Σήμερα, περισσότερο από το 90% των κρίσιμων κυρίως ορυκτών και μετάλλων για τις βιομηχανίες και τις κοινωνίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης («ΕΕ») προέρχεται από εισαγωγές, μεγάλο μέρος των οποίων από την Κίνα και άλλες ανεπτυγμένες, αλλά και αρκετές αναπτυσσόμενες χώρες.
Με τον σταδιακό, και όπως προβλέπεται πλήρη αποκλεισμό, χρήσης λιθανθράκων (π.χ. λιγνίτη) και υδρογονανθράκων (π.χ. πετρέλαιο), το βάρος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας πέφτει συνολικά στις ανανεώσιμες πηγές (π.χ. ήλιος, άνεμος, γεωθερμία). Με τη ζήτηση και κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας διαρκώς αυξανόμενες, θα χρειαστούν χωρίς αμφιβολία τεράστιες κατασκευαστικές παρεμβάσεις εγκατάστασης ανεμογεννητριών και φωτοβολταϊκών μονάδων. Την ίδια στιγμή, η ηλεκτροκίνηση αυτοκινήτων, άλλων οχημάτων και των περισσότερων βιομηχανικών κύκλων απαιτεί ήδη την κατασκευαστική αύξηση μπαταριών λιθίου και ανοδικές τάσεις για περισσότερο ηλεκτρικό δυναμικό, με ορίζοντα τα επόμενα 20-30 χρόνια. Οι τεχνολογίες που απαιτούνται για την παραγωγική αξιοποίηση των ήπιων πηγών ενέργειας, αλλά και την κατασκευή ηλεκτρικών αυτοκινήτων, είναι στην πλειοψηφία τους νέες και καινοτόμες, και υποστηρίζονται απαραίτητα και απόλυτα από συγκεκριμένες ορυκτές πρώτες ύλες («ΟΠΥ»). Με τον τρόπο αυτό δημιουργούνται οι αλυσίδες αξίας των ΟΠΥ .
Έρχονται έτσι στο κοιτασματολογικό και μεταλλευτικό προσκήνιο ορυκτά και μέταλλα που χαρακτηρίζονται κρίσιμα, όπως το λίθιο, το κοβάλτιο, ο γραφίτης, το βανάδιο, οι σπάνιες γαίες, αλλά και τα πιο γνωστά, όπως είναι το νικέλιο, ο χαλκός, το μαγγάνιο, ο μόλυβδος, το ασήμι και άλλα. Για τους μαγνήτες μιας ανεμογεννήτριας χρειάζονται για παράδειγμα μεγάλες ποσότητες των σπανίων γαιών νεοδύμιου και δυσπρόσιου. Ένα κανονικό αυτοκίνητο χρειάζεται 20 κιλά χαλκό, 4 κιλά νικέλιο, 10 κιλά ψευδάργυρο, μηδέν κιλά κοβάλτιο και 10 κιλά μόλυβδο. Οι αντίστοιχες ποσότητες για ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο είναι 70 κιλά χαλκός, 46 κιλά νικέλιο, 17 κιλά ψευδάργυρος, 14 κιλά κοβάλτιο και 12 κιλά μόλυβδος. Είναι σαφές λοιπόν για να πετύχουν και να είναι εφικτοί και υλοποιήσιμοι οι στόχοι της «απανθράκωσης» και «ηλεκτροκίνησης» της κοινωνικής και οικονομικής ζωής, είναι απαραίτητη η πολλαπλάσια αύξηση εξόρυξης και παραγωγής των απαραίτητων ορυκτών πρώτων υλών (ΟΠΥ). Οι προβλέψεις δείχνουν ότι οι μελλοντικές ανάγκες για ΟΠΥ απαραίτητες για την ολοκληρωτική μετάβαση στην αποκαλούμενη «πράσινη» ενέργεια (όπως ο χαλκός, το νικέλιο, το λίθιο, το κοβάλτιο, ο φυσικός γραφίτης, οι σπάνιες γαίες, το βανάδιο, το γάλλιο και το ίνδιο) ξεπερνούν την τρέχουσα παραγωγή στην ΕΕ κατά εκατοντάδες τοις εκατό.
