Η ιστορία του νησιού μας πάει χιλιάδες χρόνια πίσω. Το ίδιο και η λαϊκή παράδοση που ότι δεν μπορούσε να αιτιολογήσει με τα μέσα της εποχής, ή είτε για να ενδυναμώσει το θρησκευτικό αίσθημα, δημιουργούσε ιστορίες που στη συνέχεια έγιναν θρύλοι και ζυμώθηκαν μέσα από την πορεία προς το σήμερα.
Μεν τον Χριστιανισμό να υπάρχει στο νησί τις τελευταίες δυο σχεδόν χιλιετίες, η δημιουργία θρύλων και παραδόσεων ήταν κάτι περισσότερο από αναμενόμενες Πολλές από αυτές συνδέθηκαν με την δημιουργία εκκλησιών που συνόδευαν το όνομα της εκκλησίας σε όλο τον χριστιανικό κόσμο με πολλούς πιστούς να καταφτάνουν στο νησί.
Επιλέξαμε μερικές από αυτές τις περιπτώσεις από εκκλησίες που βρίσκονται στη Λάρνακα μέχρι και τον ακριτικό Πύργο Τυλληρίας και μαθαίνουμε περισσότερα για την ιστορία που συνοδεύει κάθε εκκλησία.
Ο ναός της Παναγίας της Αγγελόκτιστης στο Κίτι
Ο ναός της Παναγίας Αγγελόκτιστης στο Κίτι της Λάρνακας, είναι ένα σημαντικό μνημείο, γνωστό όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και στο εξωτερικό λόγω κυρίως του σημαντικού προεικονομαχικού ψηφιδωτού που κοσμεί το τεταρτοσφαίριο της αψίδας.
Ο σημερινός ναός της Παναγίας της Αγγελόκτιστης είναι ρυθμού εγγεγραμμένου σταυροειδούς με τρούλλο, κτίσμα του 11ου αι., που οικοδομήθηκε πάνω στα ερείπια τρίκλιτης ξυλόστεγης παλαιοχριστιανικής βασιλικής του 5ου αι. Με την πάροδο του χρόνου ο ναός υπέστη αλλαγές και προσθήκες. Τον 12ο -13ο αι. στα βόρεια του ναού κτίστηκε το μικρό, πιθανότατα ταφικό παρεκκλήσι των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού.
Σύμφωνα λοιπόν με τη λαϊκή παράδοση της περιοχής, οι κάτοικοι του αρχαίου Κιτίου, ένεκα επιδρομών, αποφάσισαν να μετακινηθούν προς το Κίτι για περισσότερη ασφάλεια. Όταν έφτασαν εκεί αποφάσισαν να κτίσουν ναό προς τιμή της Θεοτόκου. Όταν άρχισαν να κτίζουν, διαπίστωναν ότι την επόμενη μέρα τα θεμέλια του ναού μετακινούνταν σε άλλο μέρος. Άρχισαν έτσι να οικοδομούν το ναό στη νέα τοποθεσία, παρατηρώντας ότι οι εργασίες προχωρούσαν πολύ γρήγορα, ενώ παράλληλα τη νύκτα, έβλεπαν στρατιές αγγέλων να κτίζουν το ναό. Έτσι ο ναός πήρε το προσωνύμιο Αγγελόκτιστος.
Το σπήλαιο της Παναγίας Χρυσοσπηλιώτισσας
Το Σπήλαιο της Παναγίας Χρυσοσπηλιώτισσας βρίσκεται στην κοινότητα Κάτω Δευτέράς της Επαρχίας Λευκωσίας 12 μόλις χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης και είναι λαξευμένο σε απόκρημνο βράχο σε ύψος 40 περίπου μέτρων στην αριστερή όχθη του ποταμού Πηδιά.
