωθούν η ανεξαρτησία και ακεραιότητα της νήσου».
Η αγγλόγλωσση εφημερίδα «Cyprus Mail» τιτλοφόρησε το κύριο θέμα της «Tριμερής Συμφωνία της Γενεύης για την κατάπαυση του πυρός στην Κύπρο», αναφέροντας ότι με τη συμφωνία μειώνονται οι εντάσεις που έφεραν Ελλάδα και Τουρκία κοντά σε πόλεμο. Αναφέρει, ακόμα, ότι οι «ζώνες ασφαλείας» που προβλέπεται από τη διακήρυξη της Γενεύης να δημιουργηθούν, θα βρίσκονται υπό την UNFICYP.
Αλλού, η εφημερίδα μεταδίδει ρεπορτάζ του Reuters που αναφέρεται σε δηλώσεις του Υπ. Εξωτερικών της Τουρκίας, Τουράν Γκιουνές, ο οποίος, μετά τη Διακήρυξη της Γενεύης, απαντώντας σε ερώτηση κατά πόσο όλοι τάχθηκαν ενάντια στην απόσχιση ως λύση στο Κυπριακό, είχε πει: «το νησί είναι ακόμα ένα ανεξάρτητο κράτος και νομίζω ότι πρέπει να διατηρήσουμε την εδαφική ακεραιότητα του από την άποψη του διεθνούς δικαίου».
«Ο Φιλελεύθερος» επανακυκλοφόρησε στις 2 Αυγούστου. Στο κύριο θέμα του μετέδιδε ρεπορτάζ του Reuters που μετέφερε δηλώσεις του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου από το Λονδίνο, όπου συνάντησε τον Βρετανό Υπ. Εξωτερικών, ότι είναι «Αμφίβολος η αξία της νέας διασκέψεως της Γενεύης», καθώς 24 ώρες μετά τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός «οι Τούρκοι εβομβάρδισαν και κατέλαβον δύο μεγάλα χωριά», αναφερόμενος στον βομβαρδισμό της Λαπήθου και του Καραβά.
Μεταδίδοντας την επίθεση των Τούρκων κατά της Λαπήθου, η εφημερίδα έγραφε ότι «από την Κυρήνειαν βάλλεται η κωμόπολις».
Αλλού, «ο Φιλελεύθερος» ανέφερε ότι συνεπεία του πολέμου προέκυψαν ζημιές «200 και πλέον εκατομμυρίων λιρών».
Οι υπόλοιπες καθημερινές εφημερίδες επανακυκλοφόρησαν τη Δευτέρα 5 Αυγούστου.
Η «Αλήθεια» στο κύριο θέμα της ανέφερε ότι ο Κληρίδης μετέβη απροσδοκήτως στην Αθήνα για συνομιλίες, ενώ ανέφερε ότι ο Έλληνας Υπ. Εξωτερικών είπε ότι «δεν είναι βέβαιον κατά πόσον η Ελλάς θα μετάσχη εις την δευτέραν φάσιν της διασκέψεως της Γενεύης».
Αλλού, η εφημερίδα αναφέρεται σε «όργιον φόνων και βιασμών» στο οποίο επιδόθηκαν στην Κερύνεια «τα τουρκικά στίφη», κάνοντας λόγο για λεηλασίες και καταστροφές περιουσιών.
Σε άλλο θέμα, η «Αλήθεια» αναφέρει ότι ο Τούρκος Πρωθυπουργός δήλωσε ότι η Κερύνεια θα μείνει «εσαεί τουρκική», ενώ αλλού αναφέρεται σε δημοσίευμα του Γαλλικού Πρακτορείου Ειδήσεων που έλεγε ότι «οι Τούρκοι ανομολογούν ότι παραβιάζουν τη Συμφωνία περί καταπαύσεως του πυρός».
Αξίζει να σημειωθεί, ότι σε σημείωση στο πρωτοσέλιδό της, η εφημερίδα αναφέρει ότι οι κατά νόμον υπεύθυνοι των κυπριακών εφημερίδων, σε συνάντησή τους με τον Πρόεδρο Κληρίδη, συμφώνησαν την «εφαρμογήν ενός προληπτικού συμβουλευτικού ελέγχου διά την υποβοήθησιν της εκτονώσεως της καταστάσεως εσωτερικώς και την καλλιέργειαν της ψυχικής ενότητος του λαού, ως απαραιτήτου προϋποθέσεως διά την αποτελεσματικήν αντιμετώπισιν των σοβαρών πολιτικών και εθνικών προβλημάτων», σημειώνοντας, ωστόσο, ότι η παραπάνω συμφωνία δεν αποτελεί «λογοκρισία επί των εφημερίδων».
«Το Θάρρος» αφιέρωσε το κύριο θέμα του όταν επανακυκλοφόρησε τη Δευτέρα 5 Αυγούστου στην «αιφνιδιαστική» μετάβαση Κληρίδη στην Αθήνα, όπου, όπως αναφέρει, «διεξάγονται βαρυσήμανται συνομιλίαι».
Επιπλέον, μεταδίδει σχόλιο του Associated Press, στο οποίο αναφέρεται ότι «η παταγώδης αποτυχία των μεγάλων δυνάμεων όπως δώσουν ριζικάς και οριστικάς λύσεις εις τα διάφορα διεθνή προβλήματα, απειδείχθη πέραν πάσης αμφιβολίας από τα τελευταία γεγονότα εις Κύπρον. Απεδείχθη ότι αι δυνάμεις αυταί προσπάθησαν να επιβάλουν εις τα μικρότερα κράτη, κατά την τελευταία τριακονταετίαν ‘μπαλωμένες λύσεις’».
Η εφημερίδα «Πατρίς» στο κύριο θέμα της για τη μετάβαση Κληρίδη στην Αθήνα, διερωτάται αν «καταγγέλλεται η συμφωνία;», αναφέροντας ότι οδηγείται προς ναυάγιο η διάσκεψις. Αλλού, αναφέρει ότι ο διεθνής Τύπος επικρίνει «δριμύτατα» την Τουρκία, ενώ αλλού αναφέρει ότι «εξαίρεται η ευτολμία της Κύπρου», από ξένους παρατηρητές και δημοσιογράφους, οι οποίοι «εκφράζονται με θαυμασμό» για την αντιμετώπιση της εισβολής «με ηρωισμόν όστις υπερέβη πάσαν προσδοκίαν».
ΚΥΠΕ