Όσοι, λοιπόν, επιδιώκουν να σταματήσουν την κλιματική αλλαγή στη βάση μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα οφείλουν να δεχτούν την αύξηση λειτουργίας περισσότερων μεταλλείων σε ευρωπαϊκό έδαφος. Να αξιοποιηθούν, δηλαδή, στο έπακρο οι κοιτασματολογικές πηγές της Ευρώπης, η μεταποιητική βιομηχανία της οποίας ακροβατεί σε τεντωμένο σχοινί, αφού είναι σήμερα άκρως εξαρτώμενη από εισαγωγές των περισσότερων ΟΠΥ. Επιπλέον, η πρόθεση της ΕΕ να εφαρμόσει τη νέα βιομηχανική στρατηγική, όσον αφορά τις αλυσίδες αξίας και σχετικά οικοσυστήματα, εντείνει ακόμη περισσότερο αυτή την κατάσταση και επομένως υπάρχει επείγουσα ανάγκη αντιμετώπισης του σημαντικού αυτού θέματος, δηλαδή από πού και πώς η ΕΕ πρέπει να προμηθεύεται τις πρώτες ύλες της. Μακροπρόθεσμα, η τεχνολογική πρόοδος και οι νέες εφαρμογές στην έρευνα θα συμβάλουν στον εντοπισμό των περιοχών με πιθανά εκμεταλλεύσιμα αποθέματα από εγχώρια (ευρωπαϊκά) πρωτογενή κοιτάσματα, αλλά και δευτερεύουσες πηγές μέσω εφαρμογής πρακτικών κυκλικής οικονομίας και ολοκληρωμένης διαχείρισης αποβλήτων, ώστε τα μη ανακυκλωμένα υλικά να είναι τα ελάχιστα δυνατά.
Ο νέος χάρτης στρατηγικών και πολιτικών επιλογών/προκλήσεων της ΕΕ
Είναι σαφές πλέον, και προκύπτει από μία πληθώρα αναλύσεων, σχετικά με τις διαδοχικές συστημικές και τεχνολογικές αλλαγές που σηματοδοτούν τη νέα οικονομική εποχή που διανύουμε, ότι οι ΟΠΥ και οι εφαρμογές τους συνδέονται άμεσα με τις κατευθύνσεις που διαμορφώνονται, και βρίσκονται έτσι στο επίκεντρο του παραγωγικού ενδιαφέροντος, ώστε οι ισχύουσες και δρομολογούμενες ευρωπαϊκές, αλλά και παγκόσμιες πολιτικές και στρατηγικές να γίνουν πράξη και πρόσθετη αναπτυξιακή αξία.
Τον σχετικό λοιπόν οδικό χάρτη χαράζουν και υπαγορεύουν σε μεγάλο βαθμό:
Η πολιτική για τις πρώτες ύλες που εξακολουθεί να ισχύει δίνοντας έμφαση πλέον σε βιομηχανικές αλυσίδες αξίας που βασίζονται, όχι μόνο στις κρίσιμες, αλλά και πολλές άλλες ΟΠΥ.
Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, που αποτελεί σήμερα ένα ολοκληρωμένο σύνολο πολιτικών πρωτοβουλιών της Επιτροπής, με πρωταρχικό στόχο να καταστήσει την Ευρώπη κλιματικά ουδέτερη, όπως είναι η ενεργειακή μετάβαση, η κυκλική οικονομία και η αποτελεσματική αξιοποίηση ΟΠΥ.
Η νέα βιομηχανική στρατηγική για την Ευρώπη, με αναφορά σε συγκεκριμένα βιομηχανικά οικοσυστήματα και την παρουσία σχέδιου εφαρμογής για έναν ανταγωνιστικό μετασχηματισμό των ενεργοβόρων βιομηχανιών της ΕΕ σε σχέση με τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και αύξηση των πρακτικών κυκλικής οικονομίας έως το 2050. Ενίσχυση στρατηγικών αλυσίδων αξίας για ισχυρότερη βιομηχανία της ΕΕ – Δημιουργία επιτελικού φόρουμ για την υλοποίηση σημαντικών έργων κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος.
