Ο ρόλος της Κύπρου το 1821- Η κάθοδος της Φιλικής Εταιρείας στη Λάρνακα, οι σφαγές και λεηλασίες των Οθωμανών στο νησί

Με την έναρξη της επανάστασης του 1821 οι Κύπριοι δεν θεωρούνταν από τους Οθωμανούς ικανοί να εξεγερθούν λόγω της άθλιας οικονομικής κατάστασης, της έλλειψης όπλων αλλά και της μη εμπειρίας σε πολεμικές επιχειρήσεις.

Το γεγονός αυτό  επέτρεψε στη Φιλική Εταιρεία (Φ.Ε.) να συμπεριλάβει τη χώρα μας στις ελληνικές περιοχές στις οποίες θα προκαλείτο εξέγερση κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Έλληνες της Κύπρου που διακρίθηκαν στον επαναστατικό αγώνα

Από τους σημαντικότερους διακριθέντες στον ελλαδικό χώρο ήταν ο Κυπριανός Θησεύς, ο Κυπρίδημος Γεωργιάδης, ο Κυπριανός Βικέντιος, ο Οικονομίδης και ο δάσκαλος Χαράλαμπος Μάλης.

Επίσης, δεκάδες Ε/κ πολέμησαν στο πλευρό του Μακρυγιάννη, του Καλλέργη, του Αθανάσιου Παππά και του Νικόλαου Παππά, συμμετείχαν στην πολιορκία του Μεσολογγίου ενώ πάνω από 100 Ε/κ σκοτώθηκαν στη μάχη της Αθήνας και ίδρυσαν ξεχωριστή κυπριακή φάλαγγα στην επαναστατημένη Ελλάδα.

Ενώ στις υπόλοιπες δυτικές χώρες διακρίθηκαν με τη δράση τους ο Αρχιμανδρίτης Θεόφιλος Θησεύς, ο Επίσκοπος Σπυρίδων και  Έξαρχος Ιωαννίκειος οι οποίοι το 1821 εξέδωσαν στη Ρώμη προκήρυξη κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η οποία έφτασε σχεδόν σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Η δράση της Φιλικής Εταιρείας στην Κύπρο                                                               

Μέλη της Φ.Ε. ήρθαν σε επαφή με τον τότε Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Κυπριανό και με άλλους κληρικούς αλλά και με απλό κόσμο προκειμένου να οργανωθεί η αντίδραση στη μεγαλόνησο. Συγκεκριμένα, ο Δημήτριος Ίπατρος και Αντώνιος Πελοπίδας ήρθαν σε επαφή με σημαντικά πρόσωπα της Κύπρου από την εκκλησία και την τοπική ζωή ενώ ο ίδιος Αλέξανδρος Υψηλάντης αποστέλλει επιστολή στον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό. Ο πρώτος Κύπριος μέλος της Φ.Ε. ήταν ο Αρχιμανδρίτης Θεοφύλακτος ο οποίος και έδρασε μυστικά για την κάθοδο της Φ.Ε. στην Κύπρο.

Η Φιλική Εταιρεία στη Λάρνακα

Η Φ.Ε. αρχίζει αν εξαπλώνεται πρωτίστως στη Λάρνακα λόγω του ότι την περίοδο της επανάστασης η Λάρνακα ήταν ένα από τα σημαντικότερα εμπορικά κέντρα της περιοχής με δεκάδες εμπόρους που είχαν οικονομικές συναλλαγές με άλλες γειτονικές χώρες και είχαν πολύ καλές φιλικές σχέσεις με σημαντικά πρόσωπα του εξωτερικού.

Οι πρώτες ενέργειες στην Κύπρο.

Το καλοκαίρι του 1821 ο Κωνσταντίνος Κανάρης φτάνει στην Κύπρο και ελλιμενίζεται στον Άγιο Σέργιο στη Σαλαμίνα και στη Λάπηθο.

Οι Οθωμανοί οι οποίοι ανησυχούσαν για τυχόν εξέγερση στο νησί λόγω και της παρουσίας του Αρχιμανδρίτη Θεοφύλακτου πληροφορούνται το γεγονός αυτό και αρχίζουν οι πρώτες αντιδράσεις στο νησί με την αποστολή στρατού και την προσπάθεια βίαιου αφοπλισμού όλων των Κυπρίων.

Με διάταγμα του ο Οθωμανός διοικητής επιβάλει τον αφοπλισμό των Κυπρίων εξαναγκάζοντας τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό να προτρέψει με εγκύκλιο του τους Ε/κ να παραδώσουν τα όπλα τους. Παρά τη διπλωματική στάση του Αρχ. Κυπριανού το Μάη του 1821 αρχίζουν οι πρώτοι διωγμοί κατά των Ελλήνων της Κύπρου.

