Η διαδικασία για την υποβολή παραπόνων είναι ένας ευαίσθητος μηχανισμός που θα πρέπει να λειτουργεί από εμπειρογνώμονες ιατρούς, εξειδικευμένους νομικούς σε ζητήματα ιατρικής αμέλειας και ιατροδικαστές.
Το ΓΕΣΥ αποτελεί την νέα ιατρική, νοσηλευτική και εκ των πραγμάτων κοινωνική πραγματικότητα της Κύπρου. Προκύπτουν όμως πολλά παράπλευρα ζητήματα τα οποία έχουν νομικό ενδιαφέρον και τα οποία αλλάζουν το σκηνικό της ιατρικής περίθαλψης και νοσηλείας όπως την γνωρίζαμε μέχρι σήμερα καθώς επίσης και νέα ζητήματα που έχουν να κάνουν με την ευθύνη των γιατρών και τα δικαιώματα των ασθενών.
Να ξεκινήσουμε όμως με το βασικό και αδιαμφησβήτητο: Η προστασία των δικαιωμάτων των ασθενών δεν αποτελεί αντικείμενο λόγω ΓΕΣΥ αλλά αποτελεί ύψιστο Συνταγματικό δικαίωμα.
Παράλληλα, απορρέει από διεθνείς και ευρωπαϊκές συμβάσεις και άλλες νομικές πράξεις με άρθρο – πυρήνα το άρθρο 35 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης το οποίο αναφέρει: «Κάθε πρόσωπο δικαιούται να έχει πρόσβαση στην πρόληψη σε θέματα υγείας και να απολαύει ιατρικής περίθαλψης, σύμφωνα με τις προϋποθέσεις που ορίζονται στις εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές. Κατά τον καθορισμό και την εφαρμογή όλων των πολιτικών και δράσεων της Ένωσης, εξασφαλίζεται υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας του ανθρώπου». Αλλά και μέσα από σχετικές Οδηγίες της Ε.Ε. όπως η Οδηγία 2011/24/EΕ περί εφαρμογής των δικαιωμάτων των ασθενών στο πλαίσιο της διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης. Στην Κύπρο, για σκοπούς νομικής κατοχύρωσης των δικαιωμάτων των ασθενών και για τη σύσταση αποτελεσματικού μηχανισμού ελέγχου για την παρακολούθηση του σεβασμού των δικαιωμάτων αυτών, θεσπίσθηκε ο περί της Κατοχύρωσης και της Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ασθενών Νόμος του 2004 (1(Ι)/2005) και ο οποίος στηρίζεται τόσο στον Ευρωπαϊκό Χάρτη Δικαιωμάτων των Ασθενών όσο και στην Διακήρυξη για την Προαγωγή των Δικαιωμάτων των Ασθενών στην Ευρώπη της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας.
Άρα, τα δικαιώματα του ασθενούς και του κάθε πολίτη που επιθυμεί πρόσβαση στα συστήματα υγείας είναι αδιαπραγμάτευτα και κατοχυρώνονται με τα πιο ισχυρά νομικά εργαλεία. Ποια είναι όμως εκείνα τα βασικά σημεία που θα πρέπει η κάθε χώρα της Ε.Ε. να διασφαλίζει για τους πολίτες της και τα οποία αποτελούν συνάρτηση των προαναφερόμενων Συμβάσεων; Θα πρέπει καταρχάς να παρέχονται όλες οι αναγκαίες πληροφορίες στους ασθενείς προκειμένου να προβούν σε τεκμηριωμένη επιλογή. Πρακτικά αυτό σημαίνει πολλά πράγματα και ίσως πολλές και διάφορες πηγές ενημέρωσης. Αυτό, για παράδειγμα, που θα μπορούσε να γίνει στα πλαίσιο του ΓΕΣΥ είναι η ψηφιακή μετεξέλιξη της πλατφόρμας χρηστών σε μια πολυδιάστατη πλατφόρμα εξειδικευμένης ενημέρωσης ανά κατηγορίες και ειδικότητες. Άλλωστε η ιδέα και η φιλοσοφία της μετεξέλιξης του συστήματος υγείας σε ένα σύστημα e-health είναι αυτό ακριβώς διασφαλίζοντας έτσι και την διαφάνεια και την προσβασιμότητα σε υψηλού επιπέδου ιατρικές υπηρεσίες. Διότι, ένα από τα σοβαρά ζητήματα που προκύπτουν λόγω ΓΕΣΥ είναι ακριβώς η διασφάλιση των πρακτικών ποιότητας οι οποίες σε καμιά περίπτωση δεν θα πρέπει να αφεθούν στο έλεος του ιατρικού ανταγωνισμού και της εύκολης κερδοφορίας. Είναι ακριβώς γι’ αυτό τον λόγο που η Οδηγία 2011/24/EΕ τονίζει ότι θα πρέπει να υπάρχουν διαφανείς διαδικασίες για την υποβολή παραπόνων.
