«Κατακλυσμός» μανιταριών στην Κύπρο – Οι περιοχές και τα δηλητηριώδη (φώτο)

Κατακλυσμός φωτογραφιών με μανιτάρια στα social media της Κύπρου τις τελευταίες ημέρες. Πολλοί συμπολίτες μας με αφορμή το σαββατοκύριακο έσπευσαν στα βουνά για τη συλλογή του απολαυστικού μεζέ της εποχής.

Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Παγκύπριου Μυκητολογικού Συνδέσμου, Μιχάλη Λοιζίδη, τα μανιτάρια στην Κύπρου καρποφορούν από  τις αρχές του φθινοπώρου μέχρι τα τέλη της άνοιξης. Δεν καρποφορούν όλα την ίδια περίοδο. Αυτή την περίοδο εντοπίζονται κυρίως τα ασπρομανίταρα και τα κοκκινομανίταρα. Αργότερα, τον χειμώνα αρχίζει η καρποφορία των ψυχρόφιλων σε άλλες περιοχές.

Ειδικότερα, αυτή την περίοδο εντοπίζονται κυρίως στα ορεινά, σε υψόμετρο άνω των 1000 μέτρων, ενώ αργότερα αναμένεται η καρποφορία σε πιο χαμηλά υψόμετρα.

Όσον αφορά στα δηλητηριώδη μανιτάρια, ο κ. Λοιζίδης εξήγησε ότι γενικότερα δεν έχουν ταυτοποιηθεί όλα τα μανιτάρια στην Κύπρο, ενώ πιστεύεται ότι υπάρχουν δεκάδες εάν όχι εκατοντάδες δηλητηριώδη στο νησί μας. Σημείωσε ότι δεν υπάρχει γενικός κανόνας για την αναγνώριση τους, οι συλλέκτες θα πρέπει να μάθουν να τα αναγνωρίζουν με τον σωστό τρόπο, δηλαδή να ξέρουν το κάθε είδος. Φέτος, σύμφωνα με τον  πρόεδρο του Παγκύπριου Μυκητολογικού Συνδέσμου, δεν είχαμε κάποιο περιστατικό δηλητηρίασης.

Εδώδιμα και δηλητηριώδη είδη

Η οικογένεια Boletaceae – «Βωλίτες» και «Λαρτάδες» είναι ομάδα σαρκωδών μυκήτων που σχηματίζει καρποσώματα με σχετικά μαλακή σάρκα, οι οποίοι έχουν σωληνάρια αντί για ελάσματα κάτω από το καπέλο. Τα σπόρια σχηματίζονται μέσα στα σωληνάρια και είναι, ως επί το πλείστον, χρώματος καφέ. Αρκετοί βωλίτες αλλάζουν χρώμα όταν πληγωθούν ή κοπούν, μεταχρωματίζονται σε γαλάζιους και πρέπει να αποφεύγονται. Αυτές οι χρωστικές αλλαγές, το χρώμα των πόρων (το ορατό μέρος των σωληναρίων) και η επιφάνεια του πιλίδιου είναι πολύ σημαντικά χαρακτηριστικά αναγνώρισης. Σχεδόν όλα τα είδη των Boletaceae δημιουργούν εκτότροφες μυκόρριζες με πλατύφυλλα και κωνοφόρα δέντρα. Το γένος και κάποτε το είδος του δέντρου που φιλοξενεί τον μύκητα είναι σημαντικά για την αναγνώριση του είδους του μανιταριού, ειδικά για τα γένη Leccinum και Suillus. Στην εν λόγω οικογένεια υπάρχουν αρκετά εδώδιμα και εύγευστα είδη αλλά και κάποια πικρά μη εδώδιμα (π.χ. Tylopilus felleus, Coloboletus radicans και C. Colopus). Tα περισσότερα είδη Rubroboletus και Imperator είναι δηλητηριώδη.