Σύμφωνα με την παράδοση το Σπήλαιο λειτούργησε κατά την περίοδο της εικονομαχίας δηλαδή τον 8° — 9° αιώνα όταν αρκετοί μοναχοί — ασκητές αναγκάζονταν να κρυφτούν σε μέρη που δεν κινδύνευαν για να μπορούν ελεύθερα να λατρεύουν τον Θεό. Οι δύο τάφοι που βρέθηκαν μέσα στο σπήλαιο με ανθρώπινα οστά και ένα επιστήθιο σταυρό επιβεβαιώνουν το ότι εκεί ασκήτεψαν κάποιοι μοναχοί.
Όταν οι μοναχοί του ασκητηρίου πέθαναν το σπήλαιο ερημώθηκε και ξεχάστηκε. Αρκετούς αιώνες μετά όταν οι βοσκοί του χωριού που κοιμόντουσαν τα καλοκαίρια στα χωράφια προσέχοντας τα ζώα τους, έβλεπαν τα βράδυα μια λάμψη μέσα στο βουνό, αποφάσισαν να ανέβουν εκεί που έβλεπαν την λάμψη. Αφού καθάρισαν την είσοδο από τα αγριόχορτα και τους θάμνους με μεγάλη του έκπληξη αντίκρυσαν το σπήλαιο και μέσα το εικόνισμα της Παναγίας να φεγγοβολά.
Πρόσφατα αφαιρέθηκε το χρυσό κάλυμμα της εικόνας για σκοπούς συντήρησης και αποκαλύφθηκε ότι το ξύλο που ήταν καλυμμένο ήταν αγιογραφημένο από τις δύο όψεις, είναι δηλαδή ένα σπάνιο είδος της αμφιπρόσωπης εικόνας που και στις δύο πλευρές εικονίζει την Παναγία.
Η Αγία Μαύρα και η εκκλησία της στο Κοιλάνι Λεμεσού
Η επίσημη εκκλησιαστική παράδοση αναφέρει ότι ο Άγιος Τιμόθεος και η Αγία Μαύρα (Αγία Μαύρη)καταγόταν από την Αίγυπτο. Ήταν και οι δύο παιδιά ενάρετων οικογενειών. Ο Τιμόθεος καθημερινά με τα πύρινα λόγια του αγωνιζόταν ενάντια στην ειδωλολατρία. Εξαιτίας της δράσης του αυτής συνελήφθη ως Χριστιανός μόλις 20 μέρες μετά το γάμο του με τη Μαύρα. Αρνήθηκαν και οι δύο να υποκύψουν στα φρικτά βασανιστήρια που του επέβαλε ο ηγεμόνας της Θηβαίδας Αρριανός και στο τέλος πέθαναν με το μαρτύριο του σταυρικού θανάτου που διάρκησε 9 μέρες.
Δεν είναι γνωστό πως η λατρεία των δύο αγίων μεταφέρθηκε στην Κύπρο.
Στο χωριό Κοιλάνι της επαρχίας Λεμεσού, η Αγία αναφέρεται από τα μεσαιωνικά χρόνια και φαίνεται ότι από τότε συνεορτάζεται με το σύζυγο της Τιμόθεο στις 3 Μαΐου.
Διάφορες παραδόσεις θέλουν την Αγία Μαύρη να κατάγεται από το Πέρα Πεδί ή από το Κοιλάνι, ότι οι γονείς της ήθελαν να την παντρέψουν και η ίδια αρνιόταν. Την παραμονή του γάμου της μπήκε να καθαρίσει το φούρνο που άναβαν τα ξύλα και έτσι μαύρισε το πρόσωπο της. Με το γεγονός αυτό δικαιολογείται το επίθετο Μαύρη. Δεν κάηκε, πράγμα που ερμηνεύεται ως θαύμα και έφυγε κρυφά στα γειτονικά βουνά για να αποφύγει το γάμο. Κυνηγημένη έφτασε σε μια σπηλιά εκεί που είναι σήμερα το εξωκλήσι της. Εκεί την βρήκαν οι χωριανοί που την κυνηγούσαν. Μόλις αυτή τους είδε άρχισε να κτυπά τα χέρια της με απελπισία στο βράχο. Τότε έγινε το θαύμα. Ο βράχος άνοιξε και η κόρη μπήκε και χάθηκε σε αυτόν. Έτρεξαν τότε να την συλλάβουν αλλά τότε μια ορμητική πηγή αναπήδησε από τον βράχο. Αυτή είναι η πηγή που το κρυστάλλινο νερό περνάει κάτω από τα θεμέλια της εκκλησίας.
