Παλιές μνήμες που γίνονται συχνά εφιάλτης. Μαζεύονται με τα χρόνια κι ορειβατούν πάνω από τη χείμαιρα. Δε φεύγουν με τίποτα από το μυαλό. Καραδοκούν κάθε Ιούλη, κάθε Αύγουστο, κάθε μήνα, κι έρχονται με δεκανίκια να μας ξυπνήσουν.
Είδα από πολύ κοντά το δράμα των προσφύγων και μερικών αιχμαλώτων που επέστρεφαν. Ο πόνος, η απελπισία, η οργή, ο θάνατος, η αγωνία, ό,τι δυσάρεστο μπορείτε να σκεφτείτε, ήταν ζωγραφισμένο στο πρόσωπο όλων τους. Φωνές και κινήσεις και ονόματα περιφέρονταν στη σκηνή της άφιξης. Στους χώρους που μαζεύτηκαν τις πρώτες μέρες, κυρίως στο Δασάκι Αχνας, ήταν μια κόλαση φλεγόμενη στην κάψα του καλοκαιριού. Σκηνές απερίγραπτες που δεν εύχομαι κανενός να τις ζήσει.
Οι πρόσφυγες, γενεές γενεών νυχτοξημερώνονταν με την αγωνία και τη θλίψη. Οι συνθήκες απάνθρωπες με πρωταγωνιστές τα αθώα παιδιά και τους ηλικιωμένους. Και ήταν πολλοί. Χιλιάδες. Και δε μπορούσες να πεις τίποτα. Κατάπινες την πίκρα και σου έλειωνε το σηκώτι.
Πέρασαν οι δεκαετίες. Πολλοί από τους πρωταγωνιστές αυτών των σκηνών έφυγαν με το παράπονο της μη επιστροφής στα σπίτια τους. Τους κάναμε τραγούδια, τους κάναμε θέατρο, τους κάναμε κι εκθέσεις πολλές, τους κάναμε φιλους μας. Όμως, ο πόνος και το παράπονό τους δε βρήκε λύτρωση. Έμεινε να περιφέρεται στην κατεχόμενη γη σαν άδικη κατάρα που δε βρίσκει διέξοδο.
Τα λάθη και τα τερτίπια των κυβερνήσεων και των ανεγκέφαλων τα πληρώνει πάντα ο φτωχός ο κόσμος. Και δε βρίσκει και το δίκιο του. Παγκόσμια συμβαίνει το ίδιο. Όπως λέει και ο Γιώργος Σεφέρης « δε φελά να μιλάμε· τη γνώμη των δυνατών ποιός θα μπορέσει να τη γυρίσει; ποιός θα μπορέσει ν’ ακουστεί; Καθένας χωριστά ονειρεύεται και δεν ακούει το βραχνά των άλλων.»
Οι φωτογραφίες είναι από το Γραφείο Δημοσίων και Πληροφοριών, και μερικές του σπουδαίου Αρ. Αβδελόπουλου. Δείτε τις όλες για να μη ξεχνάτε. Δείξετε και στα παιδιά και στα εγγόνια σας μέρος της πρόσφατης ιστορίας της Κύπρου. Για να βλέπουν κατά το βορρά και να ξέρουν. Για να βλέπουν τα λάθη μας και να σκέφτονται σωστά. Για να μη ξεχνούν ότι η σημερινή Κύπρος δεν είναι αυτή που μας αξίζει. Καταντήσαμε επιλήσμονες κι επίορκοι σε μια δρακελιά τόπο.
Λούης Περεντός
