Ένα τεράστιο κονδύλι που υπολογίζεται για την ώρα γύρω στα δέκα εκατομμύρια ευρώ απαιτείται για έργα στο σκυβαλότοπο Δικώμου όπου πιστεύεται ότι είναι θαμμένοι γύρω στους 70 Ασσιώτες αγνοούμενοι.
Είχαν ταφεί αρχικά στο Ορνίθι και τα οστά μετακινήθηκαν σε σημείο στο Δίκωμο όπου υπήρχε ένας τεράστιος σκυβαλότοπος. Στο χώρο αυτό έγιναν αργότερα εργασίες εξωραϊσμού και χιλιάδες τόνοι σκουπιδιών τάφηκαν κάτω από λόφο που τώρα υψώνεται σε αρκετές δεκάδες μέτρα.
Τις εργασίες εξωραϊσμού για ταφή των σκουπιδιών και τοποθέτηση σωλήνων για να φεύγει το μεθάνιο και άλλο επιβλαβές αέριο είχε επιβλέψει Πορτογάλος εμπειρογνώμονας ο οποίος κλήθηκε τους προηγούμενους μήνες από τη ΔΕΑ για να ετοιμάσει λεπτομερή έκθεση. Η έκθεση έκτασης 80 σελίδων ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε στην Επιτροπή.
Σε αυτήν καταγράφονται λεπτομερώς όλες οι τεχνικές δυσκολίες για να γίνουν εργασίες στο χώρο του πρώην σκυβαλότοπου.
Δύσκολο και πολυδάπανο έργο, «δεν μπορούμε να μην προχωρήσουμε»
Ο Λεωνίδας Παντελίδης, εκπρόσωπος της Ε/κ πλευράς στη ΔΕΑ σε συνέντευξη στο Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων εξήγησε τις τεχνικές δυσκολίες και τα ρίσκα για την εργασία, τονίζοντας όμως ότι «δεν μπορούμε να μην προχωρήσουμε, καθώς υπάρχει αξιόπιστη μαρτυρία ότι εκεί είναι θαμμένοι αγνοούμενοι».
Ανέφερε επίσης ότι πρέπει να γίνει μαραθώνιος επαφών για να εξευρεθεί το κονδύλι για την εργασία, που υπολογίζεται το ελάχιστο στα δέκα εκατομμύρια. Το όλο έργο θα πάρει γύρω στα 5-6 χρόνια για να ολοκληρωθεί.
Ο κ. Παντελίδης εξήγησε ότι ο δρόμος που χρησιμοποιούσαν τα φορτηγά για μεταφορά των σκουπιδιών στο σκυβαλότοπο δεν υπάρχει πλέον αφού πάνω από αυτόν είναι ένας τεράστιος λόφος από σκουπίδια. Υπολογίζεται ότι ο δρόμος είναι σχεδόν στη μέση του χώρου σε κάποιο βάθος και σε τρία σημεία φαίνεται ότι υπάρχουν οστά.
«Άρα υπάρχουν χιλιάδες τόνοι σκουπίδια από πάνω. Θα πρέπει το έργο της ΔΕΑ να ξεκινήσει όταν μια εταιρεία την οποία θα πρέπει να προσλάβουμε σηκώσει όλα τα σκουπίδια και μας ξαναπαραδώσει το δρόμο», εξήγησε.
Το όλο έργο, σύμφωνα με την έκθεση του Πορτογάλου, θα γίνει σε 3 φάσεις. Πρώτα πρέπει να προσληφθεί μια εταιρεία με τεράστια μηχανήματα για να σηκώσει τα σκουπίδια και να παραδώσει τον δρόμο για να μπορέσουν τότε οι αρχαιολόγοι της ΔΕΑ να πάνε στο αρχικό σημείο και από εκεί να αρχίσουν να σκάβουν.
«Το που θα πάνε τα σκουπίδια αυτά, είναι μέρος του προβλήματος, και μπορεί να έχουμε και δυσκολία . Αντιλαμβάνεστε ότι θα είναι μια ανοικτή πληγή, είναι σκουπίδια τα οποία είναι μισοδιαλυμένα τα οποία θα αναδύουν μυρωδιά και είναι επιβλαβή για το περιβάλλον», είπε στο ΚΥΠΕ ο κ. Παντελίδης.
Κατά τη 2η φάση θα μεταβεί εκεί η ΔΕΑ και θα προσπαθήσει να εντοπίσει τους αγνοούμενους και η 3η φάση είναι να μεταφερθούν ξανά εκεί τα σκουπίδια, να ξαναχτιστεί ο λόφος και να παραδοθεί στην αρχική του κατάσταση.