Άγιοι Σαράντα – Kirklar Tekke στην Τύμπου
Στον κάμπο της Μεσαορίας μεταξύ του κατεχόμενου σήμερα χωριού Τύμπου και του τουρκοκυπριακού χωριού Αγυιά Κεπίρ, βρίσκεται η τοποθεσία Άγιοι Σαράντα/Kirklar Tekke, δηλαδή Μονή των Σαράντα. Στον χώρο αυτό μέχρι και το 1974 μαρτυρείται συμβίωση της χριστιανικής και μουσουλμανικής λατρείας αφού πιστοί και των δύο θρησκειών από τα γύρω χωριά, προσέτρεχαν στο μνημείο, τιμώντας οι μεν χριστιανοί τους Άγιους Τεσσαράκοντα Μάρτυρες της Σεβάστειας οι δε μουσουλμάνοι Σαράντα Δερβίσηδες, εκ των οποίων σύμφωνα με την ισλαμική προφορική παράδοση οι τριάντα οκτώ Τούρκοι και δύο Έλληνες.
Η χριστιανική τοπική παράδοση δεν έχει καμιά σχέση με τη μουσουλμανική, αναφέροντας ότι ο χώρος πήρε το όνομά του από το γεγονός της δολοφονίας εκεί σαράντα χριστιανών από Τούρκους, κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας. στις 6 Ιουλίου 1958, δολοφονήθηκε σε παρακείμενη ασβεστοκάμινο, ο χότζας του τεμένους, προκαλώντας την περίοδο εκείνη περαιτέρω ένταση μεταξύ ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων, με αποτέλεσμα τη δολοφονία στις επόμενες μέρες, δύο αθώων Ελληνοκυπρίων βοσκών από την Τύμπου.
Παναγία Γαλόκτιστη – Πύργος Τηλλυρίας
Ανάμεσα στα χωριά Πάνω και Κάτω Πύργος Τηλλυρίας σε ένα ύψωμα με θέα που σου κόβει την ανάσα, συναντάμε το εκκλησάκι της Παναγίας της Γαλόκτιστης. Πρόκειται για ένα από τα πιο παλιά εκκλησάκια που κτίστηκαν στην Κύπρο. Η ανέγερση της εκκλησίας τοποθετείται χρονικά γύρω στον 11ο αιώνα. Το ιδιαίτερο όνομα της εκκλησίας δεν είναι τυχαίο.
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες κατοίκων του χωριού, η εκκλησία κτίστηκε με γάλα, γι’ αυτόν τον λόγο ονομάστηκε Γαλόκτιστη.
Στον χώρο όπου είναι κτισμένη η εκκλησία κατοικούσαν πολλοί βοσκοί και η περιοχή ήταν γνωστή παλαιότερα ως «Το χωρκούι». Όταν τα πρόβατα των βοσκών αρρώστησαν βαριά, αυτοί προσεύχονταν στην Παναγία για να γίνουν καλά, όπως κι έγινε.
Στα δέντρα πιστοί κρεμούν διάφορα αντικείμενα ως τάματα στην Παναγία η οποία έχει συνδεθεί με αρκετά θαύματα. Το πιο γνωστό απ’ αυτά που αναφέρουν οι κάτοικοι, είναι για μια γυναίκα από τον Ποταμό του Κάμπου η οποία δεν είχε γάλα για να θηλάσει το μωρό της και όταν επισκέφθηκε το εκκλησάκι προσευχόμενη ξεκίνησε να τρέχει γάλα από το στήθος της.
