Ο άνθρωπος που… επινόησε τα Χριστούγεννα – «A Christmas Carol» του Τσαρλς Ντίκενς

Η δημοφιλία της Χριστουγεννιάτικης Ιστορίας του Ντίκενς διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην καθιέρωση των Χριστουγέννων, στον τρόπο με τον οποίο γιορτάζονται και στην κυρίαρχη θέση που απέκτησαν στη δυτική κουλτούρα.

Όλα έλαβαν τη μορφή που ξέρουμε σήμερα στα τέλη του 19ου αιώνα. Τον Οκτώβριο του 1843, ο Βρετανός συγγραφέας Τσαρλς Ντίκενς (1812 – 1870) αρχίζει να γράφει ένα από τα διασημότερα και πιο αγαπημένα βιβλία όλων των εποχών, το διήγημα «Χριστουγεννιάτικη ιστορία» (πρωτότυπος τίτλος «A Christmas Carol»). Έγραψε το βιβλίο σε έξι εβδομάδες.

Ο βιογράφος του Ντίκενς, John Forster γράφει ότι από τη στιγμή που συνέλαβε την ιστορία, απορρόφησε κάθε σκέψη του. Περπατούσε δεκαπέντε, ακόμη και είκοσι μίλια μέσα στη νύχτα, στους «μαύρους δρόμους του Λονδίνου», σκεπτόμενος την εξέλιξη της και «συνομιλώντας» με τους ήρωες του με τον ενθουσιασμό παιδιού. Μάλιστα, γιόρτασε τα Χριστούγεννα εκείνα με εξαιρετική διάθεση -πήγε στο θέατρο, σε χορούς, δείπνα, συνάντησε φίλους. Όταν έδειξε όμως, τα χειρόγραφα στους εκδότες του, εκείνοι αδυνατούσαν να καταλάβουν για ποιο λόγο θα ήταν ενδιαφέρουσα μια ιστορία για τα Χριστούγεννα, καθώς δεν ήταν ούτε δημοφιλή, ούτε διαδεδομένα.

Όμως, ο Ντίκενς είχε, εκτός των άλλων, δώσει σημασία σε μία σημαντική «λεπτομέρεια»: Η βασίλισσα Βικτωρία είχε μόλις παντρευτεί τον Γερμανό πρίγκιπα Αλβέρτο. Τελικά, ο Ντίκενς έγραψε τέσσερα βιβλία για τα Χριστούγεννα, αλλά κανένα δεν είχε την επιτυχία της Χριστουγεννιάτικης ιστορίας, που έγινε best-seller σε χρόνο ρεκόρ.

Στις φτωχογειτονιές του Λονδίνου

Κάθε παραμονή Χριστουγέννων ο Ντίκενς επισκεπτόταν τις χριστουγεννιάτικες αγορές στο East End και περιπλανιόταν στις φτωχογειτονιές, κοιτάζοντας τις οικογένειες λίγες ώρες πριν από το δείπνο των Χριστουγέννων. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η καταγραφή στο βιβλίο του είναι τόσο λεπτομερής, οξυδερκής και βεβαίως, περίτεχνη: Πρόσωπα, δρόμοι, μπακάλικα, φούρνοι με μυρωδάτες ζύμες, στοίβες με φρέσκα φρούτα, λάσπες, κρύο, και χαμογελαστά παιδιά με κόκκινα μάγουλα και κομμάτια πουτίγκας. Εκτός των άλλων, διέθετε και εξαιρετική μνήμη. Οι φτωχογειτονιές τού ήταν γνώριμες. Σε ηλικία δεκαπέντε ετών ο Ντίκενς αναγκάστηκε να διακόψει το σχολείο για να πληρώσει τα έξοδα στέγασής του και να βοηθήσει την οικογένειά του στην αποπληρωμή χρέους του πατέρα του. Εργαζόταν σε δεκάωρες βάρδιες στην αποθήκη βερνικιών παπουτσιών του Γουόρεν, στα Χάνγκερφορντ Στερς, κοντά στο σημερινό σιδηροδρομικό σταθμό του Τσάρινγκ Κρος. Έβγαζε μόλις 6 σελίνια την εβδομάδα κολλώντας ετικέτες σε βαζάκια με βερνίκι παπουτσιών. Ο Ντίκενς άρχισε να γράφει την ιστορία του τις ημέρες που είχε δει το φως της δημοσιότητας κρατική έκθεση για την παιδική εργασία. Η έκθεση, όπως γράφει το time.com είχε τη μορφή συνεντεύξεων με ανηλίκους -τις συνεντεύξεις πήρε ένας δημοσιογράφος φίλος του συγγραφέα- και περιέγραφε λεπτομερώς πώς 8χρονα παιδιά δούλευαν 16 ώρες την ημέρα, έξι ημέρες την εβδομάδα, ράβοντας ρούχα ή σέρνοντας καροτσάκια με κάρβουνα.