«Μιλάμε για ένα έργο το οποίο θα διαρκέσει 5-6 χρόνια, δύσκολο, πολυδάπανο, με κόστος, το μίνιμουμ γύρω στα 10 εκατομμύρια», ανέφερε. Μόνο η πρώτη φάση της μετακίνησης των σκουπιδιών κοστολογήθηκε γύρω στα 3,6 εκατομμύρια, είπε.
Επικίνδυνα αέρια, κίνδυνος κατάρρευσης τοιχωμάτων
Ο κ. Παντελίδης εξήγησε ότι μετά την τοποθέτηση των σκουπιδιών έγινε και διασωλήνωση για να φεύγει το μεθάνιο, άρα και οι σωλήνες πρέπει να αφαιρεθούν με τέτοιο τρόπο που να μην υπάρχει κίνδυνος έκρηξης.
«Ο Πορτογάλος μας είπε για τις δυσκολίες και για τους σοβαρούς κινδύνους. Έχουμε εκεί δύο στρώματα από δύο επικίνδυνα αέρια. Το πρώτο στρώμα θα πρέπει να το αντιμετωπίσει η εταιρεία που θα μετακινήσει τα σκουπίδια, το αέριο στο κάτω στρώμα θα πρέπει αυτό να το αντιμετωπίσουν οι αρχαιολόγοι μας γιατί όταν θα σκάβουν υπάρχει κίνδυνος να το αναπνέουν», εξήγησε ο κ. Παντελίδης.
Η έκθεση του εμπειρογνώμονα θα χρησιμοποιηθεί, όταν αρχίσουν οι εργασίες, ως εγχειρίδιο για τα βήματα που θα ακολουθηθούν και θα πρέπει, σύμφωνα με τον κ. Παντελίδη, να εργοδοτηθεί ο Πορτογάλος για να επιβλέπει το έργο καθώς γνωρίζει με λεπτομέρεια τα τεχνικά χαρακτηριστικά του πρώην σκυβαλότοπου και τις διασωληνώσεις.
Υπολογίζεται ότι εάν αρχίσουν τα έργα, θα χρησιμοποιηθεί ένα ξεχωριστό συνεργείο αρχαιολόγων για τον σκυβαλότοπο έτσι ώστε να μην διαταραχθεί το όλο πρόγραμμα των ανασκαφών και εκταφών.
Για την έκθεση του εμπειρογνώμονα, που κόστισε 80.000 ευρώ, ενημερώθηκαν οι συγγενείς των Ασσιωτών και τώρα θα αρχίσουν επαφές από τη ΔΕΑ σε Βρυξέλλες και Ουάσιγκτον για εξεύρεση των χρημάτων μέσω δωρεών.
Ο Ε/κ εκπρόσωπος στη ΔΕΑ εξήγησε επίσης στο ΚΥΠΕ ότι άλλος ένας κίνδυνος είναι η κατάρρευση των τοιχωμάτων στο λόφο καθώς θα αφαιρεθεί μόνο ένα κομμάτι εκεί που πιστεύεται ότι είναι θαμμένα τα οστά. «Παράλληλα, πρέπει να έχουμε και έγκριση από τις λεγόμενες αρχές περιβάλλοντος του ψευδοκράτους. Ένα από τα ρίσκα είναι να μην λάβουμε έγκριση», είπε ο κ. Παντελίδης.
Η πληροφορία πάντως για τους Ασσιώτες στο Δίκωμο είναι αξιόπιστη. Προέρχεται από ένα μάρτυρα που μίλησε το 2019 στο τρίτο μέλος της ΔΕΑ και στον εκπρόσωπο της Τ/κ κοινότητας στην Επιτροπή. Η πηγή αυτή δεν μίλησε ποτέ στο γραφείο του Ε/κ εκπροσώπου αλλά έδωσε πληροφορίες που καταγράφηκαν με λεπτομέρεια από το τρίτο μέλος της ΔΕΑ.
Ο κ. Παντελίδης είπε ότι για το Ορνίθι, τον αρχικό χώρο δολοφονίας, οι πληροφορίες ήταν ότι σκοτώθηκαν 70 άτομα και βρέθηκαν οστά που αντιστοιχούν σε 70.