Η συμφωνία του Παρισιού και άλλες πρωτοβουλίες για το κλίμα, που δημιουργούν πολιτικές, νομικές και οικονομικές προϋποθέσεις για ενεργειακή παροχή από ανανεώσιμες πηγές σε ποσοστό πάνω από το 50% του συνόλου της παγκόσμιας κατανάλωσης μέχρι το 2040.
Το πλαίσιο χρηματοδότησης που λαμβάνει υπόψη του και ακολουθεί τους όρους βιώσιμης ανάπτυξης.
Οι αρχές και αξίες που διασφαλίζουν βιώσιμες πρώτες ύλες για την ΕΕ.
Το Πρόγραμμα ανάκαμψης της ΕΕ στην μετά- COVID-19 εποχή.
Οι στόχοι αειφόρου ανάπτυξης του ΟΗΕ.
Καινοτόμες ενεργειακές τεχνολογίες στο προσκήνιο
Στη σύγχρονη κοινωνία οι ΟΠΥ αποτελούν πλέον απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση αλυσίδων αξίας (π.χ. βιομηχανίες μπαταρίας λιθίου και ηλεκτρικών αυτοκινήτων, κατασκευή ανεμογεννητριών), που θεωρούνται στρατηγικές για την ΕΕ, κυρίως σε ότι αφορά στην μείωση του CO2 με απώτερο στόχο την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Αυτό σταδιακά οδηγεί σε μια διαφορετική αντίληψη για τα ορυκτά και στην ανάγκη αναδιαμόρφωσης της στρατηγικής για τις ΟΠΥ, καθώς και της ανάληψης διατομεακών ολοκληρωμένων δράσεων, έτσι ώστε η ανθρωπότητα να είναι σε θέση να δώσει τις απαιτούμενες λύσεις. Είναι, επίσης, μια μεγάλη ευκαιρία για τη δημιουργία θετικής άποψης της κοινής γνώμης για την ανάγκη παραγωγικής αξιοποίησης ευρωπαϊκών κοιτασμάτων που μπορούν και είναι έτοιμα να στηρίξουν τις τεχνολογικές εφαρμογές που εντάσσονται στην νέα ενεργειακή πραγματικότητα.
Η ΕΕ, ενώ συνειδητοποιεί την αυξανόμενη ζήτηση για ΟΠΥ που απορρέει κυρίως από την αναδυόμενη ψηφιακή επανάσταση, την καινοτομία στην τεχνολογία της ηλεκτροκίνησης και της τεχνητής νοημοσύνης, καθώς και τη μετάβαση σε ενεργειακές πηγές με χαμηλές εκπομπές άνθρακα, αλλά και την ελαχιστοποίηση των αποβλήτων στην βάση της κυκλικής οικονομίας, δεν έχει αναλάβει μέχρι στιγμής πλήρως τις ευθύνες που της αναλογούν. Οι νέες τεχνολογίες απαιτούν αλλά και επιτρέπουν την αναδιαμόρφωση ή τη δημιουργία καινούργιων βιομηχανικών αλυσίδων αξίας που στηρίζονται στην αξιοποίηση και χρήση ΟΠΥ, και περιλαμβάνει όλη τη διαδρομή κοιτασματολογικού εντοπισμού και μεταλλευτικής καθετοποίησης τους, δηλαδή από την γεωλογική έρευνα, την εξόρυξη, την επεξεργασία και την παραγωγή των πρώτων υλών, μέχρι τα προϊόντα τελικής χρήσης (π.χ. ενός μαγνήτη ανεμογεννήτριας ή των κινητών μας τηλεφώνων, Εικ. 3-4). Οι απαιτήσεις της οικονομίας και της κοινωνίας για την εξασφάλιση των αυξανόμενων αναγκών σε ΟΠΥ, που μπορούν να καλύπτουν τις εκάστοτε ζητούμενες ποσότητες, θα συνεχίσουν να παραμένουν ιδιαίτερα υψηλές, ιδίως στην περίπτωση των κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών, οι οποίες κατά περίπου 60% σχετίζονται και συνδέονται με επιχειρηματικές δραστηριότητες υψηλής τεχνολογίας.
