Πρωτοφανή ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως κύματα καύσωνα, ξηρασίες, καταιγίδες σκόνης και καταρρακτώδης βροχές, αναμένεται να πλήξουν την περιοχή της Αν. Μεσογείου και Μέσης Ανατολής, προειδοποιεί νέα διεθνής επιστημονική μελέτη. Ακόμη προβλέπει αύξηση της θερμοκρασίας μέχρι και 5 βαθμούς Κελσίου έως το τέλος του αιώνα, φαινόμενα που κάνουν πιο επείγουσα από ποτέ η ανάγκη για άμεση, διασυνοριακή δράση για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Στο πλαίσιο της προετοιμασίας για την επόμενη διάσκεψη του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή (COP27) που θα πραγματοποιηθεί στο Σαρμ Ελ Σέιχ της Αιγύπτου τον Νοέμβριο, μια διεθνής ομάδα επιστημόνων έκανε μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση της κλιματικής αλλαγής και των συνεπειών της στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής (ΑΜΜΑ), στην οποία συμπεριλαμβάνεται η Κύπρος και η Ελλάδα.
Τα αποτελέσματα της μελέτης που πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Κέντρου Αριστείας για την Κλιματική και Ατμοσφαιρική Έρευνα (CARE-C) του Ινστιτούτου Κύπρου και του Ινστιτούτου Χημείας Max Planck στη Γερμανία, δημοσιεύτηκαν πρόσφατα στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό «Reviews of Geophysics».
Η μελέτη παρακινήθηκε από την Πρωτοβουλία της Κυπριακής Κυβέρνησης για τον Συντονισμό Δράσεων για την Κλιματική Αλλαγή στην ΑΜΜΑ, που ανακοινώθηκε το 2019 και στοχεύει στην ανάπτυξη ενός κοινού Περιφερειακού Σχεδίου Δράσης για την προώθηση συντονισμένων δράσεων προς την επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας των Παρισίων. Το Φθινόπωρο του 2022, στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας, θα πραγματοποιηθεί η Σύνοδος Κορυφής Αρχηγών Κρατών της ΑΜΜΑ, όπου αναμένεται η ανακοίνωση του Περιφερειακού Σχεδίου Δράσης.
Σύμφωνα με ανακοίνωση του Ινστιτούτου Κύπρου, η μελέτη αναγνωρίζει την ΑΜΜΑ ως ένα από τα παγκόσμια επίκεντρα (“hotspot”) κλιματικής αλλαγής και επισημαίνει ότι η περιοχή θερμαίνεται σχεδόν δύο φορές γρηγορότερα από τον πλανητικό μέσο όρο, και πολύ πιο γρήγορα από άλλες κατοικημένες περιοχές του πλανήτη. Με βάση την παρούσα κατάσταση, προβλέπεται μέση αύξηση της θερμοκρασίας, μέχρι το τέλος του αιώνα, της τάξεως των 5 βαθμών Κελσίου ή και περισσότερο, κάτι που αναμένεται να επιφέρει καύσωνες πρωτοφανούς έντασης και διάρκειας.
Οι ερευνητές τονίζουν επίσης την ενδεχόμενη εμφάνιση και άλλων ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως παρατεταμένες περιόδους ανομβρίας και ξηρασίας, καταιγίδες σκόνης, καθώς και καταρρακτώδεις βροχές που ενδέχεται να προκαλέσουν ξαφνικές πλήμμυρες. Ως εκ τούτου, η περιοχή αναμένεται να αντιμετωπίσει ελλείψεις στην παροχή πόσιμου νερού και τροφίμων. Σχεδόν όλοι οι κοινωνικοοικονομικοί τομείς αναμένεται να επηρεαστούν σε κρίσιμο βαθμό, θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία και την ευημερία των 400 εκατομμυρίων κατοίκων της ΑΜΜΑ, με επιπτώσεις σε παγκόσμια κλίμακα.
H μελέτη αναφέρει επίσης ότι, με βάση τις τελευταίες εκτιμήσεις, η ΑΜΜΑ φαίνεται πως σύντομα θα ξεπεράσει την Ευρωπαϊκή Ένωση ως πηγή αερίων του θερμοκηπίου, και εξελίσσεται σε μία από τις μεγαλύτερες πηγές εκπομπών σε παγκόσμια κλίμακα.