«Αυτό επιβεβαιώνει ότι η βασική εκδοχή των πληροφοριών μας ήταν σωστή. Οι 68 ταυτοποιήθηκαν και είναι πράγματι αυτοί που πιστεύαμε. Έμειναν άλλοι 2 που τα γενετικά τους προφίλ δεν ταιριάζουν με αυτούς που πιστεύαμε ότι έπρεπε να είναι θαμμένοι εκεί. Και συνεχίζουμε να ψάχνουμε που είναι αυτοί οι δύο και ποιοι είναι οι άλλοι δύο που εμείς βρήκαμε», εξήγησε.
Το πρόγραμμα της ΔΕΑ και οι εν εξελίξει εργασίες
Όπως δήλωσε στο ΚΥΠΕ ο κ. Παντελίδης στον κατάλογο των αγνοουμένων που αριθμεί 2.002 άτομα, υπάρχουν 492 Τ/κ και 1.510 Ε/κ.
«Δεν γίνονται διακρίσεις και ψάχνουμε για όλους με την ελπίδα να τους βρούμε. Η ροή των πληροφοριών είναι συνεχής αλλά όπως πάντα λέμε, ο χρόνος είναι εναντίον μας», ανέφερε.
Το πρόγραμμα περιλαμβάνει 7 συνεργεία από τα οποία τα 6 είναι στις κατεχόμενες περιοχές (1 σε στρατιωτικές) και το έβδομο στις ελεύθερες περιοχές.
«Εντοπίσαμε πρόσφατα οστά στους Τρούλλους, σε ένα πηγάδι. Είναι Τουρκοκύπριοι, τρεις μάλλον, από το ’64 και αυτό είναι σημαντικό γιατί εδώ και επτά χρόνια δεν είχαμε εντοπίσει οστά Τουρκοκυπρίων», είπε στο ΚΥΠΕ ο κ. Παντελίδης.
Εξήγησε ότι υπάρχει σωρεία πληροφοριών για πηγάδια, περίπου για 200 περιπτώσεις, και ότι τώρα με μια νέα μέθοδο και χρήση ανυψωτικού μηχανήματος, καθαρίζεται το περιεχόμενο του πηγαδιού και εάν εντοπιστεί οτιδήποτε φαίνεται να είναι ανθρώπινο οστό σταματά το ανυψωτικό μηχάνημα και αμέσως οι αρχαιολόγοι αναλαμβάνουν έργο με τις παραδοσιακές μεθόδους.
Η εργασία με το μηχάνημα είναι πολύ πιο γρήγορη ενώ παλαιότερα μπορεί να έπαιρνε 5-6 μήνες.
Σε εξέλιξη είναι επίσης ανασκαφή σε άλλο πηγάδι στο Στρόβολο που αφορά και πάλι Τ/κ. Πάνω από το πηγάδι κτίστηκε υποσταθμός της ηλεκτρικής.
«Για επιτάχυνση των διαδικασιών εκεί, η Κυβέρνηση έδωσε κατ’ εξαίρεση δωρεά ως αποζημίωση γιατί πρέπει να χαλάσει ο υποσταθμός, να γίνει ανασκαφή και να ξανακτιστεί και όλα τα καλώδια αχρηστεύονται», εξήγησε.
Οι εργασίες στα κατεχόμενα
Στα κατεχόμενα είναι σε εξέλιξη ανασκαφές σε πηγάδι στην Αφάνεια, στο Τέμπλος, στην Πέτρα του Διγενή, στην Κοντέα, στον Άγιο Αμβρόσιο και στο Κιόνελλι. Στον Άγιο Αμβρόσιο και στην Πέτρα του Διγενή βρέθηκαν οστά που ανήκουν όπως φαίνεται σε δύο άτομα.
Ο κ. Παντελίδης είπε ότι στην περίπτωση του Αγίου Αμβροσίου ίσως να μην πρόκειται για στρατιώτες αλλά για άμαχους. «Από γειτονικά χωριά αγνοούνται 2-3 άτομα άμαχοι και εκ πρώτης όψεως φαίνεται ότι τα οστά που βρήκαμε ταιριάζουν με τις ηλικίες τους», εξήγησε.
Ανέφερε επίσης ότι πλέον χρησιμοποιούνται και καινούριες μέθοδοι με drone και με σάρωση εδάφους, αλλά χρησιμοποιούνται και νέοι τρόποι σύνθεσης παλαιότερων πληροφοριών.
Τo drone και η σάρωση του εδάφους είναι νέα τεχνολογία από καθηγητές Πανεπιστημίου στο Wisconsin στο πλαίσιο προγράμματος της εξωτερικής βοήθειας της Αμερικανικής Κυβέρνησης.