Σταθερή η Ευρώπη στην πράσινη ανάπτυξη
Οι τομείς της εξόρυξης και επεξεργασίας ΟΠΥ είναι ζωτικής σημασίας για την εξασφάλιση της προμήθειας ορυκτών και μετάλλων που θα παράγονται με βιώσιμο τρόπο για την ικανοποίηση των αναγκών των αλυσίδων αξίας υψηλής τεχνολογίας.Είναι βέβαια αξιοσημείωτο ότι η Ευρώπη το 2019 επένδυσε 60 δισεκατομμύρια ευρώ στην παραγωγή ηλεκτρονικών μπαταριών και αυτοκινήτων, δηλ. 19 φορές περισσότερα χρήματα από αυτά που έριξε στην αγορά το 2018. Με άλλα λόγια, 3,5 φορές περισσότερα χρήματα από αυτά που επένδυσε η Κίνα! Το γεγονός αυτό αποδεικνύει ότι η Ευρώπη στέκεται σθεναρά στην απόφαση της για την πράσινη ανάπτυξη, για την υλοποίηση και εφαρμογή όμως της οποίας θα πρέπει με το ίδιο δυναμικό, αποφασιστικό και αποτελεσματικό τρόπο να διασφαλίσει τις ΟΠΥ που χρειάζονται οι σύγχρονες βιομηχανίες αιχμής, αξιοποιώντας παραγωγικά τις δικές της ευρωπαϊκές κοιτασματολογικές πηγές. Ως παράδειγμα παραθέτουμε στην Εικ. 5 τα αναξιοποίητα μέχρι σήμερα αποθέματα, κοιτάσματα και εμφανίσεις σπανίων γαιών στην Ευρώπη. Εξάλλου, τον φετινό Ιούλιο η ανεξάρτητη Δεξαμενή Σκέψης Ember δημοσίευσε την εξάμηνη ενημέρωση της αναφορικά με την Ευρώπη των 27, η οποία έδειξε ότι, στο πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους, η παραγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) ξεπέρασε εκείνη από ορυκτά καύσιμα και μάλιστα για πρώτη φορά. Η αιολική και η ηλιακή ενέργεια από μόνες τους έφτασαν στο 21% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης. Ακόμη μεγαλύτερη διείσδυση υπήρξε στη Δανία (64%), στην Ιρλανδία (49%) και στη Γερμανία (42%). Αυτό – παράλληλα με τη μείωση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας λόγω του COVID-19 – σήμαινε ότι η παραγωγή άνθρακα μειώθηκε κατά 32% σε ετήσια βάση, ενώ και η παραγωγή φυσικού αερίου περιορίστηκε επίσης κατά 6%. Από το 2015, το μερίδιο του άνθρακα μειώθηκε από 24% σε μόλις 10%, ενώ το μερίδιο της αιολικής και ηλιακής ενέργειας αυξήθηκε από 13% σε 21%.
Οι υπεύθυνες εξορυκτικές επιχειρήσεις, οι μεταγενέστεροι παραγωγοί των αλυσίδων αξίας και άλλοι συναφείς παράγοντες και ενδιαφερόμενα μέρη, έχουν κοινό συμφέρον να διασφαλίσουν ότι:
1. Οι αρνητικές κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της εξόρυξης θα ελαχιστοποιούνται ή θα μηδενίζονται, όπου αυτό είναι δυνατό.
2. Τα οφέλη της θα μεγιστοποιούνται και θα διανέμονται δίκαια, και
3. Θα εξασφαλίζονται οι σωστές και βιώσιμες πρακτικές που θα υποστηρίζονται ταυτόχρονα από τους βιομηχανικούς χρήστες των ΟΠΥ, τους παρόχους έρευνας και καινοτομίας, καθώς και τους προγραμματιστές και σχεδιαστές της τεχνολογίας, τους επενδυτές και τους καταναλωτές.