Αγιος Λάζαρος – Λάρνακα
Στην παρουσία του καλύτερου φίλου του Ιησού στο Κίτιο, οφείλει το όνομα της σήμερα η Λάρνακας. Ο άγιος Λάζαρος, ήταν Εβραίος και καταγόταν από τη Βηθανία, στ’ ανατολικά της Ιερουσαλήμ. Είναι γνωστός ως «τετραήμερος και φίλος του Χριστού»: «τετραήμερος» από το γεγονός της ανάστασης του από το Χριστό τέσσερις μέρες μετά το θάνατο και την ταφή του. «φίλος του Χριστού» γιατί έτσι τον αποκαλεί η Αγία Γραφή , επισημαίνοντας τους φιλικούς δεσμούς του με τον Ιησού.
Μετά τον εκδιωγμό του αναζήτησε καταφυγιο στο Κίτιο. Έζησε δε άλλα τριάντα χρόνια στο Κίτιο και απέθανε γύρω στο 63 μ.Χ. σε ηλικία εξήντα ετών. Εδώ λοιπόν τον βρήκαν οι Απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας, όταν ήλθαν στην Κύπρο το 45 μ.Χ. και τον χειροτόνησαν πρώτο Επίσκοπο Κιτίου. Εποίμανε το ποίμνιό του για δεκαοχτώ χρόνια (45-63 μ.Χ.), οπότε πέθανε για δεύτερη φορά και ετάφη στο Κίτιο, εκεί όπου σήμερα υψώνεται ο βυζαντινός ναός του.
Ο ναός του αγίου στη Λάρνακα ήταν από πολύ παλιά γνωστός στο χριστιανικό κόσμο και αποτελούσε, μέχρι και τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα, απαραίτητο συμπλήρωμα στο προσκύνημα των Αγίων Τόπων.
Η σημασία του σαν ιερό προσκύνημα επαυξήθηκε σήμερα, μετά την ανεύρεση, στις 23 Νοεμβρίου 1972 (κατά τη διάρκεια εργασιών ανακαίνισης του ναού), μέρους των λειψάνων του αγίου βαθιά κάτω από την αγία Τράπεζα, μέσα σε μαρμάρινη λάρνακα.
Κτίστηκε στα τέλη του 9ου αιώνα, γύρω στο 890 μ.Χ., από τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Λέοντα Στ’ το Σοφό. Κτισμένη εξ ολοκλήρου από πέτρα, είναι τρίκλιτη, με τους τρεις τρούλους στο μεσαίο κλίτος. Οι τρεις τρούλοι είναι σήμερα κομμένοι. Κατερρίφθησαν τον καιρό της Τουρκοκρατίας όταν, κατά την παράδοση, Τούρκος αξιωματούχος διέταξε την κατεδάφιση τους επειδή, μπαίνοντας στο λιμάνι της Λάρνακας, προσευχήθηκε εκλαμβάνοντάς τους σαν θόλους του τεμένους Χαλά Σουλτάν.
Ο Άγιος Λάζαρος και η Αλυκή
Η τοπική παράδοση θέλει την Αλυκή της Λάρνακας να συνδυάζεται με τον ερχομό του Αγίου Λαζάρου στο νησί μας. Σύμφωνα με την παράδοση, στη θέση της λίμνης υπήρχε ένας αμπελώνας. Περνώντας μια μέρα ο Άγιος, κουρασμένος όπως ήταν, ζήτησε λίγο σταφύλι από την ιδιοκτήτρια. Εκείνη του αρνήθηκε και τότε ο Άγιος Λάζαρος για να την τιμωρήσει μετάτρεψε τον αμπελώνα της σε αλυκή. Ο ερχομός του Αγίου Λαζάρου στη Λάρνακα εκτός από τις σχετικές τοπικές παραδόσεις υποδεικνύεται κυρίως και από την όμορφη βυζαντινή εκκλησία, όπου κτίστηκε πάνω από τον τάφο του.
Αυτές είναι μερικές ιστορίες-θρ/υλοι από την πλούσια ιστορία και λαϊκή παράδοση του νησιού μας που αξίζει κανεις να μελετήσει και να γνωρίσει καλύτερα τόσο τον τόπο καταγωγής του όσο και την Κύπρο γενικότερα
Πηγή: offsite.com.cy