Η στάση των Οθωμανών κατά της Εκκλησίας

Οι  πρώτες αντιδράσεις των Οθωμανών ήταν η σφαγή και οι απαγχονισμοί Μητροπολιτών, ηγουμένων και ιερέων καθώς και του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού. Παράλληλα, λαφυραγωγήθηκαν εκκλησίες και Μοναστήρια ενώ δημεύθηκαν και οι περιουσίες δεκάδων Ε/κ. Η εκκλησία της Κύπρου παρέμεινε χωρίς Αρχιεπίσκοπο για αρκετούς μήνες μέχρι την τελική εκλογή του Ιερομόναχου Ιωακείμ στη θέση του Αρχιεπισκόπου. Ο Ιωακείμ μετά από 3 χρόνια αντικαταστάθηκε από το Δαμασκηνό ο οποίος εξορίστηκε από τους Οθωμανούς για να πάρει τη θέση του ο Πανάρετος.

Οι σφαγές που έλαβαν χώρα στο νησί

Οι Οθωμανοί αντιλαμβανόμενοι ότι οι επαναστατικές ζυμώσεις δεν άφηναν αδιάφορους τους Έλληνες της Κύπρου προχώρησαν σε «τυφλές» εκτελέσεις, λεηλασίες και διωγμούς κατά τους οποίους οι Οθωμανοί άρπαζαν και δήμευαν τις περιουσίες τους.

Εκτελέσεις, διωγμοί, καταστροφές και λεηλασίες ήταν ο πρόλογος της σειράς τρομοκρατικών ενεργειών και καταπιεστικών μέτρων εναντίον του Κυπριακού πληθυσμού. Συγκεκριμένα, κατηγορήθηκαν πάνω από 400 άτομα ως συνωμότες η πλειοψηφία των οποίων σφαγιάστηκαν ενώ πολύ μικρός αριθμός κατόρθωσε να διαφύγει.

Οι λεηλασίες συνεχίστηκαν για αρκετές μέρες και κατέληξαν στην εξόντωση του Αρχιεπίσκοπου Κυπριανού , του Γεώργιου Μασούρα, των Μητροπολιτών Πάφου, Κιτίου και Κυρηνείας, του  Αρχιδιάκονου Μελέτιου και του Δημήτριου Βοσκού στις 9 Ιουλίου 1821.

Παράλληλα, θανατώθηκαν ο ηγούμενος Κύκκου Ιωσήφ, ο Οικονόμος του Μοναστηριού του Σταυρού  Δοσίθεος, ο Ηγούμενος Χρυσόστομος, δύο ιερωμένοι του Όρους Σινά, ο Ιερομόναχος της Φανερωμένης Λαυρέντιος, ο Χριστόδουλος Κουρτελλαρίδης, ο Πέτρος Οικονομίδης και ο Γιαννάκης Αντωνόπουλος και πολλοί άλλοι σε όλες τις πόλεις της Κύπρου.

Οι σφαγές συνεχίστηκαν και τον επόμενο χρόνο με λεηλασίες και καταστροφές που στόχο είχαν να καταπνίξουν κάθε προσπάθεια εξέγερσης.

Εξισλαμισμός

Ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι αρκετοί Ε/κ αναγκάστηκαν να εξισλαμισθούν  προκειμένου να προστατεύσουν τις περιουσίες τους και τη ζωή τους.

Μέχρι και το 1825 οι εξισλαμισμένοι αυξάνονταν και ειδικότερα μετά το 1827 και τη μαζική επίθεση των Οθωμανών σε βάρος των χριστιανών του νησιού ανεξάρτητα από την εθνική τους καταγωγή.

Η φυγή των Ε/κ

Οι σφαγές που έλαβαν χώρα στη Λευκωσία από τα τουρκικά και αιγυπτιακά στρατεύματα εμπόδισαν όλες τις επαναστατικές βλέψεις στο νησί με την πλειοψηφία των Ε/κ μελών της Φ.Ε. αλλά και των υψηλά ιστάμενων να φεύγουν για την Ελλάδα αλλά και σε χώρες του εξωτερικού για να γλιτώσουν τις ζωές τους αλλά και να συνεισφέρουν στον επαναστατικό αγώνα. Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές από το νησί έφυγαν για το εξωτερικό πάνω από 20 χιλιάδες Ε/κ διωγμένοι από το τουρκικό μένος.

Larnakaonline/Αντρέας Πολυκάρπου