Του Αντρέα Πολυκάρπου
«Θ΄ ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να ναι το τελευταίο μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει. Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το κάθε τι. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τι σήμερα τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα. Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής μου. Η πιο όμορφη ώρα. Μη ρωτάτε γιατί».
Αυτό ήταν το τελευταίο γράμμα του Ευαγόρα Παλληκαρίδη ενός 19χρονου που έμελλε να αφήσει το όνομα του στην ιστορία…
Ο Ευαγόρας γεννήθηκε στην Τσάδα της Πάφου, στις 26 Φεβρουαρίου 1938. Από το 1953, και σε ηλικία 15 ετών, άρχισε να λαμβάνει μέρος σε διαδηλώσεις κατά των Άγγλων.
Το κατέβασμα της σημαίας και η πρώτη σύλληψη
Ένα χαρακτηριστικό γεγονός της δράσης του Ευαγόρα, έλαβε χώρα στις 2 Ιουνίου όταν όλες οι αποικίες της Βρετανίας προετοιμάζονταν για τη στέψη της βασίλισσας Ελισάβετ. Στην Πάφο – όπως και σε όλην την Κύπρο – οι αποικιοκράτες ύψωσαν την αγγλική σημαία. Στο «Ιακώβιο Γυμναστήριο», όμως, οι μαθητές της Πάφου και οι φοιτητές του Λιασιδίου Κολεγίου οργάνωσαν διαδήλωση για να κατέβει η αγγλική σημαία.
Ο 15χρονος Ευαγόρας- εν μέσω των διαμαρτυριών και των αστυνομικών που βρίσκονταν στο χώρο- αναρριχάται στον ιστό, κατεβάζει και σκίζει την αγγλική σημαία.
Αποτέλεσμα ήταν οι μαθητές και το πλήθος να συγκρουστούν με την αστυνομία και τους Τ/κ βοηθούς τους.
Ο διοικητής κατά τη διάρκεια των επεισοδίων ζήτησε να αποσυρθούν οι αστυνομικοί, για να μην καταστραφεί η μέρα της στέψης.
Έτσι η Πάφος έγινε το μοναδικό μέρος όπου δεν γιορτάστηκε η στέψη ενώ ο ίδιος ο Ευαγόρας συνελήφθη, για να αφεθεί ελεύθερος λόγω της μικρής του ηλικίας.
Η ένταξη στην ΕΟΚΑ
Στα 17 του χρόνια ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης εγκατέλειψε το σχολείο και εντάχθηκε στην ΕΟΚΑ. Στις 17 Νοεμβρίου 1955 κι ενώ δεκάδες μαθητές συγκεντρώθηκαν για να διαδηλώσουν ο Ευαγόρας συλλαμβάνεται και οδηγείται στο δικαστήριο για οχλαγωγία.
Ο Ευαγόρας δεν παραδέχτηκε την κατηγορία και η δίκη αναβλήθηκε.
Στις 18 Δεκεμβρίου 1956 μετέφερε όπλα μαζί με άλλους 2 συναγωνιστές όταν έπεσαν σε μπλόκο αγγλικής περιπόλου. Οι 2 συναγωνιστές του κατάφεραν να διαφύγουν, αλλά ο ίδιος συνελήφθη. Πάνω του βρέθηκε ένα οπλοπολυβόλο και 3 γεμάτες γεμιστήρες.
Λόγω του γεγονότος αυτού, κατηγορήθηκε για κατοχή και διακίνηση οπλισμού και μεταφέρθηκε στη Λευκωσία για να δικαστεί στις 25 Φεβρουαρίου. Ο Παλληκαρίδης παρά τις προσπάθειες των δικηγόρων του να τον μεταπείσουν παραδέχθηκε την ενοχή του.
Τα λόγια του ήταν:
«Γνωρίζω ότι θα με κρεμάσετε. Ό, τι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την Ελευθερίαν του. Τίποτα άλλο».
Αντιδράσεις
Μετά την καταδίκη σε θάνατο, οι μαθητές του Γυμνασίου Πάφου απείχαν από τα μαθήματά τους και μέσω τηλεγραφήματος ζήτησαν από τον Χάρντινγκ, να απονεμηθεί χάρη στον Ευαγόρα.
Την ίδια στιγμή, η Ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να αποτρέψει την εκτέλεσή του ενώ η Κυπριακή αδελφότητα Αθηνών ζητά παρέμβαση του βασιλιά Παύλου. Η Βουλή των Ελλήνων κινείται άμεσα και στέλνει τηλεγραφήματα προς τη Βουλή των Κοινοτήτων και τα Ηνωμένα Έθνη.
Στην Κύπρο γίνονται, επίσης, πολλά διαβήματα τόσο από τον Αρχιεπίσκοπος Δωρόθεο, το Χωρεπίσκοπος Σαλαμίνος Γεννάδιο, όσο και από το δήμαρχο Λευκωσίας Δέρδη.
Στην Αγγλία, 40 Εργατικοί βουλευτές, συντεχνίες, ο Αρχιεπίσκοπος Νοτίου Αφρικής Νικόδημος, ο Αμερικανός Γερουσιαστής Fulton, προσπαθούν να ματαιώσουν αυτή την εκτέλεση.
Ο Χάρντινγκ, όμως, δεν αποδέχεται την απονομή χάριτος.
Ο Ευαγόρας απαγχονίστηκε στις 14 Μαρτίου 1957, σε ηλικία μόλις 19 ετών και ήταν ο νεαρότερος αλλά και ο τελευταίος αγωνιστής που απαγχονίστηκε από τη Βρετανική αυτοκρατορία.
Το γράμμα στους συμμαθητές του:
Παλιοί συμμαθηταί,
Αυτή την ώρα κάποιος λείπει ανάμεσά σας, κάποιος που φεύγει αναζητώντας λίγο ελεύθερο αέρα, κάποιος που μπορεί να μη τον ξαναδείτε παρά μόνο νεκρό. Μην κλάψετε στον τάφο του, Δεν κάνει να τον κλαίτε. Λίγα λουλούδια του Μαγιού σκορπάτε του στον τάφο. Του φτάνει αυτό ΜΟΝΑΧΑ.
Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια
να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.
Θ΄ αφήσω αδέλφια συγγενείς, τη μάνα, τον πατέρα
μεσ΄ τα λαγκάδια πέρα και στις βουνοπλαγιές.
Ψάχνοντας για τη Λευτεριά θα ΄χω παρέα μόνη
κατάλευκο το χιόνι, βουνά και ρεματιές.
Τώρα κι αν είναι χειμωνιά, θα ΄ρθει το καλοκαίρι
Τη Λευτεριά να φέρει σε πόλεις και χωριά.
Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια
να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.
Τα σκαλοπάτια θ΄ ανεβώ, θα μπω σ΄ ενα παλάτι,
το ξέρω θαν απάτη, δεν θαν αληθινό.
Μεσ΄ το παλάτι θα γυρνώ ώσπου να βρω τον θρόνο,
βασίλισσα μια μόνο να κάθεται σ΄ αυτό.
Κόρη πανώρια θα της πω, άνοιξε τα φτερά σου
και πάρε με κοντά σου, μονάχα αυτό ζητώ.
Γειά σας παλιοί συμμαθηταί. Τα τελευταία λόγια τα γράφω σήμερα για σας. Κι όποιος θελήσει για να βρει ένα χαμένο αδελφό, ένα παλιό του φίλο, ας πάρει μιαν ανηφοριά ας πάρει μονοπάτια να βρει τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά. Με την ελευθερία μαζί, μπορεί να βρει και μένα. Αν ζω, θα μ΄ βρει εκεί.