Με όχημα τη «χριστιανική αλήθεια»

Στη «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία» ο Ντίκενς δεν προσφέρει απλά μια ζωντανή απεικόνιση της χριστουγεννιάτικης ατμόσφαιρας, αλλά γράφει με στόχο να κάνει την ιστορία του όχημα της χριστιανικής αλήθειας. Άλλωστε, το θέμα δεν είναι η γιορτή, αλλά η στροφή στη συμπόνια και τη γενναιοδωρία: Η ηθική και συναισθηματική μεταστροφή του παράξενου και τσιγκούνη Εμπενίζερ Σκρουτζ μετά τη νυχτερινή επίσκεψη που δέχεται από τον πεθαμένο συνεργάτη του Τζέικομπ Μάρλεϊ και τα φαντάσματα των Χριστουγέννων του Παρελθόντος, του Παρόντος και του Μέλλοντος. Μετά από αυτό τα Χριστούγεννα λούζονται με το ουράνιο φως. Ο Ντίκενς κατά έναν τρόπο «μεταποιεί» βιβλικές σκηνές και σύμβολα, βρίσκοντας τρόπο ακόμη και για μία νέα «ανάγνωση» του βαπτίσματος. Η παλαιότερη, η αρχαιότερη χριστιανική γιορτή ήταν το Πάσχα. Τα Χριστούγεννα άρχισαν να εορτάζονται τον 4ο αιώνα, όταν το 380 μ.Χ. ο Θεοδόσιος καθιέρωσε τον χριστιανισμό ως επίσημη θρησκεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Όσον αφορά στην ημερομηνία -25 Δεκεμβρίου- επιλέχθηκε ως «αντίπραξη» στην ειδωλολατρική γιορτή Natali Sol Invicti, για την ημέρα γέννησης του ακατανίκητου Ήλιου (στις 25 Δεκεμβρίου, σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο, τοποθετείται το χειμερινό ηλιοστάσιο).

Ο εορτασμός των Χριστουγέννων συνεχίστηκε (θεωρητικά) και κατά τη Μεταρρύθμιση, όπως συνέβη και με άλλες «holy days» (ιερές ημέρες), αλλά όχι με τον ίδιο τρόπο, καθώς η Καλβινιστική και Πουριτανική θεολογία θεωρούσαν ότι μοναδικός ρυθμιστής ήταν οι Γραφές. Μόνο οι Γραφές όριζαν την κανονικότητα. Σύμφωνα με το historytoday.com τα Χριστούγεννα ήταν μια περίοδος γιορτινή, αλλά τον 19ο αιώνα αυτό οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στο Κίνημα της Οξφόρδης που σκοπό είχε την ανανέωση και διαφύλαξη των δογμάτων της Επισκοπιανής εκκλησίας. Βλέποντας αφενός την αδιαφορία και την απομάκρυνση των λαϊκών από τους κόλπους της Εκκλησίας αφετέρου την επέμβαση της πολιτείας στα εκκλησιαστικά θέματα καθώς και την ροπή των κληρικών προς το κοσμικό πνεύμα, θεώρησαν ότι η Εκκλησία είχε ανάγκη μιας εσωτερικής διαμόρφωσης. Φάτνη, δέντρο και κάλαντα Κάπου εκεί, στα τέλη του 19ου αιώνα κάνει την εμφάνιση της και η «σκηνή της Γέννησης», που ως έθιμο ανάγεται στην εποχή του Φραγκίσκου της Ασίζης (1182 – 1226) και αρχίζει να χρησιμοποιείται η λέξη «φάτνη» που συμβολίζει τη γέννηση του Χριστού στη Βηθλεέμ.

Η νέα προσθήκη στα αγγλικά Χριστούγεννα ήταν γερμανικής προέλευσης και δεν ήταν άλλη από το χριστουγεννιάτικο δέντρο, που έφερε ο Γερμανός πρίγκιπας Αλβέρτος, σύζυγος της βασίλισσας Βικτωρίας. Σε ένα λαϊκό μεσαιωνικό δράμα για τον Αδάμ και την Εύα το κυριότερο στοιχείο τού σκηνικού ήταν ένα έλατο διακοσμημένο με μήλα, το οποίο συμβόλιζε τον Κήπο τής Εδέμ. Ο Ντίκενς χρησιμοποιεί το δέντρο για να ενώσει κάτω από τα κλαδιά του τις δυνατές εικόνες των Χριστουγέννων με τα δώρα και τα παιχνίδια της παιδικής ηλικίας. Υπό το φως της χάρης «όλα τα συνηθισμένα πράγματα γίνονται ασυνήθιστα και μαγεμένα» γράφει, εντάσσοντας την εικόνα αυτή στο κεντρικό θέμα της ιστορίας του, τη μεταστροφή. Όσο για τα φαντάσματα, δεν είναι παρά μία υπενθύμιση της αγάπης που έτρεφε η βικτωριανή Αγγλία για το παραφυσικό. Η «Χριστουγεννιάτικη ιστορία» του Ντίκενς αντανακλούσε και την ίδια στιγμή, συνέβαλε στη αναβίωση των Χριστουγέννων κατά τη βικτοριανή εποχή. Ίσως για αυτό, ο Ντίκενς, ο συγγραφέας των έργων «Η ιστορία δύο πόλεων» και «Όλιβερ Τουίστ», έμεινε στην ιστορία ως ο άνθρωπος που επινόησε τα Χριστούγεννα.

Πηγή: tvxs.gr