Οι κοινές προσπάθειες στις μεγάλες, περίπλοκες και πολλές φορές αδιαφανείς αλυσίδες εφοδιασμού και διακίνησης των ΟΠΥ είναι μια σημαντική πρόκληση, στην οποία μπορούν να ανταποκριθούν όλοι οι «παίκτες» που προαναφέρθηκαν, αν συντονιστούν σωστά μεταξύ τους σε ό,τι αφορά στους στόχους και τα κίνητρα για μια αειφόρο ανάπτυξη.
Η ολοκληρωμένη προσέγγιση για τις αλυσίδες αξίας οφείλει να περιλαμβάνει όλους τους τύπους χρήσης γης, ώστε να διευκολυνθεί η πρόσβαση σε ΟΠΥ. Οι περιοχές προστασίας της φύσης καλύπτουν σχεδόν το 18% του εδάφους της ΕΕ, αλλά εξακολουθούν, κάτω από ορισμένες συνθήκες, να παρέχουν τη δυνατότητα για έρευνα και εξόρυξη ΟΠΥ στο εσωτερικό τους. Ωστόσο, σε πολλά κράτη μέλη συνεχίζουν να υπάρχουν σοβαρά προβλήματα εξόρυξης ΟΠΥ, όταν πρέπει να πραγματοποιηθούν σε ελεγχόμενες περιοχές NATURA 2000, κάτι που αποθαρρύνει τις ιδιωτικές επενδύσεις για έρευνα και εκμετάλλευση. Είναι, λοιπόν σημαντικό να ληφθεί υπόψη ότι κάθε εξορυκτική εργασία θα έχει κάποια επίπτωση στον περιβάλλοντα χώρο. Επομένως, για να υπάρξει βιώσιμη προσέγγιση απαιτείται η εξέταση ολόκληρης της αλυσίδας αξίας, από την εξόρυξη μέχρι το τέλος του κύκλου ζωής των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των εργασιών αποκατάστασης του χώρου της εκμετάλλευσης.
Από την άποψη μιας ευρωπαϊκής ή παγκόσμιας προοπτικής, οι διαφορετικές νομοθεσίες των κρατών-μελών της ΕΕ αναφορικά με την εξόρυξη, τις αδειοδοτήσεις, τις διαδικασίες σχεδιασμού της χρήσης γης, της υγείας και της ασφάλειας, καθώς και τους κανόνες προστασίας του περιβάλλοντος, αποτελούν δυνητικά εμπόδια για τις εξορυκτικές δραστηριότητες. Κατά συνέπεια, αυτό μπορεί να καταστήσει ευάλωτες τις προσπάθειες για ολοκληρωμένες αλυσίδες αξίας ΟΠΥ. Ως εκ τούτου, η επικαιροποίηση των πολιτικών και ρυθμιστικών πλαισίων και ο αποτελεσματικός σχεδιασμός της χρήσης γης για την αξιοποίηση ΟΠΥ, σε ένα στο στάδιο πριν από την έναρξη της έρευνας, θα απαιτήσει τη χρήση χαρτών οικονομικής γεωλογίας και μεθόδων αξιολόγησης, μηχανισμών διασφάλισης των κοιτασμάτων και ολοκληρωμένης πολιτικής για τις ΟΠΥ και τις χρήσεις γης.
Πιο συγκεκριμένα σε ένα από τα πολλά ζητήματα που απασχολούν την εξορυκτική βιομηχανία και τη δυνατότητα της να συμβάλλει αποφασιστικά στην πράσινη ανάπτυξη, μπορεί να θεωρηθεί ότι η απόφαση του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας της Ελλάδας, που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης (ΦΕΚ Β 3291/6 Αυγούστου 2020) και προβλέπει την απλοποίηση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), είναι μια ενέργεια προς τη σωστή κατεύθυνση. Ωστόσο, εκείνο που χρειάζεται η εξορυκτική βιομηχανία είναι πρωτίστως η απλοποίηση της αδειοδότησης για την έρευνα και εκμετάλλευση των ΟΠΥ, οι οποίες είναι απαραίτητες για την αξιοποίηση των ΑΠΕ στην πράξη.