Τα Leccinum και Leccinellum είναι γένη ξηρών βωλιτών, με εντυπωσιακά μακρύ, φολιδωτό μίσχο. Η σάρκα λεκιάζει παίρνοντας μαύρο, ροζ ή τιρκουάζ χρώμα. Είδη με πορτοκαλί χρώμα μπορεί να προκαλέσουν στομαχικές διαταραχές, αλλά είναι ανεκτά από τους περισσότερους ανθρώπους, αν είναι καλά μαγειρεμένα.

Το γένος Boletus Βωλίτης αναγνωρίζεται από τα σαρκώδη καρποσώματα, το χρώμα των πόρων που αρχικά είναι άσπροι και αργότερα κιτρινωποί και φέρουν ένα άσπρο δίκτυο στο πόδι. Η σάρκα είναι άσπρη με ήπια γεύση που δεν λεκιάζει όταν πληγωθεί.

Το γένος Imperator διαθέτει σάρκα και επιφάνεια που λεκιάζει παίρνοντας έντονα γαλάζιο χρώμα. Τα χρώματα είναι συνήθως έντονα και οι πόροι μπορεί να είναι κίτρινοι, πορτοκαλιοί ή κόκκινοι ή ένας συνδυασμός αυτών. Σε αυτό το γένος υπάρχουν κάποια πολύ τοξικά είδη.

Τέλος, ένα από τα γένη της πιο πάνω οικογένειας μανιταριών που είναι εδώδιμο και η αναγνώρισή του είναι σχετικά εύκολη, είναι το γένος Suillus, τα μανιτάρια του οποίου είναι γνωστά στην Κύπρο ως «Λαρτάδες» ή «Λαρτιάδες». Η αναγνώριση του γένους αυτού είναι σχετικά πιο εύκολη διότι χαρακτηρίζεται από γλοιώδες ολικό πέπλο και γλοιώδη επιφάνεια πιλιδίου. Οι γαλάζιοι λεκέδες είναι σπάνιοι σε αυτό το γένος. Δημιουργεί εκτότροφες μυκόρριζες με κωνοφόρα δέντρα. Ως εκ τούτου, πιο κάτω περιλαμβάνεται σύντομη περιγραφή τριών από τα πιο κοινά είδη Λαρτάδων της Κύπρου, των Suillus bellinii, Suillus luteus και Suillus collinitus.

− Suillus bellinii

O Σουίλλος του Bellini ή «Λαρτάς» θεωρείται από πολλούς Κυπρίους ένα εξαιρετικό είδος, το οποίο συναντούμε σε πευκώδεις περιοχές σχεδόν σε ολόκληρη την Κύπρο.

Καρποφορεί το φθινόπωρο και τον χειμώνα σε δάση Τραχείας ή Μαύρης Πεύκης σε μικρές ή μεγάλες ομάδες. Έχει γλοιώδες καπέλο, που όταν ο καιρός είναι ξηρός είναι κολλώδες και γυαλιστερό. Ο περίγυρος του καπέλου είναι λευκός, προεξέχει των σωλήνων, και συνήθως είναι γυριστός με κλίση προς τα μέσα. Η επιφάνεια ξεφλουδίζει με ευκολία και αρκετοί άνθρωποι πριν το μαγειρέψουν το ξεφλουδίζουν. Συνήθως στην Κύπρο δεν τα εκτιμούν και δεν τα μαζεύουν ή δυστυχώς τα καταστρέφουν.

− Suillus luteus

Το Suillus luteus , γνωστό στην Κύπρο επίσης ως «Λαρτάς» ή «Βρακωτό Πευκίσιο», είναι ένα σχετικά μεγάλο εδώδιμο μανιτάρι, με ομαλό, κοκκινοκαφέ γλοιώδες πιλίδιο και σχετικά λεπτούς χλωμοκίτρινους πόρους. Ο στύπος φέρει μεγάλο, μεμβρανώδη και γλοιώδη δακτύλιο.

