Της Κατερίνας Μιχαήλ
Οι κυριότερες ομάδες στις οποίες χωρίζεται η κακοποίηση είναι η σωματική βία, η ψυχολογική και η σεξουαλική. Η σωματική βία αφορά στην οποιαδήποτε μορφή τραύματος ή τραυματισμού προς το παιδί και αποτελεί συνήθως την ευκολότερη μορφή εντοπισμού όταν υπάρχει. Η ψυχολογική βία αφορά στον εκφοβισμό του παιδιού, στις προσβολές, στην ταπείνωση και στον εγκλεισμό του. Η ψυχολογική ή αλλιώς συναισθηματική βία περιλαμβάνει βρισιές, υποτίμηση, απειλές εγκατάλειψης, φωνές, δημιουργία ενοχών στα παιδιά καθώς και οποιαδήποτε συμπεριφορά μπορεί να προσβάλει τη ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Στις μέρες μας ολοένα αυξάνονται (ή γίνονται γνωστά) τα περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης. Η σεξουαλική κακοποίηση αναφέρεται στα ερωτικά χάδια, στην διείσδυση με οποιουδήποτε τρόπο καθώς και την έκθεση του παιδιού σε πορνογραφικό υλικό. Αυτή η μορφή κακοποίησης περιλαμβάνει την ψυχολογική κακοποίηση όπως πολλές φορές και τη σωματική. Επιπρόσθετα αξίζει να σημειωθεί ότι και η παραμέληση αποτελεί μορφή βίας. Παραμέληση μπορεί να είναι η έλλειψη ασφαλούς περιβάλλοντος, υγιεινής και καθαριότητας των βασικών αναγκών του παιδιού.
Διαβάζοντας τα πιο πάνω περί κακοποίησης άλλοι ξαφνιάζονται και άλλοι τα αναγνωρίζουν αλλά νιώθουν αδύναμοι να πράξουν οτιδήποτε. Στο συγκεκριμένο άρθρο θα ασχοληθώ με την πρόληψη στη σεξουαλική παιδική κακοποίηση. Από την πολυετή πείρα μου στο συγκεκριμένο θέμα έζησα μια ανασφάλεια για την ενημέρωση γύρω από το θέμα. Μια ανασφάλεια που δημιουργεί κενά στον τομέα πρόληψης που είναι και ο σημαντικότερος.
Τα παιδιά έχουν δικαίωμα να γνωρίζουν ότι το σώμα τους είναι δικό τους και τους ανήκει. Είναι ωφέλιμο να μάθουμε στα παιδιά ότι μπορούν να λένε όχι όταν δεν επιθυμούν σε ό,τι τα προσβάλει. Επίσης τα παιδιά ενδυναμώνονται όταν τα μάθουμε ότι κάποιος πρέπει να τους ζητήσει την άδεια τους για να τα αγγίξει. Ακόμη και όταν οι γονείς θέλουν πολλές φορές να αγκαλιάσουν το παιδί τους αλλά το παιδί δεν επιθυμεί, είναι καλό να πούμε στο παιδί ότι είναι εντάξει και όταν θα επιθυμεί το ίδιο εμείς θα ανταποκριθούμε θετικά. Έτσι η διαδικασία γίνεται ευκολότερη ώστε αν κάποιος αγγίξει το παιδί παρά την θέληση του θα το εκφράσει στους γονείς.
Ο κανόνας του εσωρούχου είναι από τους πλέον σημαντικούς κανόνες που πρέπει να μαθαίνουν τα παιδιά. Η σωματικές περιοχές που καλύπτονται από τα εσώρουχα, όπως επίσης τα χείλη και το στήθος αποτελούν τις περιοχές που δεν επιτρέπεται κανείς να αγγίζει ένα παιδί. Αποτελούν τα σωματικά όρια που μόνο από τον γιατρό, από τους γονείς ή από άτομα εξουσιοδοτημένα από τους γονείς θα μπορεί κάποιος να τα υπερβεί και μόνο για σκοπούς φροντίδας ή υγιεινής.
Στον κανόνα του εσωρούχου είναι ωφέλιμο τα παιδιά να λαμβάνουν μια συναισθηματική ενδυνάμωση και παιδεία. Με τον τρόπο αυτό θα είναι ικανά να αναγνωρίζουν ποια συναισθήματα νιώθουν όταν κάποιος τα αγγίζει.
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας πρόληψης είναι τα μυστικά. Τα παιδιά πρέπει να βρίσκονται σε θέση να αναγνωρίζουν τα καλά από τα κακά μυστικά. Ένα καλό μυστικό μπορεί να είναι ότι θα κάνουμε ένα πάρτυ έκπληξη στον αδερφό μας και θα πρέπει να οργανώσουμε το πάρτυ χωρίς να το καταλάβει ο αδερφός και χωρίς να του το πούμε. Ένα κακό μυστικό είναι όταν κάποιος ζητά από το παιδί να το αγγίξει στις περιοχές που προαναφέρθηκαν, χωρίς να το πει σε κανένα. Ακόμη χειρότερο είναι ότι πολλές φορές για να καταφέρουν να πείσουν το παιδί υπόσχονται να του αγοράσουν δώρα, να του δώσουν χρήματα ή ακόμη και ζώα. Ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις η συναισθηματική παιδεία θα βοηθήσει τα παιδιά να καταλάβουν τα αγγίγματα.
Αδιαμφισβήτητα η καλή επικοινωνία στην οικογένεια είναι σημαντική στον τομέα της πρόληψης. Σημασία έχει τα παιδιά να νιώθουν αγάπη στο οικογενειακό πλαίσιο και να μην νιώθουν φόβο πως αν αναφέρουν οτιδήποτε τότε θα καταρρεύσει το οικογενειακό σύστημα. Επίσης σημαντικό είναι να εξασφαλίζουμε στα παιδιά ότι ως μεγάλοι μπορούμε να ανταποκριθούμε σε οποιοδήποτε συμβάν.
Τελειώνοντας θα ήθελα να προσθέσω πως η συγκίνηση όταν ενημερωνόμαστε για τέτοια περιστατικά δεν είναι αρκετή. Αρκετό είναι να μιλάμε στα παιδιά μας, να τα ενημερώνουμε και να τα ενδυναμώνουμε ώστε κανένα παιδικό χαμόγελο να μην σβήνει στα χέρια ή στα κέφια κανενός με σκοπό την ηδονή
Κατερίνα Μιχαήλ
Συστημική Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια, Συμβουλευτική Ζευγαριών, Συμβουλευτική Γονέων, Ψυχοθεραπεία Παιδιών και Εφήβων, EFTA / ECP
Συνεργάτης Κέντρου Οικογενειακής Θεραπείας Συστημικού Ινστιτούτο Κύπρου