Η διαδικασία για την υποβολή παραπόνων είναι ένας ευαίσθητος μηχανισμός που θα πρέπει να λειτουργεί από εμπειρογνώμονες ιατρούς, εξειδικευμένους νομικούς σε ζητήματα ιατρικής αμέλειας και ιατροδικαστές καθώς προϋποθέτει επίσης την ύπαρξη συστημάτων ασφάλισης επαγγελματικής ευθύνης ή παρόμοιες εγγυήσεις, κάτι το οποίο πριν το ΓΕΣΥ δεν ήταν υποχρεωτικό για τους επαγγελματίες υγείας και κάτι το οποίο δυσκόλευε μετέπειτα την όποια νομική ή δικαστηριακή διαδικασία. Το πιο σημαντικό όμως είναι το γεγονός ότι μέσα από την σωστή συγκρότηση ενός επιστημονικού και αυστηρού σώματος υποβολής παραπόνων διασφαλίζεται η ποιότητα και δίνονται κατευθυντήριες γραμμές σε περιπτώσεις όπου το σύστημα χρήζει βελτίωσης ή ενίσχυσης.
Την ίδια ώρα όμως, πέραν την ιατρικής ευθύνης, κατοχυρώνονται με αποδοτικό και ορθό τρόπο, τα δικαιώματα των ασθενών, όπως άλλωστε προβλέπουν οι ευρωπαϊκές συβάσεις. Ένα άλλο συστατικό στοιχείο το οποίο θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη είναι αυτό του «εύλογου χρόνου», ένα στοιχείο το οποίο συναντάμε συχνά και στη σχετική νομολογία με πλούσιες αναφορές. Δηλαδή, ο εύλογος χρόνος που θα πρέπει ο ασθενής να δεχθεί ιατρική φροντίδα στην βάση των εξατομικευμένων αναγκών και απαιτήσεων της υγείας του. Είναι αυτό άλλωστε που τονίζει και ο σχετικός Νόμος: « Κάθε ασθενής έχει δικαίωμα σε φροντίδα υγείας, όπως απαιτούν οι ανάγκες της υγείας του και όπως αυτή παρέχεται μέσα σε εύλογο χρόνο, ανάλογα με τις ανάγκες αυτές». Άρα, ένα από τα ζητήματα επίσης που θα πρέπει να επιλύσει άμεσα το ΓΕΣΥ και τα διάφορα ιατρικά συμβούλια είναι οι χρονοβόρες διαδικασίες στην αξιολόγηση καταστάσεων υγείας των ασθενών, έτσι ώστε ο ασθενής να απολαύνει του δικαιώματός του για αδιάκοπη συνέχισης της φροντίδας του.
Εν κατακλείδι, δύο είναι ο βασικοί άξονες: Πρώτον, το συμφέρον του ασθενούς θα πρέπει να είναι ο κύριος παράγοντας επιλογής ανάμεσα σε διάφορες θεραπείες και φροντίδα χωρίς τι όποιες γραφειοκρατικές διαδικασίες που πιθανώς και σε αρκετές περιπτώσεις να αποβούν μοιραίες για τον ασθενή και δημιουργώντας σαφώς σοβαρά αδικήματα σε αυτούς που δεν μερίμνησαν και ενήργησαν ορθώς και δεύτερον, ο ιατρός έχει υποχρέωση να λειτουργεί σύμφωνα με τους Κανονισμούς Δεοντολογίας και με βάση τις σχετικές επαγγελματικές υποχρεώσεις και πρότυπα. Τα πρότυπα και γενικώς τα ιατρικά πρωτόκολλα είναι ένα σημαντικό ιατρικό και νομικό σημείο το οποίο θα αναλύσουμε σε μετέπειτα άρθρο.
* Του Δρος. Ανδρέα Ν. Μασούρα,
Επίκουρου Καθηγητή Πανεπιστημίου Νεάπολις & Δικηγόρου. Μέλος Παγκύπριου Δικηγορικού
Συλλόγου.
Email: [email protected]