Νέες ευκαιρίες αλλά και αυξημένες ευθύνες
Η διαφάνεια και οι ανοικτές διαδικασίες για μια αξιόπιστη και υπεύθυνη εξόρυξη και βιώσιμο εφοδιασμό στρατηγικών αλυσίδων αξίας με ΟΠΥ, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στα «ορυκτά που τροφοδοτούν συγκρούσεις», είναι θέματα βασικής προτεραιότητας. Η αυξανόμενη ανάγκη για κρίσιμα ορυκτά και μέταλλα, που θα χρησιμοποιηθούν στις ενεργειακές τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, παρέχει νέες ευκαιρίες για την ανάδειξη των ζητημάτων αυτών, αλλά επίσης αυξάνει και τις ευθύνες της ΕΕ.
Επιβάλλεται, εκτός άλλων, η ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τη σημασία της εξόρυξης, τις επιπτώσεις της και τον τρόπο με τον οποίο αυτή μπορεί να επιτευχθεί με υψηλά περιβαλλοντικά και κοινωνικά πρότυπα και προδιαγραφές. Η ευαισθητοποίηση του κοινού θα πρέπει να περικλείει όλους τους «παίκτες» που εμπλέκονται στην αλυσίδα αξίας κάθε μιας ΟΠΥ, καθώς επίσης και τις δευτερογενείς κοιτασματολογικές πηγές που προέρχονται από την κυκλική οικονομία.
Ταυτόχρονα, πρέπει να αναληφθεί ισχυρή δέσμευση για έρευνα και ανάπτυξη, λαμβάνοντας υπόψη τις ανησυχίες που προέκυψαν όσον αφορά την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, που από τη μια μπορούν να κάνουν ένα μεγάλο βήμα αλλαγής προς τη βιωσιμότητα, όπως η αυτοματοποίηση των ορυχείων, στη βάση εφαρμογών τεχνικής νοημοσύνης, για την επίτευξη μηδενικής χρήσης καθαρού νερού και μηδενικής παραγωγής αποβλήτων, καθώς και τη διασφάλιση της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων στα ορυχεία και των κατοίκων των τοπικών κοινοτήτων, αλλά από την άλλη πιθανότατα θα μειώσουν σημαντικά τις ευκαιρίες απασχόλησης ή να δημιουργήσουν συνθήκες και προϋποθέσεις επανακατάρτισης του προσωπικού απασχόλησης.
Πρέπει βέβαια να διασφαλισθεί η συνεργασία μεταξύ των μεταλλευτικών εταιρειών και των φορέων χάραξης και εφαρμογής της πολιτικής και της νομοθεσίας, έτσι ώστε να επιτευχθεί μια βιώσιμη προσέγγιση ολόκληρης της αλυσίδας αξίας ΟΠΥ μέχρι και το τέλος του κύκλου ζωής των εξορυκτικών δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένης και της αποκατάστασης. Παραδείγματα υποδειγματικής αειφόρου αποκατάστασης υπάρχουν πολλά και περιγράφονται, μεταξύ άλλων, στο βιβλίο της Georgina Pearman «Τα 101 πράγματα που μπορεί να κάνεις με μια τρύπα στη γη» ή στις δημοσιεύσεις «Το Νταμάρι του Παραδείσου», Sala Silvergruva , κτλ.
Με την αύξηση της ευαισθητοποίησης για τη βιοποικιλότητα και τη βελτίωση των πρακτικών διαχείρισης των φυσικών πόρων, πιστεύουμε ότι θα υπάρξει ελαχιστοποίηση των απωλειών της βιοποικιλότητας και της υποβάθμισης των ενδιαιτημάτων, καθώς και της διατάραξης του γήινου περιβάλλοντος από την εξόρυξη. Αυτό μπορεί να αυξήσει την ευαισθησία του κόσμου και για τα υπόλοιπα οικοσυστήματα.