− Suillus collinitus, Σουίλλος ο κολλώδης

Ο Σουίλλος ο κολλώδης είναι σχετικά μεγάλος Λαρτάς, με ομαλό καστανοκαφέ πιλίδιο και πολυγωνικούς, κιτρινωπούς, ωχροκίτρινους ή λαδοκίτρινους πόρους. Η σάρκα είναι παχιά, λευκοκίτρινη, και στη βάση του ποδιού ροδοκάστανη. Η βάση του ποδιού συνήθως στενεύει προς τα κάτω και φέρει ρόδινο μυκήλιο. Είναι εδώδιμο είδος που είναι εξαπλωμένο σε όλα τα υψόμετρα από τα παραθαλάσσια μέχρι την κορυφή του Τροόδους. Εντοπίζεται σε περιοχές με πεύκα στο Κάβο Γκρέκο, στη Σια και τον Μαθιάτη, στις Πλάτρες και άλλες περιοχές, το φθινόπωρο αλλά και τον χειμώνα.

Προειδοποιήσεις

Απαγορεύεται η χρήση εργαλείων για σκοπούς ανεύρεσης ή/και συλλογής μανιταριών αναφέρει εξάλλου σε ανακοίνωση του, το Τμήμα Δασών του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος  με αφορμή την έναρξη εξορμήσεων του κοινού για συλλογή μανιταριών.

Όπως σημειώνει, πολλοί συλλέκτες στην προσπάθεια τους να είναι πιο αποτελεσματικοί χρησιμοποιούν εργαλεία κυρίως τσουγκράνες (χτενιές), για απομάκρυνση της φυλλάδας που σκεπάζει τα μανιτάρια. Η πρακτική αυτή, αναφέρεται, απαγορεύεται ρητά από τον περί Δασών Νόμο και σε περίπτωση καταδίκης, επιφέρει ποινή φυλάκισης μέχρι ένα (1) έτος ή χρηματική ποινή μέχρι πέντε χιλιάδες ευρώ (€5.000,00) ή και τις δύο (2) αυτές ποινές.

Επισημαίνεται ότι ο εντοπισμός των μανιταριών πρέπει να γίνεται μετά από προσεκτική παρατήρηση, από συλλέκτες που είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τα εδώδιμα είδη από τα δηλητηριώδη. Κατά τη συλλογή, προτρέπεται, να αφαιρείται η φυλλάδα που βρίσκεται πάνω από το μανιτάρι και στη συνέχεια να αφαιρείται με προσεκτικές κινήσεις με το χέρι. Εναλλακτικά, το μανιτάρι μπορεί να κόβεται με μαχαίρι λίγο πάνω από το έδαφος. Ακολούθως να γίνεται επανατοποθέτηση της φυλλάδας που μετακινήθηκε.

Η συλλογή, προστίθεται, πρέπει να γίνεται με προσοχή και με σεβασμό προς τη φύση – εκείνο που έχει μεγαλύτερη σημασία δεν είναι τόσο αν θα συλλεχθεί ή όχι το μανιτάρι (καρπός) όσο να μην καταστραφεί ο παραγωγικός μύκητας που βρίσκει προστασία κάτω από τη φυλλάδα.

Είναι πολύ σημαντικό, τονίζεται, να συλλέγονται μόνο τα ώριμα μανιτάρια τα οποία έχουν απελευθερώσει μεγάλο αριθμό σπορίων, εξασφαλίζοντας έτσι την αναπαραγωγή τους και τα επόμενα χρόνια.

Το Τμήμα Δασών απευθύνει θερμή έκκληση στο κοινό να εφαρμόζει τις σωστές πρακτικές εντοπισμού και συλλογής και να αναφέρει τυχόν παραβάσεις στον πλησιέστερο Δασικό Σταθμό.

Η σαρωτική απομάκρυνση της φυλλάδας, επισημαίνεται, προκαλεί ζημιά στο δασικό οικοσύστημα αφού θανατώνει και τα μικρά μανιτάρια που πρόκειται να βλαστήσουν, καθώς και μικροοργανισμούς  και φυτά της περιοχής, ενώ ταυτόχρονα, υποβαθμίζει αισθητικά το δάσος.

Πηγή: Sigmalive