«Οι προβλέψεις με βάση την παρούσα κατάσταση», δηλαδή τα μοντέλα που δεν λαμβάνουν υπόψη την λήψη άμεσων και φιλόδοξων κλιματικών δράσεων για την αποτροπή της τρέχουσας κλιματικής τροχιάς, «συνεπάγονται την επέκταση των ξηρών κλιματικών ζωνών προς το βορρά. Ως αποτέλεσμα, οι χιονισμένες ορεινές κλιματικές ζώνες θα μειωθούν, και ο συνδυασμός μειωμένων βροχοπτώσεων και ισχυρής θέρμανσης θα επιφέρει σοβαρές ξηρασίες» εξηγεί ο Δρ. Γιώργος Ζίττης του Κέντρου Αριστείας CARE-C του Ινστιτούτου Κύπρου, πρώτος συγγραφέας της μελέτης.
«Η στάθμη της θάλασσας στην ΑΜΜΑ προβλέπεται να ανέβει με ρυθμό παρόμοιο με τις παγκόσμιες εκτιμήσεις, αλλά πολλές χώρες δεν είναι προετοιμασμένες να το αντιμετωπίσουν. Αυτό αναμένεται να επιφέρει σοβαρές προκλήσεις για τις παράκτιες υποδομές και για τη γεωργία, ενώ πιθανόν να οδηγήσει και στην υφαλμύρινση των παράκτιων υδροφορέων, συμπεριλαμβανομένου του πυκνοκατοικημένου και καλλιεργημένου Δέλτα του Νείλου», προειδοποιεί ο Δρ. Ζίττης.
Οι αλλαγές που προβλέπονται στην περιοχή ως επακόλουθο της κλιματικής αλλαγής αναμένεται να έχουν καίριες κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις. «Οι κάτοικοι της ΑΜΜΑ θα έρθουν αντιμέτωποι με μεγάλες προκλήσεις για την υγεία και την διαβίωση τους, με ιδιαίτερες δυσκολίες για τους ηλικιωμένους, τα παιδιά και τις εγκύους», σημειώνει χαρακτηριστικά ο Καθηγητής Jos Lelieveld, Διευθυντής του Ινστιτούτου Χημείας Max Planck, Καθηγητής στο Ινστιτούτο Κύπρου και συντονιστής της μελέτης.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει η μελέτη, η επίτευξη των κύριων στόχων της Συμφωνίας των Παρισίων, θα μπορούσε να σταθεροποιήσει την ετήσια αύξηση της θερμοκρασίας στην περιοχή ΑΜΜΑ μέχρι το τέλος του αιώνα στους 2 βαθμούς Κελσίου, αντί των καταστροφικών 5 βαθμών Κελσίου που προβλέπονται, με βάση την παρούσα κατάσταση.
Οι επιστήμονες τονίζουν την επείγουσα ανάγκη λήψης άμεσων και αποτελεσματικών διασυνοριακών κλιματικών δράσεων για την αποφυγή των πιο ακραίων καιρικών φαινομένων που προβλέπεται να πλήξουν την ΑΜΜΑ.
«Η ανάγκη για επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας των Παρισίων είναι πιο άμεση από ποτέ. Η κλιματική αλλαγή δεν αναγνωρίζει κρατικά σύνορα, γι’ αυτό και είναι απαραίτητη η ισχυρότερη συνεργασία μεταξύ των χωρών της ΑΜΜΑ για την αντιμετώπιση των δυσμενών επιπτώσεων της», καταλήγει ο Lelieveld.
Πιθανά μέτρα προσαρμογής και συστάσεις πολιτικής που προτείνουν οι επιστήμονες για την επίτευξη αυτών των στόχων υπογραμμίζουν την ανάγκη ταχείας υλοποίησης δράσεων απανθρακοποίησης, με ιδιαίτερη έμφαση στους τομείς της ενέργειας και των μεταφορών, στους οποίους καταλογίζεται το μεγαλύτερο μερίδιο εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ΑΜΜΑ. Η μελέτη τονίζει επίσης τη σημασία της λήψης μετασχηματιστικών μέτρων για κλιματική ανθεκτικότητα και προσαρμογή στις όλο και πιο δύσκολες περιβαλλοντικές συνθήκες. Τομείς προτεραιότητας περιλαμβάνουν την αντιμετώπιση των περιορισμένων υδάτινων πόρων, καθώς και προετοιμασία για την αντιμετώπιση συχνότερων ακραίων καιρικών φαινόμενων, ιδιαίτερα στα αστικά κέντρα.