Όπως διακήρυξε το 2016, με τη Δήλωση του Κέιπ Τάουν , η Διεθνής Ένωση για την Προώθηση της Γεωηθικής (International Association for Promoting Geoethics – IAPG) στο επίκεντρο της απαραίτητης επιχειρηματικής, επιχειρησιακής, λειτουργικής ευθύνης που οφείλουν να επιδεικνύουν οι εξορυκτικές εταιρείες θα πρέπει να βρίσκεται η αειφορία, η περιβαλλοντική διαχείριση και η κοινωνική ευημερία. Αυτό αποτελεί μια σημαντική κίνηση της IAPG που ενθαρρύνει τον διάλογο και προωθεί τις βέλτιστες πρακτικές ανάμεσα στην ευρύτερη κοινότητα των γεωεπιστημόνων σε συνεργασία με τους επαγγελματικούς φορείς.
Σε ό,τι αφορά στην ΕΕ, κυρίαρχος στόχος παραμένει η βελτίωση του πλαισίου των συνθηκών, σύμφωνα με τις οποίες θα γίνεται και θα διασφαλίζεται η βιώσιμη και υπεύθυνη εξόρυξη στην Ευρώπη. Σε αυτές συγκαταλέγονται η κατοχύρωση κοινωνικής άδειας, το νομικό πλαίσιο, η διαφάνεια στην ενημέρωση, η πληροφόρηση και στην λήψη αποφάσεων, έτσι ώστε να υπάρξει αξιοποίηση γνωστών και άλλων δυναμικών κοιτασμάτων ΟΠΥ της Ευρώπης, και κατ’ επέκταση να μειωθεί η εξάρτηση από τις εισαγωγές. Αυτή τη στιγμή π.χ. η βιομηχανία της ΕΕ εξαρτάται ολοκληρωτικά από εισαγωγές σπάνιων γαιών από την Κίνα. Όπως έχει προαναφερθεί, οι σπάνιες γαίες έχουν καίρια σημασία για εκατοντάδες εφαρμογές υψηλής τεχνολογίας και καθοριστική σημασία για την ανάπτυξη πράσινων τεχνολογιών (όπως είναι οι ανεμογεννήτριες, τα υβριδικά οχήματα, κτλ.), και κατά συνέπεια είναι απαραίτητες για την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας.
Προς την ίδια κατεύθυνση εργάζονται όλοι οι άλλοι παγκόσμιοι βιομηχανικοί κολοσσοί:
Η Ιαπωνία, που δεν διαθέτει ορυκτές και ενεργειακές πρώτες ύλες , έχει αναλάβει άμεσα τον πλήρη έλεγχο των κοιτασμάτων στρατηγικών μετάλλων και ορυκτών καυσίμων, ορίζοντας το ύψος των αποθεμάτων, καθώς και το πρόγραμμα των προμηθειών, έτσι ώστε η επάρκεια των στρατηγικών υλών να μην εξαρτάται μόνο από τα διαθέσιμα αποθέματα.
Οι ΗΠΑ από το 2017 προσδιόρισαν τις 35 ΟΠΥ που θεωρούνται στρατηγικής σημασίας για την χώρα, ενώ πρόσφατα προώθησαν ένα νομοσχέδιο για τον εξορθολογισμό της αδειοδότησης τους, καθώς επίσης και δεύτερο σχέδιο νόμου που προβλέπει την παροχή φορολογικών κινήτρων σε εταιρείες, οι οποίες θα εκμεταλλεύονται στρατηγικές ΟΠΥ και θα αναπτύξουν τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας τους εντός των ΗΠΑ. Οι Δημοκρατικοί, μάλιστα, προτείνουν όπως οι επιδοτήσεις για την πράσινη ενέργεια ανέλθουν στο ποσό της τάξης του 1,5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.
Μόλις στις 12 Αυγούστου ανώτερος κυβερνητικός αξιωματούχος της Ρωσίας δήλωσε στο Reuters ότι η χώρα του σχεδιάζει επένδυση 1,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ορυκτά σπάνιων γαιών, καθώς έως το 2030 θέλει να γίνει ο μεγαλύτερος παραγωγός τους μετά την Κίνα.
Τέλος, θεμελιώδης στόχος για την εξορυκτική βιομηχανία οφείλει να είναι η παροχή ασφαλούς και υγιούς εργασιακού περιβάλλοντος για όλους τους εργαζόμενους, όσο και η συμβολή στην υγεία και την ασφάλεια των γύρω κοινοτήτων.
*Διδάκτορές Οικονομικής Γεολογίας
